علی نجفی توانا، استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار شبستان با اشاره به آسیب شناسی عزاداری امام حسین (ع) گفت: آمارها نشان می دهد در جوامع مذهبی به ویژه در ایران در برخی از ماهها و زمانهای خاص که مردم براساس تقویم مذهبی به عبادت می پردازند و یا مراسم مذهبی برپا می دارند تحت تاثیر آموزه های دینی و به تاسی از تفکر و باورهای عقیدتی، مدیریت بیشتری بر رفتار خود دارند یعنی اکثر افرادی که در چنین مراسمی مشارکت می کنند در واقع به گونه ای خود را وقف آن مراسم می کنند (ماه رمضان، ماه محرم) با خویشتن داری بیشتری با تکیه بر اعتقادات خود بر ارزش های دینی، فرهنگی و خانوادگی احترام می گذارند و در نتیجه رفتارهای منطبق با قانون و سازگار آنها نسبت به زمانهای دیگر افزایش می یابد.
وی اظهار کرد: معمولاً انسان به دلیل اینکه موجود اثرپذیری است در محیطی که ارزش های معنوی در آن حاکمیت پیدا کند و جو ایجاد شده اجازه ای جز رعایت ارزش های خاصی که مورد احترام همگان است را ندهد قدرت انطباق پذیری افراد افزایش می یابد و اصولاً نوع کنترل اجتماعی ناشی از شرایط زمانی و مکانی موجب ممیزی رفتار و ارزیابی های آن می شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: به همین دلیل افراد سعی در انصباق رفتارهای خود با ارزشهای دینی دارند با این حال باید متذکر شویم گاهی حضور در این مراسم در صورتی که به درستی هدایت شود و آموزه ها و پندار های دینی با روشهای صحیح و با ایجاد معرفت در فلسفه اینگونه مراسم یا عبادت در افراد انجام پذیرد، در کنار اثرگذاری بر رفتار ظاهری، شخص در آن جهت می تواند موجب ارتقای معنویت و اعتقادات و نهادینه شدن ارزش های درونی شود.
انتقال آموز های دینی با روش های منطقی پایدارتر است
توانا با بیان اینکه اگر آموزه های دینی با روشهای منطقی به اشخاص منتقل شود هم پایدارتر خواهد شد و هم رفتار ها را تحت مدیریت در خواهد آوردگفت: البته مشروط به اینکه سایر زمینه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قبلاً برای فرد فراهم شده باشد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بعضی از حرکات و اقدامات در مراسم مذهبی مانند قمه زدن، شاید برای اشخاصی که به آن مبادرت می ورزند جنبه های معنوی زیادی به همراه داشته باشد اما از لحاظ آسیب شناسی اجتماعی و جرم شناسی ممکن است موجب ترویج نوعی خشونت شده و زیبایی اینگونه مراسم را برای عموم تحلیل کندگفت: بنابراین به نظر نمی رسد که پیشوایان ادیان به ویژه در عربستان در چنین مراسمی خودزنی و یا مصدوم و مضروب کردن شخص را به گونه ای که اثر منفی خارجی داشته باشد توصیه کرده باشد.
قمه زنی موجب ترویج خشونت رفتاری در جامعه می شود
توانا در ادامه خاطرنشان کرد: ما حتی در اجرای مجازات ها هم اگر چنین اقداماتی موجب وهن اسلام شود و یا به مصلحت نباشد را اجرا نمی کنیم چون اقداماتی که موجب ارایه تصویری از فردی که تمام بدن خود را خونی کرده است و یا با قمه سر خود را شکافته برای عده ای به خصوص برای زنان و کودکانی که ناظر این صحنه ها هستند قابل تحمل نیست زیرا این صحنه ها موجب بروز خشونت می شود. بنابراین مراسم عزاداری میتواند به صورتی منطبق با باورها انجام شود که موجب جلب بیشتر مخاطب و تقویت معنویت شود در غیراینصورت در برخی بیننده ها که ناظر چنین جریانی هستند این اقدامات نشاندهنده نوعی خشونت در رفتار و موجب احساس ناخوشایند می شود.
