یکی از دو نعمتی که انسان قدر آن را نمى داند

خبرگزاری شبستان: مطلب زیر نوشتاری است از رضا عیسی نیا، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی در باب "امنیت ملی و جایگاه و توجه اسلام به این موضوع مهم".

"اهمیت و جایگاه امنیت ملى در اسلام چگونه مى باشد؟ آیا اسلام از ابتدا امنیت ملى خود را در خطر مى بیند و در این صورت, آیا با دنیا در جنگ خواهد بود, یا این که اسلام در عین حفظ ارزش هاى خود و استقلال و عظمت و شکوه کشور اسلامى, خواهان رابطه با دیگران هم هست؟

در باب اهمیت و جایگاه امنیت در اسلام همین نکته بس که امنیت در روایتى در زمره یک از دو نعمتى قرار گرفته است که انسان قدر آن را نمى داند مگر این که به مصیبتى گرفتار شود; النعمتان, مجهولتان الصحه و الامان. در این روایت, امنیت هم شامل امنیت جانى مى شود و هم شامل امنیت مالى و فکرى. اگر کشورى یا جامعه اى امنیت نداشته باشد مشکلات بسیارى خواهد داشت و در هیچ یک از موقعیت هاى خود رشد نخواهد داشت. به همین دلیل است که اسلام به امنیت بسیار اهمیت مى دهد.

حضرت على علیه السلام نیز در خطبه دوم نهج البلاغه, یکى از ویژگى هاى عصر جاهلیت را فقدان امنیت نام برده و مى فرمایند: پیامبر (ص) در سرزمینى ظهور کرد که در آن, خواب مردمانشان, بى خوابى بود و گریه زیاد و مداوم, سرمه چشمانشان را تشکیل داده بود (... و نومهم سهود و کحلهم دموع...). این, توصیف سرزمینى است که امنیت در آن, حاکم نبوده هر روز و ساعتى, قبیله اى بر قبیله دیگر مى تاخت تا خود را حق جلوه دهد; چرا که شعارشان ((الحق لمن غلب)) بود. ولى اسلام براى امنیت جامعه اسلامى, اهمیت زیادى قائل بوده دستوراتى نیز پیرامون حفظ امنیت فردى, از محترم شمردن آبرو و عرض انسان گرفته تا حفظ خون و جان و مال داده است. اسلام در سطح کلان هم به مومنین و مسلمانان هشدار داده که مبادا در کارهاى کلیدى خود کسانى را شرکت دهید که شما را از درون تضعیف نموده و باعث انحطاط جامعه اسلامى شوند.

به این ترتیب مى توان گفت که اسلام براى حفظ امنیت جامعه اسلامى و یا به عبارت دیگر, براى حفظ ارزش هاى خود, با بیگانگان در ستیز دائمى نیست. اسلام, دروازه هاى جامعه اسلامى را روى دیگران نمى بندد, سیاست انزواطلبى را در پیش نمى گیرد تا امنیت جامعه اسلامىش حفظ شود; بلکه دستور مى دهد که اصل اولیه در روابط و در تإمین روابط جهانى, بر صفا و صمیمیت و محبت و لطف قرار گیرد, مگر این که دلایلى باعث شود که این اصل, مقید شده و یا تخصیص بخورد. یکى از مواردى که این اصل تخصیص مى خورد, مسإله به خطر افتادن امنیت کشور اسلامى است.

بنابراین, اصل اولیه این است که مسلمانان هوشیارى سیاسى شان را از دست ندهند, نه این که از اول اسلحه بردارند و با دیگران بجنگند, قرآن کریم در این باره چنین مى فرماید: ((یا ایها الذین امنوا خذوا حذرکم فانفروا ثبات اوانفروا جمیعا))(4) بر این اساس مى توان این بحث را مطرح کرد که اسلام براى حفظ امنیت داخلى خود, استراتژیها و تاکتیک هاى خاصى را مد نظر دارد. از دیدگاه اسلام, تا کشورى و یا قدرتى, تهدیدى علیه منافع مسلمین و مصالح و عزت مسلمانان ایجاد نکرده, سیاست کشور اسلامى باید تدبیر و شناسایى تحرکات کلى باشد و البته در برابر دشمن نیز باید هشیار و مسلح بود. به عبارت دیگر, سیاست خذوا حذرکم داشته باشید; ولى اگر در مرحله اى دشمن, امنیت شما را نه بالقوه, که بالفعل تهدید نموده و به ثغور مسلمین وارد شد, در این صورت, دیگر سیاست خذوا حذرکم پسندیده نیست; بلکه باید به استراتژى ((و اعدوا لهم ما استطعم من قوه و من رباط الخیل و ترهبون به عدوا الله))(5) عمل نمود. و نیز در آیه نفى سبیل, ((لن یجعل الله لکافرین على المومنین سبیلا)) قرآن دستور هشیارى و بیدارى مى دهد که بر اساس آن, کفار نباید بر هیچ یک از ابعاد زندگى انسان مسلمان سلطه و برترى داشته باشند.

خلاصه این که, اسلام در اصل روابط, خدشه اى وارد نمى کند; ولى مى گوید این روابط نباید به گونه اى باشد که دشمنان در کارهاى کلیدى شما دخالت نموده و باعث نابودى شما شوند. قرآن در این باره مى فرماید: ((لم یتخذوا من دون الله و لارسوله و لاالمومنین ولیجه))(6); غیر مومنین را ولى و دخیل قرار ندهید که اینها در کارهاى شما ولوج و راه پیدا کنند. و نیز در سوره آل عمران مى فرماید: ((یا ایها الذین آمنوا لاتتخذوا بطانه من دونکم));(7) آن ها را بطانه قرار ندهید; یعنى آن ها را رازدار خود محسوب نکیند; چرا که اینها در ایجاد فساد و بى نظمى و خبال و کوتاهى نمى کنند و از مشقات و آسیب شما لذت مى برند و از این که شما در تنگناى اقتصادى و فشار مسائل مالى قرار بگیرید خوشحال مى شوند.))(8)

پی نوشت ها:

1 ـ گزیده مقالات سیاسى - امنیتى, ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردى, جلد دوم, مقاله امنیت ملى, اثر مورتون برکوویتز و پى. سى. باکand .p.c.Bock)) . mintin Berkowitz)) ناشر: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردى, چاپ دوم, 1378, ص 103. همچنین براى اطلاع بیشتر رجوع کنید به: کتاب امنیت ملى در جهان سوم, تإلیف ادوارد آزر, چونگ این مون, ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردى, چاپ اول, 1379.

2 ـ حسین, بشیریه, جامعه شناسى سیاسى, چاپ سوم, (تهران: نشر نى, 1376), ص 85.

3 ـ براى اطلاع بیشتر از بحث ارزش و نوع دید تصمیم گیران رجوع کنید به: عبدالعلى قوام, اصول سیاست خارجى و سیاست بین الملل, چاپ اول, (تهران: سمت, 1370), ص 124, و نیز هانس جى, مورگنتا, سیاست میان ملت ها, ترجمه حمیرا مشیرزاده, چاپ اول, (تهران: دفتر مطالعات سیاسى و بین المللى, 1374).

4 ـ نسإ, / 71.

5 ـ انفال,/ 60.

6 ـ توبه, / 16.

7 ـ آل عمران, / 118.

8 ـ جزوه تخصصى حقوق بشر, آیه ا... جوادى آملى.

برگرفته از پایشگاه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

پایان پیام/