گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان : از هم گسیختگی خانواده ها، تزلزل در ارتباطات اجتماعی و صدها نمونه دیگر از این موارد تنها گوشه ای از ارمغان مدیریت وارداتی است و چالش های مدیریت مدرن در ساحات مختلفی جامعه ما را دستخوش معضلات کرده است که از جمله آنها می توان به محوریت قرار دادن صرف (هدف) و (سوددهی) شرکتی در یک محیط اداری بدون توجه به ملزومات اسلامی اخلاقی اشاره داشت.
مساله مذکور به ویژه در سال های اخیر نمود بیشتری یافته است و هر انسان دغدغه مند در جامعه ما را با این پرسش مواجه می کند که به راستی راه حل برون رفت از این مسائل که همگی دستاورد مدیریت مدرن غربی است، چه می تواند باشد.
در این راستا با «محمدرضا کریمی»، استاد گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به گفت و گو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:
جناب کریمی، به عنوان اولین سوال فکر می کنید مدیریت صحیح در جامعه ما به عنوان یک جامعه دینی باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
ببینید، اساسا مساله مدیریت در جامعه ما با توجه به اینکه نظام ما نظام اسلامی است اهمیت ویژه ای دارد، در حوزه مدیریت چندین مولفه همواره باید مورد توجه باشد از جمله وظیفه مدیریت سازمان دهی، به کارگیری نیروی انسانی، رهبری و نظارت که از قبال مولفه های یاد شده مدیریت صحیح رشد می یابد اما تحقق آن در مسیر رشد فرهنگ اصیل دینی نیازمند آن است که آموزه ها و مبانی ارزشی اسلام به شیوه ای قابل قبول در سطح ادارات بیان شود.
اما با این وجود چالش های متعددی در محیط های کار وجود دارد، برای مثال همین مساله اختلاط زن و مرد در محیط کار که البته گریزی از آن نیست اما به هرحال با توجه به شاکله دینی جامعه انتظار می رود که ملزومات اخلاقی بعضا حتی ابتدایی به بهترین شکل در فضای اداری و محیط کار نمود یابد اما آنچنان که باید شاهد این رویکرد نیستیم، علت چیست؟
یکی از چالش های مدیریت مدرن در جامعه همین مساله اختلاط زن و مرد در محیط کار است، اما با این حال این شرایط در اکثر محیط های کاری وجوددارد لذا باید انواع روابط گفتاری، دیداری، شنیداری میان کارکنان رعایت شود. برای مثال نوع نگاه، نوع گفتار با زن یا مرد نامحرم، شنیدن سخنان یکدیگر از جمله مواردی است که باید از سوی کارمندان در محیط های کاری مختلط رعایت شود.
شاید در اینجا اشاره ای به جمله «مارکس وبر» بد نباشد که گفت کسب و کار و زندگی روزمره در ادارات دولتی توانایی ما برای روبه رو شدن با ارزش های بنیادین را تضعیف می کند.
از جمله فوق نیز مثالی می زنم، مثلا در گذشته معمولا اکثریت نیروی کار را مردان تشکیل می دادند، اما امروز می بینیم زنان در حیطه های مختلف اجتماعی حضور دارند، مثلا بانوانی که در بیمارستان ها کشیک می مانند و تا صبح در بیمارستان هستند، در چنین شرایطی چه طور یک زن می تواند در کنار فرزندش باشد و کانون خانواده را چون گذشته گرم کند. زنی که شب را در بیمارستان می گذراند چه طور می توان از او انتظار داشت که منبع آرامش برای فرزندش باشد. این رویه کاری باعث می شود که تلاطم در محیط خانواده ایجاد شود.
البته آنچه که اشاره داشتید از یک بعد بیشتر به موقعیت و شرایط شغلی باز می گردد، می خواهیم بدانیم با توجه به این شرایط زنان و مردان در محیط کار مختلط چه هنجارهایی را باید رعایت کنند؟
شئونات اسلامی باید از سوی زن و مرد در محیط های اداری رعایت شود، در حال حاضر بیشتر اشاره من به بانوان است که با پوشش مناسب در محیط کار حضور می یابند. این مساله یکی از چالش های اصلی موجود در سطح محیط های کاری ماست.
فقه اداری یکی از راهکارهایی است که در راستای مرتفع ساختن این مساله وجود دارد، برای مخاطبان ما از فقه اداری بگویید، فقه اداری دقیقا چه مسایلی را مطرح می کند و تا چه اندازه می تواند مشکلات یاد شده را برطرف کند؟
فقه اداری یعنی تلاش برای این که ادارات و سازمان های ما بر اساس احکام فقهی اداره شوند، یعنی فقه اسلامی وارد می شود و احکام اسلامی که باید در ادارات باشد را تدوین می کند، البته شاید نگاه جامع تر فقه اداری فقه اجتماعی باشد چون فقه موجود ما نگاه فردی دارد، اگر دامنه آن را بازتر کنیم و به حوزه اجتماع تسری دهیم سازمان ها و گروه ها نیز بخش هایی از جامعه هستند لذا به همان نسبت که فقه برای مکلفان وارد عمل شده و احکامی را صادر می کند باید به صورت جمعی نیز اعضای جامعه را در نظر گیرد که این مساله اتفاقا در حوزه های مختلف محقق شده است.
چه راهکاری را برای از میان رفتن مبانی وارداتی مدیریت مدرن پیشنهاد می کنید؟
به نظر من سازمان ها و به طور کلی مدیریت باید بر اساس مبانی و آموزه های اسلامی شکل بگیرد، یعنی آنچه که به عنوان مدیریت مدرن وجود دارد و به شکل خام از جامعه غربی آمد و در کشور ما پیاده شد، نیازمند بازبینی است تا مبانی با اقتضائات و شرایط جامعه اسلامی بیان شود.
واقعیت آن است که ما با کنار هم بودن مرد و زن در محیط کار مشکل نداریم بلکه مشکل در عدم رعایت شئونات اسلامی است لذا باید به سمتی برویم که با بیان احکام اسلامی به صورت مستمر جامعه را به سمت اخلاقی تر شدن هر چه بیشتر سوق دهیم.
لازمه این امر چیست؟
باید اضلاع مدیریت مدرن فعلی بر اساس مبانی اسلامی از سوی اندیشمندان و فقها بازخوانی شود.
البته مشکلات موجود در محیط های کاری مختلط از جمله گفتار نامناسب و بعضا سخنان نا به جا را می توان از یک بعد به تربیت افراد تسری داد.
دقیقا، تربیت بی تاثیر نیست، اساسا خانواده اهمیت بالایی دارد، اگر به خانواده اهمیت اول را بدهیم تربیت خانواده اثر بالایی در نگرش فرد نسبت به هویت زن دارد. ضمن آنکه خانواده در شریعت اسلام اهمیت بالایی دارد، اینکه بیاییم و نهادهای دیگر را جایگزین خانواده کنیم و تصور کنیم کار تربیت را انجام می دهند اقدامی نابخردانه است، برخی فکر می کنند صرف اینکه فرزندشان به مدرسه برود و در مقاطع بعدی آموزش عالی را سپری کند یاد می گیرد که در مواجهه با اجتماع چگونه رفتاری داشته باشد در حالی که اولین قدم جامعه پذیر شدن و تربیت از خانواده آغاز می شود.
بنابراین مبانی و آگاهی های دینی باید از سوی خانواده به فرزندان منتقل شود و قطعا اگر افراد زمان بیشتری را در خانواده حضور یابند می توانند در آینده و در محیط کاری رفتار صحیح داشته باشند.
پایان پیام/
نظر شما