خبرگزاری شبستان، شب یلدا یکی از سنن و مراسمی محسوب می‌شود که از دیرباز میان خانواده‌های ایرانی شکل گرفته است. در این شب که از آن به «شب چله» نیز یاد می‌کنند اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند و بزرگترها از خاطرات گذشته‌شان می‌گویند. تنقلات و میوه‌های ویژه این شب نیز خاطره است و هندوانه و انار به عنوان سمبل شب یلدا شناخته می‌شوند.
اما فارغ از این تفاسیر، نوع برگزاری این مراسم اهمیت دارد، در گذشته شب یلدا شبی برای دور هم جمع شدن خانواده بود اما به ویژه در چند سال اخیر متاسفانه این سنت دیرینه نیز دستخوش چشم و هم چشمی‌ها و آدابی تجملاتی شده است که با اصل و فلسفه شکل‌گیری شب یلدا تفاوت بسیاری دارد.
در این رابطه با حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفضل ساجدی، استاد حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو نشسته‌ایم که حاصل آن را می‌خوانید:
شب یلدا به عنوان یکی از جشن‌های ملی ما ایرانیان محسوب می‌شود، به نظرتان در جشن یا مراسم «شب چله» رفتار و رویکرد متناسب با آموزه‌های اسلامی چگونه نمود می‌یابد؟
زمانی که فرد مقید باشد که «دین» در تمامی شئون زندگش‌اش حضور یابد سعی می‌کند تا در مواقع مختلف این هدف را نمایان کند. اساسا شرط زندگی اسلامی یعنی سایه‌افکندن آداب و سنن اسلامی بر زندگی در تمامی شرایط چه روزهای ملی مانند شب یلدا که شما اشاره داشتید و چه ایام دیگر.
اساسا اگر رویکرد غیر اسلامی بر این جشن‌ها مسلط شود خطرات جدی خانواده‌ها را تهدید می‌کند چراکه سبب می‌شود به تدریج بسیاری از ارزش‌هایی که تا دیروز در یک خانه و خانواده محترم شمرده می‌شود بعد از مدتی رنگ ببازد و این دلیلی ندارد جز کوتاهی و چشم‌پوشی از رفتار صحیح اسلامی.
مصداق این رفتار اسلامی در مراسمی چون «شب یلدا» چیست،چون اصل این جشن به نوعی دور هم جمع شدن خانواده است. شاید برای برخی ملموس نباشد که چگونه ممکن است که چنین مراسمی رنگ غیر اسلامی به خود بگیرد؟
زمانی که تقیدها در این مراسم حضور نداشته باشند چنین اتفاقی می‌افتد. نمی‌توان به بهانه برگزاری شب یلدا فراموش کرد که مثلا یک دخترعمو و پسرعممو نامحرم هستند و هر شوخی و خنده‌ای بی‌جا در واقع یک گناه است، منتهی برخی خیال می‌کنند صرف اینکه حالا یک شب خانواده دور هم جمع شده‌اند هر رفتارو هر شیوه صحبت کردنی جایز است.
نکته بعد اینکه بسیاری از عقاید و عرفان‌های انحرافی در لباس برگزاری مراسم شب یلدا بروز می‌یابند، بسیاری از پیروان این فرقه‌ها در این مراسم به دنبال شکار جوانان هستند،خانواده‌ها باید مواظب باشند و با گرم نگاه داشتن جمع خانوادگی جوانان را از حضور در جمع خانواده دلزده نکنند.
بنابراین باید میان آداب و سنن و ارزش های اسلامی تعاملی وجود داشته باشد تا این گونه مراسم در ظاهر و باطن رنگ و بوی اسلامی داشته باشند؟
دقیقا، مثال دیگری می‌زنم، در مراسم عروسی اگر جشن با تقید به آداب اسلامی برگزار شود تاثیر متفاوتی دارد با مراسمی که بدون تقید به این آداب برگزار شود، چراکه نوع برپایی این مراسم در واقع روی جمعی اثرگذار است که در واقع بخشی از اجتماع محسوب می شوند،در واقع نوع برپایی مراسم می‌تواند الگویی برای سایرین باشد،بنابراین اگر رویکرد دینی در این مجالس وجود داشته باشد نه تنها بر خانواده‌ها و منش آنها اثرگذار است که حتی در تقویت اخلاق اسلامی در جامعه نیز موثر است.
بنابراین نباید هرگز به نام برخی آداب ملی بیاییم و اصطکاک ایجاد کنیم بین سنت و رفتار اسلامی چون این دو با یکدیگر منافاتی ندارند و برگزاری یک مراسم یا جشن به معنای تعطیل دین نیست.
