به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، دومین کنفرانس بین المللی "فلسفه دین معاصر" دوشنبه، 23 دی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز به کار کرد.
برپایه این گزارش، رضا ماحوزی، استاد فلسفه به ارایه مقاله ای با عنوان "کمال فلسفه و احیای دین، بازخوانی انتقادات هگل به فلسفه دین کانت" پرداخت.
وی اظهار کرد: هر چند هگل تلاش کانت برای عرضه تصویری عقلانی از دین در عصر روشنگری را قابل ستایش و تقدیر می دانست اما به دلیل مشکلات اساسی رویکرد کانتی را عقیم و نادرست معرفی کرد.
وی ادامه داد: به عقیده هگل در فلسفه دین کانت، ارتباط و پیوند میان معرفت نظری و دین منقطع شده است و از این رو نه تنها معرفت نظری از محتوای دینی محروم شده بلکه خود دین نیز از محتوای عقلانی بی نصیب مانده است.
ماحوزی تصریح کرد: بنابراین با توجه به این معنا عقلانیت دین در ترقی کانتی صرفاً به صورت و سطح محدود شده و نسبتی میان این صورت و محتوای دین تبیین نشده است لذا توجه به محتوای عقلانی دین و اتصال معرفت نظری با این محتوا نه تنها هگل را به بینشی تاریخی در نقد متفکران پیشین مجهز کرده بلکه وی را به طرح کمال فلسفه و احیای دین رهنمون ساخته است.
این پژوهشگر حوزه فلسفه ابراز کرد: اساساً در عصر روشنگری پروژه کانتی برای عقلانی کردن دین رویه کلی است و می‌توانیم بگوییم که انتقادات هگل به کانت نیز بسط همین نتیجه است.
وی عنوان کرد: الهیاتی که کانت ارایه می دهد الهیات عقلانی نیست او بر نقد عقل مهد براهین اثبات خدا را بررسی و در نهایت سه برهان را ارایه می‌کند، همچنین کانت دو عملکرد را در این میان برای عقل در نظر گرفته است که شامل عقل تنظیمی و عقل تقویمی است.
او، کثرت فراوان قانون های تجربی را در این رویکرد چنان در نظم طبقه‌گونه منسجم می کند که غایت این معرفت اشفته را به نظمی واحد درآورد.
وی ادامه داد: حال با این تفاسیر هگل می آید و می گوید چرا مفهوم خدا باید در این رویکرد یک طرف باشد، لذا این جدایی از نظر هگل بزرگترین نقد به کانت است یعنی اگر فلسفه دین بخواهد فلسفه دین باشد باید مفهوم خدا ناظر به واقعیت کلی قرار گیرد که در معرفت انسان حاصل می‌شود.
وی با بیان اینکه کانت در پروژه عقلانی کردن دین مفهوم خدا را در مفهوم تنظیمی ارایه می کند، افزود: کانت همین مفهوم را در نقدهای بعدی خود می برد و سعی دارد تصویری ایجابی را ارایه دهد و نام این تصویر را الهیات فیزیکی – آیت شناختی می گذارد، حال قوه‌ای که این الهیات را به ما معرفی می کند قوه عقل نیست چنانچه هگل می گوید عقل کانت عقل نبوده و تماماً فاهمه است.
وی ادامه داد: کانت در درس های فلسفه اخلاق می گوید ما دسترسی معرفتی به خداوند نداریم و اگر بخواهیم به این دسترسی برسیم باید معرفتی تام و مطلق را در اختیار داشته باشیم، حال حرف های کانت دقیقاً همان چیزهایی است که هگل بعدها آن را بحث و نقد می کند و نقطه آغاز فلسفه دین نزد هگل همان جایی است که محتوا در الهیات کانتی بیرون از مفهوم خدا بود.
وی در پایان یادآور شد: با این تفاسیر اگر قرار است ایمان در پروسیه دیالکتیکی در خدمت فلسفه باشد انسان توصیف فرایند تبدیل ایمان کور به ایمان وضوح یافته است و دقیقا در همین نقطه اولین گام برداشته می شود.
پایان پیام/
نظر شما