به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری شبستان، «غلامعلی حدادعادل» در نشست تخصصی جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو که صبح امروز 2 آذرماه در محل کمیسیون ملی یونسکو برگزار شد، با اشاره به اینکه این نشست جلسه‌ای است که امکان طرح مباحث کارشناسی را می‌دهد، گفت: هنگامی که برای سخنرانی در این نشست دعوت شدم به نظرم رسید که مروری بر مسائل کتاب در ایران داشته باشم و اکنون در فضای جدید وزارت ارشاد و معاون فرهنگی فرصتی فراهم شد تا فهرست‌وار برخی مسائل کتاب را بیان کنم. همان طور که در پزشکی از علائم حیاتی همانند نبض، فشار خون و ... به عنوان علائم حیاتی فرد نام برده می‌شود، کتاب هم یکی از علائم حیاتی یک فرهنگ زنده است که نشان می‌دهد سطح زندگی فکری، علمی و فرهنگی یک جامعه در چه سطحی است.
کلاف سردرگم کتاب یک موضوع است
وی با بیان اینکه کلاف سردرگم کتاب یک موضوع است، در توضیح بیشتر ادامه داد: کتاب را می توان به یک مدار الکترونیکی گسترده تشبیه شود، زمانی که یک مدار الکترونیکی قطعی دارد و یک مهندس باید جزء به جزء پیش رود تا قطعی را پیدا کند، معاونت فرهنگی ارشاد نیز که متولی و مسئول امر کتاب کشور است، باید مسائل کتاب را مرحله به مرحله بررسی کند و اگر در جایی قطعی وجود داشت یا ضعفی را دید جبران کند.
اشاره به بحث اقتصادی نشر و مسائل زیرساختی آن
حدادعادل در ادامه به بحث اقتصادی نشر اشاره کرد و توضیح داد: از لحاظ اقتصادی امر کتاب را می‌توانیم مثل هر کالای دیگری به دو بخش تولید و توزیع تقسیم کنیم؛ در باب تولید کتاب به نظر من سه موضوع مهم و زیر ساختی وجود دارد، اول تولید کاغذ، دوم تجهیزات چاپ و موضوع سوم مسئله تربیت نیروی انسانی در تمام سطوح است. تولید کاغذ مشکلی است که هم وابستگی ایجاد می‌کند مثل سایر کشورها و ما باید به سمت تولید داخلی حرکت کنیم، درست است که کاغذ مانند نان شب نیست و مثل بنزین برای خودرو نیست اما اگر کاغذ نباشد مدارس تعطیل است چون نمی‌توان کتاب درسی چاپ کرد و دانشجویان و دانش‌آموزان معطل می‌مانند از این رو مانند نان شب است، باید برای تامین بخشی از نیاز کشور در دراز مدت تدبیر اندیشید همانگونه که رهبر معظم انفلاب در بازدید از نمایشگاه کتاب تاکید فرمودند که برای بحث کاغذ باید فکر اساسی صورت گیرد.
وی اضافه کرد: در مورد تجهیزات چاپ، با توجه به گرانی ماشین‌آلات چاپ باید برای تولید ماشین‌آلات و وسایل در ایران تشویق صورت گیر و با همکاری خوب ارشاد و وزارت صنعت معدن و تجارت را در کنار هم شاهد باشیم تا برای تولید وسایل سرمایه‌گذاری شوند. لازم نیست پیشرفته‌ترین وسایل در اول راه را خودمان تولید کنیم اما باید یک برنامه برای دراز مدت داشت تا نیاز به ماشین آلات چاپ کم شود و موضوع سوم تربیت نیروی انسانی است.
حدادعادل افزود: مسئله تربیت و تامین نیروی انسانی در تمام سطوج باید مد نظر باشد زیرا می‌دانیم که در کشور ما مهندسان برق و ساختمان فراوانند اما متخصص چاپ در بالاترین سطح کشور زیاد نداریم. اگر این تعداد افراد متخصص برای خود جانشین تربیت نکنند با مشکل مواجه می‌شویم باید متناسب با چاپخانه در کشور آموزشگان فنی تربیت کاردان فنی در چاپ داشته باشیم که منوط به برنامه ریزی حساب شده است.
