به گزارش خبرگزاری شبستان، «حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد»، مفسر و محقق قرآن‌پژوه و عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی با اشاره به این که حج از مهم‌ترین عباداتی است که در اسلام تشریع شده، عنوان کرد: حج هم دارای فلسفه عظیمی است و هم آثار و برکات بسیار زیادی دارد و در روایات و آیات یکی از پنج اصل اساسی اسلام و باعث قوت دین و اتحاد مسلمین خوانده شده و در حقیقت به مانند خون تازه‌ای است که هر ساله در رگ‌های مسلمانان جریان پیدا می‌کند.
حج در بیان امیرالمؤمنین(ع)
حجت الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد با اشاره به مواردی از بیانات امیرالمؤمنین(ع) درباره حج گفت: ایشان حج را پرچم و نماد دین خوانده‌اند و در حکمت 252 نهج‌البلاغه اشاره می‌کنند که «الحج تقویة للدین» یعنی حج باعث قوت گرفتن دین و سبب رواج دین می‌شود. همچنین امیرالمؤمنین(ع) در بخشی از وصیت‌نامه خود که طبعاً آخرین سفارشات ایشان است، می‌فرمایند: «الله الله فی بیت ربکم لا تخلوه ما بقیتم فانه ان ترک لم تناظروا» و هشدار می‌دهد که خانه خداوند را خالی نگذارید و آن را ترک نکنید که اگر چنین شد بر شما بلا نازل می‌شود و این نکته بسیار مهمی است، چه اگر حج از دست مسلمین گرفته شود و از رونق بیفتد، دشمنان می‌توانند به ریشه‌های اسلام آسیب بزنند.
وی افزود: این نکته اتفاقاً در تحلیل بعضی از دشمنان اسلام نیز مطرح شده و در برخی کتب مانند «شبهات حول الاسلام» نقل شده است که گفته‌اند مادامی که حج در بین مسلمین رونق داشته باشد، نمی‌توان بر آنها پیروز شد و از سوی دیگر دانشمندی انگلیسی در جایی گفته بود که وای به حال مسلمانان اگر معنای حج را درنیابند و وای به حال دیگران اگر معنای آن را دربیابند. این به این معناست که اگر مسلمانان معنای حج را دقیقاً درک کنند، دیگر دشمنی نمی‌تواند بر آنها پیروز شود.
این مفسر قرآن همچنین با اشاره به فراوانی آیات قرآن درباره حج و مرتبط با حج عنوان کرد: در حالی که برخی از فروعات دین تنها یک یا دو آیه در قرآن دارند، می‌بینیم که حج از موضوعات پرآیه در قرآن است و اصلاً یک سوره به آن اختصاص یافته و علاوه بر آن نیز در سوره‌ها و آیات متعددی به آن اشاره شده است و این همه اهتمام نسبت به این مسئله و در سوره‌های مختلف از حج سخن گفتن یا درباره یکی از عبادات حج سخن گفتن، خود نشان از اهمیت حج دارد.
روایتی از امام صادق(ع) در باب فلسفه حج
حجت الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد در ادامه به روایتی از امام صادق(ع) در ارتباط با فلسفه حج اشاره و بیان کرد: امام صادق(ع) در پاسخ به سؤالی که هشام بن حکم درباره حج از ایشان پرسیده است، پاسخی مفصل داده‌اند که یکی از بهترین روایت‌ها در این زمینه است.
وی با اشاره به بخش‌هایی از این روایت گفت: امام(ع) فرمودند وقتی که خداوند خلق را خلق کرد، آنان را امر کرد تا در امر دین و مصلحت در امر دنیایشان کارهایی انجام دهند که از جمله آنها حج و اجتماع در آن بود؛ «امرهم بما یکونوا من امر الطاعة فی الدین و مصلحتهم من امر دنیاهم فجعل فیه الاجتماع من الشرق و الغرب». امام(ع) حج را اجتماعی بدون حصر از شرق و غرب معرفی می‌کند که در آن حاجی بایستی فاصله جغرافیایی را درنوردد و از محدوده تنگ حصرشده در آن بیرون بیاید و این خود مصلحت بزرگی است و خود شکل گرفتن این اجتماع موضوعیت دارد؛ اما امام صادق(ع) اهداف دیگری را نیز برای آن معرفی می‌کند.
شناخت دیگران، به جریان افتادن پتانسیل‌ها و شناخت آثار رسول خدا(ص)؛ از اهداف حج
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه با اشاره به ادامه این روایت که می‌فرماید «فجعل فیه الاجتماع من الشرق و الغرب لیتعارفوا»، گفت: یکی از اهداف حج این است که حاضران در آن همدیگر را بشناسند، فرهنگ‌های دیگر و آداب و اخلاق دیگران را بشناسند و در این جریان شناخت نسبت به دیگران اتفاق بیفتد.
