به گزارش خبرگزاری شبستان، با توجه به اهمیت برخورد رهبری با مردم،امیرالمؤمنین(ع) در مواردی چند به آن اشاره فرمودهاند:
سفارش به خوشرفتاری با مردم
امام (ع) در مواردی چند این مسأله را به حکام و کارگزاران حکومتیخویش تذکر دادهاند از آنجمله به محمد بن ابی بکر، به هنگام انتصاب وی به فرمانداری مصر، میفرمایند:
«فَاخْفِضْ لَهُمْ جَنَاحَکَ، وَ أَلِنْ لَهُمْ جَانِبَکَ، وَ ابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَکَ، وَ آسِ بَیْنَهُمْ فِی اللَّحْظَةِ وَ النَّظْرَةِ، حَتَّی لاَ یَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِی حَیْفِکَ لَهُمْ وَ لاَ یَیْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِکَ عَلَیْهِمْ…» [1]
«با مردم فروتن، نرمخو و مهربان، گشاده رو و خندان باش، در نگاه هایت و در نیم نگاه و خیره شدن به مردم، به تساوی رفتار کن، تا بزرگان در ستمکاری تو طمع نکنند، و ناتوانها در عدالت تو مأیوس نگردند.
همچنین هنگام انتصاب عبداللّه بن عباس به فرمانداری بصره، به وی میفرمایند:
«سَعِ النَّاسَ بِوَجْهِکَ وَ مَجْلِسِکَ وَ حُکْمِکَ، و إِیَّاکَ وَ الْغَضَبَ فَإِنَّهُ طَیْرَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ» [2]
«با مردم به هنگام دیدار و در مجالس رسمی و در مقام قضاوت و داوری گشاده رو باش و از خشم و غضب بپرهیز که خشم و غضب سبک مغزی و از سوی شیطان است.»
همچنین به عبداللّه بن عباس بعد از جنگ جمل که در بصره فرماندار بود ضمن ترسیم وضعیت وخیم آن روز بصره و وجود فتنه و آشوب در آن و به تبع آن ترس و وحشت مردم آن سامان، میفرمایند:
«وَ اعْلَمْ أَنَّ الْبَصْرَةَمَهْبِطُ إِبْلِیسَ، وَ مَغْرِسُ الْفِتَنِ، فَحَادِثْ أَهْلَهَا بِالاْحْسَانِ إِلَیْهِمْ، وَ احْلُلْ عُقْدَةَ الْخَوْفِ عَنْ قُلُوبِهِمْ…» [3]
«بدان که امروز بصره جایگاه شیطان و کشتزار فتنهها است، با مردم آن به نیکی رفتار کن و گره وحشت را از دلهای آنان بگشای ...»
نکته قابل توجه در کلام مذکور این است که از دیدگاه آن حضرت (ع) راه مقابله با مشکل توطئه و فتنه و آشوب در نحوه برخورد مسؤولین نظام اسلامی با مردم است، زیرا با برخورد خوب و نیک آنان با مردم، موجب جلب قلوب مردم به نظام می شود و به دنبال آن فتنه گران و آشوبِ طلبان دیگر راه به جایی نخواهند برد.
همچنین در ارتباط با نحوه برخورد مسؤولین حکومتی با مردم، به مالکاشتر میفرمایند:
«وَ أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ، وَ الْـمَحَبَّةَ لَهُمْ، وَ اللُّطْفَ بِهِمْ، وَ لاَ تَکُونَنَّ عَلَیْهِمْ سَبُعاً ضَارِیاً تَغْتَنِمُ أَکْلَهُمْ ...»[4]
«مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده و با همه دوست و مهربان باش، مبادا هرگز چونان حیوان شکاری باشی که خوردن آنان را غنیمت بشماری...»
روش برخورد با اهل کتاب و اهل ذمه
ممکن است در جامعه اسلامی، افراد غیرمسلمان از اهل کتاب هم حضور داشته باشند و جزء شهروندان جامعه اسلامی به حساب آیند، امام امیرالمؤمنین (ع) در ارتباط با برخورد با اینگونه از افراد میفرمایند:
«ای مالک با مردم مهربان و دوست باش زیرا این مردم دو گروه بیش نیستند.
«اِمّا اَخٌ لَکَ فی الدّینِ اَوْ نَظیرُ لَکَ فَی الْخَلْقِ» [5]
1- برادر دینی تو هستند. 2- همانند تو در آفرینش میباشند، یعنی گروه دوم اگرچه در دین با تو اشتراک ندارند اما در خلقت انسانی با تو مشترک اند، پس تو وظیفه داری که با هر دو گروه با مهربانی و عطوفت رفتارکنی.
