جایگاهی که فقط از آن سلمان فارسی بود/حب اهل بیت نسبت به سلمان

حجت‌الاسلام و المسلمین «احمد رهدار»، پژوهشگر تاریخ اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان،‌ با اشاره به مقاطع تاثیرگذار در طول تاریخ اسلام، اظهار کرد: یکی از این جریانات مربوط به زمان صدر اسلام و دوران حضور سلمان فارسی می شود که «موالی» نام دارد.

وی ادامه داد: در مورد جریان موالی شاید بررسی و تمایز نگاه حضرت امیر(علیه السلام) نسبت به موالی و دیدگاه خلفا قابل توجه باشد،‌ یعنی در حالی که جریان خلافت و حاکمیت تاکید و اصرار بر دو گانه بودن عرب و عجم داشتند،‌جریان شیعی بر محور حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) بوده و همچون او «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ» برخورد داشنتند یعنی میان عرب و عجم تفاوتی قائل نمی شدند.

این پژوهشگر تاریخ اسلام ادامه داد:‌ ابن ابی الحدید،‌در شرح نهج‌البلاغه می نویسد در زمان خلافت خلیفه دوم، شش حکم تبعیضی صادر شد که یکی از آنها تمایز میان عرب و عجم بود،‌همچنین در زمان خلیفه سوم تعبیری وجود دارد که می گفتند سه چه چیز کمر اسلام را می شکند که دو مورد از این سه مربوط به موالی می شود،‌ که یکی صاحب فرند شدن از زنان عجم و دیگری قرآن را با لحن عجمی خواندن بود.

رهدار با بیان اینکه رویکرد یاد شده ادبیات نادرست و حقیرانه‌ای است،‌افزود: در واقع عجم به لحاظ لغت یعنی (گنگ) و اعراب به غیرعرب می‌گویند عجم،‌بنابراین غیر عرب یعنی فارس، ترک و لاتین اما آن زمان در صدر اسلام هنوز ترک‌ها ایمان نیاورده و ایرانیان بودند که به اسلام گرویدند لذا به آنها عجم می گفتند.

وی در این راستا تصریح کرد: بنابراین جرانی به نام موالی شکل گرفت که متشکل از ایرانیان مسلمانی بود که در خاک اعراب زندگی می کردند و قوانین سختی علیه آنها تصویب شده بود مثلا در زمان خلیفه دوم عنوان شد که هیچ عجمی حق ورود به مدینه را ندارد.

رهدار تصریح کرد: از آن طرف در تاریخ داریم که «ام هانی» خواهر حضرت علی(علیه السلام) از حضرت تقاضای کمک کرد و امام حق او را از بیت‌المال دارد،‌ام هانی اعتراض می کند که به من همان قدر سهم می دهی که به عجم ها می دهی که امام می فرماید در قرآن ملاکی جز «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ» ندیدم.

مدیر موسسه فتوح اندیشه قم اظهار کرد: به طبع نگاه حضرت علی(علیه السلام) به بیشتر به مذاق موالی نشسته است چراکه در این نگرش آنان را با اعراب یکسان حساب کرده اند، ولو نه تنها در این حد بلکه ایرانیان چنان در دستگاه پیامبر(ص) وحضرت علی(علیه السلام) مقرب واقع شدند که نبی اکرم اسلام فرمودند: سلمان منا اهل البیت».

وی گفت: همین نگاه اهمیت خاص دارد چرا که پیامبر(ص) تنها در مورد سلمان و نه هیچ کسی دیگر چنین تعبیری داشته است، هرچند که بعد از وفات پیامبر بعد از مدتی با وجود تمامی قوانینی که علیه ایرانیان و غیراعراب وجود داشت اما جریان موالی به قصد انتقام از رویکرد عربی نسبت به اسلام،‌شکل گرفت و اولین جرقه آن در قیام مختار زده شد به ویژه در لشکر «ابراهیم بن مالک اشتر» که نیکلسون در کتاب خود می‌گوید حدود بیست هزار ایرانی موالی در لشکر ابراهیم بن مالک اشتر در صدر اسلام حضور داشتند.

این پژوهشگر تایخ اسلام ادامه داد: اما فارغ از جایگاهی که مساوی که پیامبر(ص) نسبت به نژادهای مختلف داشت، سلمان فارسی از جایگاه ویژه ای نزد خاندان پیامبر برخوردار بود،‌ به گونه ای که بعد از وفات سلمان فارسی حضرت علی(علیه السلام) به مدائن که نزدیک بغداد امروزی است آمدند و و با مناسکی که حضرت زهرا(س) را به خاک سپردند،‌سلمان را در قبر نهادند یعنی حضرت قبل از دفن سلمان داخل قبر رفت و با خاک سخن گفت امروز قرار است سلمان روی تو قرار گیرد با او مدارا کن و این همان جملاتی است که حضرت زمان دفن حضرت زهرا(س)‌بر زبان آوردند.

پایان پیام/