حجت الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد با اشاره به مسئله دیگری که در ادامه روایت مورد توجه قرار گرفته است، عنوان کرد: حضرت در مورد فلسفه حج همچنین می‌فرمایند که «و لینزع کل قوم من التجارات من بلد الی بلد»؛ حج برای این است که هر قومی بتواند محصول خود را و آن سرمایه‌ای را که به دست می‌آورد، از شهری به شهر دیگر منتقل کند. شما واقعا ببینید که وقتی 3 یا 4 میلیلون انسان از همه جای این کره خاکی در روزهایی خاص به یک منطقه کشیده می‌شوند، چه انتقالات و چه پالایشی صورت می‌گیرد و با توجه به این‌که چند میلیون انسان دیگر نیز در جریان سرویس‌دهی به این نقل و انتقال قرار می‌گیرند، خود به خود رونق تجاری عظیمی را پدید می‌آورد.
این محقق دینی با بیان این‌که در حال حاضر حج در جایگاه و نحوه درست خود قرار ندارد، اظهار کرد: اگر ما می‌توانستیم به درستی از این جریان پالایشگر و بسیار مهم و بی‌نظیر در عالم بشری، با همه ویژگی‌ها و پتانسیل‌هایی که درون خود دارد، استفاده کنیم و از آن بهره‌برداری صحیح می‌شد، امروز جوامع مسلمین هم از حیث تجارت و اقتصاد، هم از حیث فرهنگ و سیاست، هم از حیث تبادل مسائل و اطلاعات دینی، پیشرفته‌ترین جوامع بود.
وی با اشاره به ادامه روایت نقل شده از امام صادق(ع) در باب فلسفه حج، گفت: امام(ع) در مورد حج فرموده‌اند که «لتعرف آثار رسول‌الله و تعرف اخباره و یذکر و لاینسی»؛ یعنی حج برای این است که آثار پیغمبر(ص) و اخبار او شناخته شود و خود او همیشه در یادها بماند و فراموش نشود. در واقع نام پیامبر(ص) نام دین اوست و از طریق زنده ماندن نام پیامبر(ص) دین زنده خواهد ماند و کنگره عظیم انسانی حج که هر ساله با حضور افراد بی‌شماری از نژادها و قومیت‌ها و ملیت‌ها و با رنگ‌های مختلف برگزار می‌شود، در این راستاست.
منافع حج اعم از منافع مادی و معنوی است
حجت الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد در ادامه با اشاره به تعبیر یکی از آیات قرآن که حج را دارای منافع معرفی کرده است، اظهار کرد: در سوره مبارکه حج آمده است که این حج و این بساط با عظمت برای این است که «لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ؛ تا شاهد منافع خویش باشند» (حج/28) در واقع می‌گوید برای خاطر این است که مردم بیایند و به منافع آن برسند. حالا این که این منافع چیست باید توجه کرد که اولاً منافع را به صورت جمع، و نه مفرد، می‌آورد و از این جا معلوم می‌شود که حج دارای انواع و اقسام منفعت‌هاست و از طرف دیگر نیز در جایی که از امام رضا(ع) درباره این منافع می‌پرسند که آیا منافع حج صرفاً معنوی است، ایشان می‌گویند که این منافع اعم است و حج هم سرشار از منافع معنوی و هم سرشار از منافع مادی است.
ابعاد و جهات اخلاقی و عرفانی حج
وی در بخشی از این گفت‌وگو به ابعاد و جهات اخلاقی و عرفانی حج نیز اشاره کرد و با تأکید بر فراوانی معارفی که خداوند در حج قرار داده و در آن ذخیره کرده است، عنوان کرد: حج به گونه‌ایست و احکام و عبادات آن به گونه‌ای چیده شده است که حاجی را لحظه به لحظه از تعلقات فردی و شخصی دور می‌کند و او را لحظه به لحظه به طرف خداوند و خدایی شدن و حالت تجرد گرفتن نزدیک می‌کند.
حجت الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد اظهار کرد: این اتفاقی که در این چند روزه می‌افتد و در آن فرد از خانه خود دور می‌شود، از وطنش دور می‌شود و حتی وقتی به آن جا می‌رسد، کم کم باید از لباس خود هم دور شود و تمام تعلقات شخصی و فردی و چیزهایی را که به آنها عادت کرده است کنار بگذارد؛ حتی عادت‌های خوابیدن خود را ترک کند و در بیابان و صحرا به سر ببرد، و از طرف دیگر افرادی از همه جای دنیا با رنگ‌ها و زبان‌ها و لهجه‌های مختلف و بدون حضور هیچ‌گونه حاکمیت سیاسی، در این تجربه حضور دارند، کاملاً اتفاق منحصر به فردی است که می‌تواند بالاترین احساس آزادی را برای فرد پدید آورد و او را برای نوعی خودشکنی و خارج شدن از خویش آماده می‌کند.