در ارتباط با مشرکین که در سایه حکومت اسلامی زندگی می‌کنند و با مسلمین هم پیمانند میفرماید:
«فَالْبَسْ لَهُمْ جِلْبَاباً مِنَ اللِّینِ تَشُوبُهُ بِطَرَفٍ مِنَ الشِّدَّةِ، وَ دَاوِلْ لَهُمْ بَیْنَ الْقَسْوَةِ وَ الرَّأْفَةِ، وَ امْزُجْ لَهُمْ بَیْنَ التَّقْرِیبِ وَ الاْدْنَاءِ، وَ الاْبْعَادِ وَ الاْقْصَاءِ» [6]
«در رفتار با آنان نرمی و درشتی را به هم آمیز، رفتاری توأم با شدت و نرمش داشته باش اعتدال و میانهروی را در نزدیک کردن یا دور کردن رعایت کن.»[7]
نکوهش از مردمی که بوظیفهشان عمل نکردند
چنانچه گفته شد یکی از عوامل مؤثر در استحکام پایه‌های نظام اسلامی حضور مردم در صحنه‌های مختلف است، در صورتی که مردم از بصیرت کافی برخوردار نبوده باشند و به وظیفه خود به درستی و به موقع عمل نکنند، خسارات غیرقابل جبرانی بر پیکر جامعه وارد خواهد شد.
امام امیرالمؤمنین(ع) در مورد برخورد خود با مردم کوفه و نکوهش کوفیان میفرمایند:
«کَمْ أُدَارِیکُمْ کَمَا تُدَارَی الْبِکَارُ الْعَمِدَةُ وَ الثِّیَابُ الْمتَدَاعِیَةُ کُلَّما حِیصَتْ مِنْ جَانِبٍ تَهَتَّکَتْ مِنْ آخَرَ، کُلَّما أَطَلَّ عَلَیْکُمْ مَنْسِرٌ مِنْ مَنَاسِرِ أَهْلِ الشَّامِ أَغْلَقَ کُلُّ رَجُلٍ مِنْکُمْ بَابَهُ، وَ انْجَحَرَ انْجِحَارَ الضَّبَّةِ فیجُحْرِهَا، وَ الضَّبُعِ فِی وِ جَارِهَا الذَّلِیلُ وَ اللهِ مَنْ نَصَرْتُمُوهُ وَ مَنْ رُمِی بِکُمْ فَقَدْ رُمِی بِأَفْوَقَ نَاصِلٍ...» [8]
«چه مقدار با شما کوفیان مدارا کنم؟ چونان مدارا کردن با شتران نو باری که از سنگینی بار پشتشان زخم شده است و مانند وصله زدن جامعه فرسودهای که هر گاه از جانبی آن را بدوزند از سوی دیگر پاره میگردد، هر گاه دسته و گروهی از شامیان به شما حمله آورند، هرکدام از شما به خانه خویش رفته و درب خانه را میبندید و چون سوسمار در سوراخ خود میخزید و چون کفتار در لانه خود قرار میگیرید، به خدا قسم ذلیل است آن کسی که شما یاری دهندگان او باشید و کسی که با شما تیراندازی کند گویا تیری بدون پیکان رها کرده است.»
امام(ع) کوفیان را بخاطر غفلت از دشمن و عدم مقابله با آن نکوهش میکند و این در واقع درس بزرگی است برای همه کسانی که دل در گرو عشق علی(ع) دارند و خود را رهرو مکتب علوی(ع) میدانند، زیرا از دیدگاه آن حضرت (ع) غفلت از دشمن حتی برای لحظهای جایز و روا نبوده و نیست، امت اسلامی باید همواره از آگاهی کافی نسبت به دشمن و دسیسههای آن برخوردار باشند.
د : ستودن از مردمی که بوظیفه شان عمل می‌کنند:
امام امیرالمؤمنین(ع) در مورد یاران و مردم وفادار که در صحنه‌های مختلف حضور فعّال و چشمگیر داشتهاند میفرمایند:
«أَنْتُمُ الاَنْصَارُ عَلَی الْحَقِّ، وَ الاِخُوَانُ فی الدِّینِ، وَ الْجُنَنُ یَوْمَ الْبَأْسِ وَ الْبِطَانَةُ دُونَ النَّاسِ، بِکُمْ أَضْرِبُ الْمُدْبِرَ، وَ أَرْجُو طَاعَةَ الْمُقْبِلِ، فَأَعِینُونی بِمُنَاصَحَةٍ خَلِیَّةٍ مِنَ الْغِشِّ، سَلِیمَةٍ مِنَ الرَّیْبِ ...»[9]
«شما یاران حق و برادران دینی من میباشید در روز جنگ چون سپر محافظ، دور کننده ضربت ها، در خلوت محرم اسرار من هستید، با کمک شما پشت کنندگان به حق را میکوبم و به راه میآورم و فرمانبرداری استقبال کنندگان را امیدوارم، پس مرا با خیرخواهی خالصانه و سالم از هر گونه شک و تردید یاری کنید.»
پی نوشت ها:
[1] . نامه 27، ص 508 .
[2] . نامه 76، ص 618 .
[3] . نامه 18، ص 498 .
[4] . نامه 53، ص 566 .
[5] . نامه 53، ص 566 .
[6] . نامه 19، ص 498 .
[7] - در مورد نحوه برخورد حکومت با اهل کتاب و اقلیت های دینی در مباحث آینده این نوشته بحثی بمیان خواهد آمد.
[8] . کلمه 69، ص 118 .
[9] . کلمه 118، ص 226 .
منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
پایان پیام/
نظر شما