بومی‌سازی و توجه به تامین زیرساخت‌های نشر از وظایف حاکمیتی است
وی به بحث بومی‌سازی و توجه به تامین زیرساختها اشاره کرد و گفت: این مهم از وظایف حاکمیتی دولت است و نمی‌توان انتظار داشت در این مسیر مسئولان چاپ و نشر برنامه‌ریزی کنند زیرا این مهم بر عهده دولت است که باید به آن اهتمام ورزند.
رییس فرهنگستان زبان فارسی، مسئله توزیع را در کنار تولید مسئله مهمی دانست و اظهار کرد: امروز با هر ناشری سر و کار داشته باشیم می‌بینیم از مشکل پخش می‌نالد؛ پخش بیماری مزمنی است که در دو حوزه کتاب و مطبوعات دیده می‌شود، این مسئله در خیلی نقاط کشور و نقاط کور با مشکل مواجه است حتی در برخی نقاط کشور، کتاب حکم کالای نادر و کمیاب را دارد باید تجدید نظر اساسی در زیرساختها صورت گیرد در غیر این صورت تمام فعالیتها را هم اگر انجام دهیم و اقتصاد نشرمان نیز سامان یابد اما اگر بازار توزیع روانی نداشته باشیم این مشکلات حل نخواهد شد.
وی در ادامه بیان کرد: پایین بودن شمارگان کتاب معضل دیگر حوزه نشر است که موجب مشکلات اقتصادی برای ناشر، مؤلف و مترجم همچنین خریدار کتاب می‌شود. باید کاری کنیم کتاب از شمارگان معقولی بهره‌مند شود که برای این مسئله ده‌ها راهکار وجود دارد. همچنین بالا بودن قیمت کتاب از دیگر مشکلات این حوزه است که ناشران هم از این موضوع می‌نالند و از کسادی بازار ناراضی هستند.
تاثیر مشکلات اقتصادی نخست در حوزه فرهنگ مشخص می‌شود
حدادعادل با تاکید بر اینکه تاثیر مشکلات اقتصادی نخست بر حوزه فرهنگ مشهود می شود، خاطرنشان کرد: فعالیت کتاب در خیلی ابعاد اقتصادی نیست و توجیه اقتصادی ندارد و امروزه به دوشواری می‌توان تصور کرد که یک مؤلف یا مترجمی صرفاً بتواند زندگی متوسط خود را از طریق این شغل اداره کند. عموم افرادی که دستی بر تالیف و ترجمه دارند این کار را شغل جنبی دانسته یعنی درآمدشان از جای دیگری است و امروزه کتاب تامین کننده معیشت صاحب اصلی کتاب نیست.
وی، موضوع تبلیغ و معرفی کتاب و جدی گرفتن نقد کتاب را از دیگر نکات مهم این حوزه قلمداد کرد و افزود: جامعه باید این امکان را داشته باشد تا از امکانات جدید بهره‌مند شود، امروزه مجلات اختصاص یافته شده به کتاب باید معرفی شوند تا همه نیازمندان به کتاب از آن آگاه شوند تا مشوق و راهنمایشان باشند.
دسترسی آسان 80 میلیونی به کتاب
حداد عادل با اشاره به گسترش کتابخانه‌های عمومی دولتی و غیر دولتی، بیان کرد: اگر از دوران دبستان و دبیرستان تربیت در حوزه کتاب‌خوانی صورت نگیرد در بزرگ‌سالی نمی‌توان فردی را کتاب‌خوان کرد و مردم را عادت به مطالعه داد. این مسئله مستلزم بودن کتابخانه در مدارس است، باید سوالهایی را در درس‌ها بگنجانیم که معلم و دانش‌اموز را وادار کند که به کتاب مراجعه کنند و البته کتاب هم باید در دسترسشان باشد. مسئله مهم این است که باید آمایش ملی و سرزمینی از نظر توصیف کتاب و عرضه کتاب و استفاده از کتاب در ایران صورت گیرد زیرا باید در ایران 80 میلیونی و در تمام نقاط دسترسی به کتاب وجود داشته باشد.