ترویج قمه زنی از زمان حکومت صفوی
وی با اشاره به تاریخچه قمه زنی در کشور گفت: آنچه مسلم است تاریخچه دقیقی از قمه زنی در دست نیست اما به نظر می رسد از چندین قرن پیش به ویژه از زمان صفوی به اینطرف دسته های عزاداری برای بزرگداشت قافله سالار شهیدان و به منظور نشان دادن روح ایثار و علاقه به تدریج قمه زنی را باب کرده و رواج داده است.
وی با بیان اینکه در سالهای اخیر با توجه به اعلام نظر برخی مراجع عمدتا قمه زنی کمتر دیده می شود اظهار کرد: نظر فقها بر پایه نظر فقهی در راس این عمل موجب کاهش آن شده است.
اهداء خون هم در نزد پروردگار و هم در نزد مردم محبوبتر از قمه زنی است
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا بهتر نیست به جای قمه زنی افراد خون خود را اهداء کنند،تصریح کرد: قطعاً چنین پیشنهادی محبوبتر و هم دارای اجر معنوی و هم موجب ارتقای روح همکاری جمعی و همبستگی اجتماعی، موجب خشنودی خدا و مردم می شود. جامعه برای انجام چنین اقداماتی نیازمند فرهنگسازی بوده و به نظر می رسد که در این زمینه می توان با استفاده از مسیر جامعه شناسی و نظرات فقها با توضیح پیرامون اثرات مثبت این اقدامات خداپسندانه ای به جای تحمل چنین صدماتی موجب نجات جان افراد نیازمند شوند.
توانا با اشاره به حرکت بانوان به دنبال دسته های عزاداری خاطرنشان کرد: به نظر می رسد اگر در فرهنگ سازی برای اینگونه مراسم به درستی عمل کنیم و متولیان امر با شناخت ویژگی های اجتماعی جامعه ایران و روش های اطلاع رسانی و همچنین آگاهی بخشی را به درستی عمل کنند قطعاً افرادی که برای اجر معنوی دراین مراسم شرکت می کنند و قصد قربت یا عبادت دارند قطعاً نبایستی دست به چنین اعمالی بزنند.
لزوم تشریح اهداف و فلسفه شرکت در مراسم عزاداری برای جامعه
توانا با تاکید بر لزوم تشریح اهداف و فلسفه شرکت در مراسم عزاداری برای جامعه تصریح کرد: بنابراین به نظر می رسد ما برای تعمیق باورها و به دست آوردن اجر معنوی لازم، ابتدا باید اهداف و فلسفه شرکت در اینگونه مراسم ها را برای مردم تشریح کنیم تا با تقویت این مراسم ها، باورهای معنوی در مردم تقویت شود. قطعاً اگر باطن اشخاص با ارزش های معنوی عجین شود، توجه به ظاهر در مراسم سوگواری مذهبی به حداقل خواهد رسید.
وی خاطرنشان کرد: از لحاظ آسیب شناسی اجتماعی، رفتارها انسان انعکاس شخصیت آنهاست و چون هدف از آموزه های اخلاقی و دینی ارتقاء فضایل انسانی می باشد ما بایستی با شناخت نیازهای جامعه به گونه ای در انتقال آموزه های اخلاقی و دینی عمل کنیم که نتیجه آن تغییر رفتار افراد و استحاله رفتار منفی به رفتار مثبت باشد. بنابراین مراسم مذهبی می تواند اگر با شناخت فلسفه آن مدیریت شود با افزایش توان حس نوعدوستی و شناخت ارزش های نظم پذیری و قانون پذیری را به مردم انتقال دهیم.
هدف از انجام اعمال مذهبی ارتقای رفتار فردی و جمعی است
این استاد دانشگاه و جرم شناس در ادامه تصریح کرد: در نتیجه قطعاً افراد به جای ظاهرسازی یا خودنمایی به ارتقای باورهای دینی و توان معنوی خود خواهند پرداخت و در نتیجه، چنین مراسمی موجب می شود که بعد از اتمام آن افراد با تغییر الگو های اخلاقی، هنجارهای مثبت خود را سامان بخشیده و از الگوهای رفتاری منفی فاصله بگیرند. اصولاً هدف از انجام اعمال مذهبی و برگزاری اینگونه مراسم ارتقای رفتار فردی و جمعی بر سلامت و بهداشت اجتماعی است که در چنین صورتی بزهکاری و جرم در جامعه به حداقل خواهد رسید.
پایان پیام/
نظر شما