حجت الاسلام حمید رضا مطهری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تبیین مسئله روزه عاشورا و روایات و نقل های مختلف در این زمینه در گفتگو با خبرنگار معارف خبرگزاری شبستان گفت: روزه عاشورا از دو جنبه تاریخی و روایی قابل بحث و بررسی است. در بحث روایی دو دسته روایت، شامل روایات اهل سنت و روایات شیعی در این زمینه را باید بررسی کرد، که در مذهب اهل سنت روزه عاشورا مستحب دانسته شده و روایاتی نیز در این مورد نقل کرده اند. البته باید متن و راویان این روایات را نیز بازبینی و بررسی کرد چرا که برخی از آنها از طرفداران خاندان زبیر و برخی نیز از طرفداران خاندان اموی هستند که میانه خوبی با علویان و اهل بیت علیهم السلام نداشته اند. البته موضوع بررسی راویان در حال حاضر مورد بحث ما نیست.
در میان روایات اهل سنت نیز تناقض وجود دارد
وی افزود: به هرحال تعدادی از منابع اهل سنت استحباب روزه عاشورا را مطرح کرده اند. دلیل این که در این جا از لفظ «منابع» به جای «روایات» استفاده می کنیم آنست که حتی در میان این روایات نیز تناقضاتی وجود دارد که نشانگر آنست که استحباب روزه عاشورا در میان اهل سنت نیز آنچنان که آنها روایت می کنند، مورد وثوق و اعتماد نیست حتی اخباری نیز مبنی بر ترک روزه عاشورا در صدر اسلام وجود دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در توضیح روایات شیعه در این باره گفت: در فقه شیعه روایات فراوانی وجود دارد که دلالت بر ترک روزه عاشورا می کنند. روایاتی که این روزه را مکروه دانسته و از آن نهی کرده اند و حتی برخی از فقها با استناد به این دسته از روایات، روزه عاشورا را حرام دانسته اند. از جمله این روایات، روایتی از امام باقر علیه السلام نقل است که از حضرت درباره روزه عاشورا سوال شد و ایشان فرمودند این روزه ای بود که پیش از رمضان وجود داشت و با وجوب روزه رمضان متروک شد. یعنی تر ک شد و کنار گذاشته شد.
این روزه نه در کتاب و نه در سنت پیامبر(ص) سندی ندارد
حجت الاسلام مطهری تصریح کرد: بنابراین با وجوب روزه رمضان، روزه عاشورا ترک شد و گرفتن این روزه نه تنها سنت نیست بلکه بدعت محسوب می شود. همین سوال از امام صادق علیه السلام نیز سوال شد و حضرت همین پاسخ را فرموده و در ادامه افزودند این روزه نه در کتاب و نه در سنت نبوی مستندی ندارد و نه تنها سنت پیامبر صل الله علیه وآله نیست بلکه سنت آل زیاد است که پس از قتل حسین بن علی علیهما السلام ایجاد شده است. همچنین در روایت دیگری از امام رضا علیه السلام درباره روزه عاشورا نقل است که حضرت در پاسخ به افرادی که از روزه این روز سوال کردند فرمود: آیا از روزه «ابن مرجانه» از من می پرسید؟ این روزی است که بدنامان از آل زیاد در روز قتل حسین بن علی علیهما السلام که آل محمد صل الله علیه وآله و اسلام آن روز را ناپسند می دانند، روزه گرفتند و در روزی که اهل اسلام آن را شوم می دانند نه روزه گرفته شده و نه بدان تبرک جسته می شود. یعنی امام رضا علیه السلام کاملا تصریح می کنند که این روز را آل زیاد روزه گرفتند. ولی خاندان پیامبر صلوات الله علیهم و به طور کلی مسلمانان این روز را شوم می دانند نه روزی با برکت که بتوان آن را روزه داشت.