تاکید بر تامین زیرساخت‌های حقوقی برای وضع موجود
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره سه مورد جنبی دیگر در حوزه کتاب، توضیح داد: نکته اول اینکه افق جدیدی که به دلیل تحولات فناوری فراروی کتاب گشوده شده و آن فضای مجازی و کتابهای الکترونیکی و شکل کتابخانه‌ها در حال تغییر است، کم کم کاغذ جای خود را به چیز دیگری می‌دهد از این رو وزارت ارشاد باید ضمن اینکه با مسائل کتاب سر و کار دارد باید آینده نگری هم انجام دهد. به نظر من از مهمترین وظایف این ارگان تأمین زیرساخت‌های حقوقی برای وضع موجود است. از موضوعاتی که مجلس و ارشاد در کنار هم باید انجام دهند. مجلس باید کمک کند ولی امور زیرساختی باید در ارشاد تهیه شود.
حدادعادل تاکید کرد: این مسئله جنبه‌های حقوقی بسیار دارد و بر این اساس وزارت ارشاد مسئول است، زیرا افراد سرمایه‌گذار در حوزه فضای مجازی کتاب تضمینی به لحاظ حقوقی برای بازگشت سرمایه ندارند.از این رو همه این کارها نیاز به فعالیت حقوقی دارد.
ممیزی برای ملت‌های دارای هویت و مقدسات الزامی است
وی همچنین در ادامه به بحث ممیزی کتاب اشاره کرد و گفت: ممیزی مسئله مهمی است و شخصاً معتقدم ممیزی لازم است؛ زیرا هر ملتی که هویت ملی و مقدسات داشته باشد و باید حریم اخلاقیات و مقدساتش حفظ شود، ممیزی دارد. ممیزی ربطی به ملت ایران و انقلاب هم ندارد، باید بدانیم در هر کشوری حریمی وجود دارد، در شورای عالی انقلاب فرهنگی وقتی ضوابط آن را تصویب می‌کردیم همین ارزش‌ها را در نظر گرفتیم. به همین دلیل ضروری است وزارت ارشاد و ناشران در باب این روابط گفت‌وگو کنند. در ممیزی باید کسانی که می‌خواهند در باب کتاب اظهار نظر کنند، جنبه‌های بسیاری را در نظر بگیرند، ممیزی کار ماشینی نیست و صرف بودن یک کلمه در کتاب دلیل بر ممنوعیت کتاب نیست و یا نبودن دلیل بر صدور مجوز نیست، برخی کتاب‌ها اختلاف قومی و مذهبی را تعقیب می‌کنند، بر این اساس باید افراد خبیر و بصیر باشند تا تشخیص درست داده شود.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ضرورت حمایت از ناشران در کشور تاکید کرد و توضیح داد: ارشاد باید به ناشران مشاوره حقوقی بدهد، البته این کار صورت می‌گیرد اما خیلی وقت‌ها ناشر با مؤلف و یا با وارثان مؤلف به اختلاف می‌افتد و گرفتاری حقوقی می‌یابد، از این روز باید دفتر حقوقی تخصصی در ارشاد باشد که رایگان به ناشران مشاوره حقوق بدهد همانطور که مشاوره فرهنگی می‌دهد باید عنوان کند که سراغ چه کتابهایی بروند و یا چه کنیم که کتاب‌هایمان در ممیزی معطل نماند اگر این موارد توضیح داده شود مفید است.
وی در پایان به ارتباط تعاملی وزارت ارشاد و فرهنگستان اشاره کرد و گفت: پاسداری در زبان فارسی باید در ترجمه و تائید مورد توجه باشد. فرهنگستان و معاونت فرهنگی ارشاد باید همکاری‌های فی‌مابین را تحکیم کنند.
پایان پیام/
نظر شما