وی با اشاره به پرخاطره بودن سرزمینی که خداوند برای این اعمال و این تجربه انتخاب کرده است، عنوان کرد: خداوند در سرزمینی با خاطرات حضرت ابراهیم بت‌شکن از همگان برای خودشکنی دعوت کرده است و خواسته است که ما هم بت‌های وجودمان را و بت‌های درون‌مان را بشکنیم. این سرزمین همچنین سرزمینی است پر از خاطرات حضرت رسول(ص) و اهل بیت(ع) و در اماکن مختلف آن از خود کعبه و اطراف کعبه و مسجد الحرام گرفته تا منا و مشعر و عرفات و ...، در همه این نقاط می‌توان کلمات و خاطراتی از ایشان دید.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه افزود: همه این‌ها انسان را و در واقع دل‌ها را به آن خوبان و اولیاء الهی عطف می‌کند و انسان در این ایام حج با پیغمبر(ص)، اهل بیت(ع) و با بزرگانی که این دین را در اختیارش قرار داده‌اند، احساس نزدیکی و قرب می‌کند.
وی با بیان این‌که مؤمن در حج است که درمی‌یابد اهل کجاست، اظهار کرد: یکی از اسراری که در مکه وجود دارد، این است که مؤمن نماز خود را در مسجد الحرام کامل می‌خواند؛ این اشاراتی است به این که ای فرد مؤمن! تو در آن جا مسافر نیستی و آن خانه خانه توست! لذا خداوند از آن تعبیر کرده است به «أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ؛ نخستین خانهاى که براى [عبادت] مردم نهاده شده» (آل‌عمران/96)؛ چه مردم به آن جا که می‌رسند مسافر محسوب نمی‌شوند و به خانه خود آمده‌اند.
حجت الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد با تأکید بر اهمیت چنین پذیرایی‌ای از سوی خداوند از مؤمنین گفت: خداوند در عین به میهمانی خواندن مسلمین و در حالی که ممکن است میهمانانی که اسیر این زندگی‌اند، احساس دورافتادگی و دوری از چشم خداوند کنند و حس کنند که حضرت حق به آنها نگاه نمی‌کند و از آنها احوالی نمی‌پرسد و آنها را تفقدی نمی‌کند، با این مفهوم عظیم آنها را تحویل می‌گیرد که خانه خود را خانه انسان می‌خواند.
وی با اشاره به احساس لطیف و در عین حال عظیمی که از مهمان خداوند بودن و بودن با خداوند و در نتیجه حج در انسان پدید می‌آید، بیان کرد: با عظمتی که خداوند به انسان می‌دهد، در بازگشت از این سفر، فرد نورانیت و سبکی و حالتی از عرفان و شناخت در خود می‌یابد که این را نباید دیگر به راحتی قربانی امیال و غرایز و شهوات خود کند. فرد احساس می‌کند که تاج کرامتی بر سر اوست و این تاج کرامت است که آینده او را هم رقم می‌زند و در واقع جهت می‌دهد و اگر او از این ذخیره و انرژی‌ای که از کعبه و اطراف کعبه و حج و عظمت‌هایی که در آن‌جا دیده و پیوندهایی که با اولیای خدا در آن فضای ملکوتی برای او ایجاد شده، به درستی استفاده کند و آن را به رایگان ندهد و حراج نکند، آینده خود را در پرتو و پناه آن نورانی می‌بیند.
این پژوهشگر دینی و قرآنی در پایان نیز به بعد سیاسی حج اشاره کرد و اظهار کرد: بعضی از ممالک هستند که واقعاً حق حرف زدن را به مردم خود نمی‌دهند، اما در حج کاری نمی‌توانند بکنند. در حج همه انسان‌ها آزادند و واقعاً آزادند. هیچ نیروی امنیتی با تمام دوربین‌هایی که دارند، با تمام کنترل‌هایی که هست، در آن جا نمی‌تواند حاکم بر انسان شود و در طول تاریخ هم چنین بوده و اهل بیت(ع) در دوران‌ها و شرایط پر اختناق از حج بهترین استفاده را می‌کردند. بنابراین خود این امر نوعی شکستن زنجیرهای اسارت و غنیمتی بزرگ است
پایان پیام/
نظر شما