بعضا مشاهده می‌شود برخی مراسم ویژه «شب چله» از آن حالت سنتی خودش خارج و بیشتر تبدیل به محفلی برای خودنمایی و تجملات شده است،این مساله چه اثری بر خانواده‌ها و آداب و رسوم ملی می گذارد؟
اثرات منفی متعددی دارد، اینکه ارزش‌های الهی و اخلاقی در این مراسم به دست فراموشی سپرده شوند یک آُسیب جدی است و در این میان خانواده نقش کلیدی دارند. به این مفهوم که اولا نباید به مناسبت یک مراسم مثل شب یلدا تجملات در مناطل راه یابد، البته تجمل‌گرایی کی از ابعاد منفی قضیه است، بعد دیگر موضوع دل‌شگستگی اقوامی است که امکان برگزاری چنیین مراسمی را ندارند.
معتقدم به جای این تجمل‌گرایی به اصل و ماهیت شب یلدا توجه شود،برگزاری مراسم شب یلدا از دیرباز به معنای دور هم جمع شدن خانواده‌ها بوده است،پس چه خوب است که در این مراسم بدون آنکه جلب توجهی بشود از اقوامی که به لحاظ مالی در شرایط سختی قرار دارند دعوت شود که هم آن فلسفه دور هم بود خانواده لحاظ شود و در کنار آن دل خانواده‌ای دیگر شاد شود.
البته برخی رویکردهای اسلامی در مراسم «شب یلدا» به خودی خود وجود دارد، مثل همین دور هم جمع شدن خانواده‌ها
درست است، این مراسم به تنهایی یک وجهه اسلامی دارد و آن دور هم جمع شدن خانواده است که یک بعد از صله رحم است، به جز این مساله به نظرم بعد احترام به بزرگان خانواده می‌تواند وجهه اخلاقی دیگر این مراسم باشد، اگر بزرگترها بیایند و از خاطرات خودشان بگویند و اشتباهاتی که در گذشته داشتند قطعا جوانان به شکل دیگری به این مراسم نگاه می‌کنند.
بنابراین نفس دور هم جمع شدن رویکرد مثبتی است،اما اینکه بعضا حجاب در این مراسم رعایت نشود و یا «شب یلدا» بهانه‌ای برای آرایش‌های کذایی شود با شئونات اسلامی مغایرت دارد.
هماهنگی مراسمی از این دست با سبک زندگی اسلامی چگونه میسر می‌شود؟
این مهم قطعا از طریق تجملات ممکن نیست، وجهه اصلی شب یلدا همان‌طور که اشاره کردم در دور هم جمع شدن خانواده است، چه خوب است که در این شب کدورت‌ها کنار گذاشته شود و شب یلدا بشود آشتی‌کنانی برای کسانی که احیانا در خانواده‌ها کدورتی با یکدیگر داشته‌اند. همین امر یک ارزش اسلامی است که میان دو مومن اصلاح شود.
از طرف دیگر این بعد از شب یلدا یعنی دور هم جمع شدن خانواده، اشخاص را از فردگرایی که امروز گریبان جامعه ما را گرفته است دور کرده و در نتیجه نظام خانواده را قوام می‌بخشد.
شما چه پیشنهاداتی برای برگزاری مراسم «شب چله» با رویکرد اسلامی دارید؟
علاوه بر آنچه که عنوان کردم،شب یلدا می‌تواند مجمعی برای حضور بزرگان فامیل برای اینکه در مورد مشکلات جوانان تصمیم گیری کنند، مشکلاتی چون مسائل مالی،ازدواج، به نظرم شب یلدا می‌تواند جایگاه مناسبی برای حل چنین مسائلی هم باشد.
به عنوان آخرین پرسش، امسال «شب یلدا» فاصله چندانی با اربعین حسینی ندارد، با توجه به این مساله چه حرمت‌هایی را باید در برپایی این مراسم لحاظ کرد؟
نوع پوشش‌ها، رنگ لباس‌ها از حداقل مواردی است که پیشنهاد می‌شود امسال در برپایی این مراسم مورد توجه خانواده‌ها باشد، از شوخی و خنده با صدای بلند دوری شود، این ایام درست است که یک جشن ملی است اما فاصله چندانی با اربعین ندارد یعنی روزی که کاروان اسرا مجددا از کربلا عبور کردند.
مساله دیگر این که این فاصله نزدیک دو روزه یک امتحان برای جامعه ماست، ما به عنوان یک مسلمان قبل از هرچیز موظف هستیم که برای خاندان اهل بیت(علیهم السلام) عزادار باشیم.
پایان پیام/
نظر شما