روایات فراوانی از روزه عاشورا نهی کرده اند
وی خاطرنشان کرد: روایات فراوانی از روزه عاشورا نهی کرده اند اگرچه در برخی روایات این عمل سنت دانسته شده است. برخی فقها نیز میان این دو نوع روایت، چنین جمع کرده اند که اگر روزه عاشورا به نیت حزن و اندوه باشد، اشکال ندارد. اما اگر روزه آن به نیت شکر باشد جایز نبوده و حتی برخی بزرگان آن را حرام دانسته اند. اما در نهایت آنچه در میان فقهای متاخر و معاصر ما مطرح است کراهت روزه عاشوراست البته کراهت نه به معنای نقص در ثواب یعنی بگوییم ثواب کمتری دارد بلکه به معنای نگرفتن روزه و نهی از آن یا به عبارت دیگر روزه مکروهی که نگرفتن آن بهتر است.
حجت الاسلام مطهری در ادامه با اشاره به جنبه تاریخی این موضوع گفت: بنابراین از جنبه روایی ، درمیان منابع شیعه روایات فراوانی وجود دارد که از روزه عاشورا نهی کرده اند. اما در بررسی جنبه تاریخی موضوع بادی گفت بر اساس آنچه در تاریخ نقل شده پیامبر اکرم صل الله علیه وآله هنگام ورود به مدینه، مشاهده کردند برخی از اقوام یهود ساکن در مدینه، روزه هستند. در واقع یهود چند روزه مستحبی دارد که یکی از این روزه ها «روزه کبور» است که با نامهای دیگری نیز مطرح شده از جمله «روزه عاسور» به معنای «روزدهم» و شاید کلمه «عاشور» نیز از همین واژه گرفته شده باشد. که ما در این مجال، در مقام واژه شناسی نیستیم.
روزه رسول خدا در روز دهم ماه در مدینه، در محرم نبوده است
وی با تذکر این نکته که در آن روزگار برخی از آداب و رسوم و فرهنگ ملل دیگر را در میان اعراب نیز می شد مشاهده کرد، گفت: پیامبر خدا صل الله علیه وآله در مدینه شاهد روزه یهودیان بودند که به عنوان یک عمل مستحب و عبادتی به یادگار مانده از آیین موسی بدان عمل می کردند. حضرت نیز شاید برای احترام به سنت حضرت موسی علیه السلام ، روزه این روز را مورد توجه قرار دادند. اما باید توجه داشت که روزه روز «عاسور» روز دهم از ماه تشرین یهود است که بنابر اتفاق با زمان هجرت پیامبر صل الله علیه و آله همزمان بوده است. اما ما می دانیم که هجرت رسول خدا صل الله علیه وآله در ماه محرم نبوده است بلکه حضرت در ماه ربیع الاول هجرت کردند، بنابراین روزی که یهودیان بعنوان عمل مستحبی و سنت حضرت موسی روزه می گرفتند و پیامبر نیز در آن زمان آن روز را روزه گرفته اند، در ماه محرم نبوده است.
این روزه در سال دوم هجری، نسخ شد
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآور شد: علاوه بر این، نکته دیگر که نباید فراموش کرد آنست که اصولا این روزه پس از وجوب روزه رمضان ترک و نسخ شد همانند تغییر قبله که پیامبر صل الله علیه وآله در ابتدای ظهور اسلام به سوی قدس شریف نماز می گذاردند و پس از نزول آیات تغییر قبله ، حضرت به سمت کعبه نماز خواندند و این را نیز به خاطر بسپاریم که موضوع تغییر قبله و وجوب روزه رمضان هر دو با فاصله کمی از هم و در یک سال بر رسول خدا صلوات الله علیه نازل شد. بنابراین حتی اگر پیامبر آن روز را روزه گرفته باشند با وجوب روزه رمضان، آن روزه نسخ شده است و علاوه بر این می دانیم که سنت و سیره پیامبر یعنی چیزی که حضرت بر آن مداومت داشته اند مانند روزه های مستحبی، نمازشب، سلام کردن و .... اما وقتی پیامبرصل الله علیه وآله تنها یک بار این روز را روزه گرفته و سپس ترک کرده اند نمی توان آن را سنت نبوی دانست. از سوی دیگر روزه حضرت نه در ماه محرم واقع شده و نه استمرار داشته است. اما جریان روایت ساز و بدعت گذار دستگاه اموی به کمک برخی دانشمندان همسو با آنها تلاش کرد تا این واقعه را که اصولا اصالت اسلامی ندارد و در سال دوم هجری با وجوب روزه رمضان به پایان رسید و متروک و منسوخ شد، بعنوان یک سنت مطرح کند.
پایان پیام/
نظر شما