حجت الاسلام ابوالقاسم اقبالیان، کارشناس امور حج و استاد حوزه و دانشگاه در رابطه با جایگاه روز و دعای عرفه به خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفت: روز عرفه در ماه ذی الحجه قرار گرفته است که با توجه به این موضوع بهتر است ابتدا در رابطه با اهمیت و موقعیت این ماه کمی توضیح داده شود. ماه ذی‌الحجه ماه توحید نامیده می‌شود چرا که حضرت موسی آن هنگام که برای میقات با پروردگار به کور طور رفت، خداوند اکمال این میقات را در 10 روز اول ماه ذی‌الحجه قرار داد.
وی افزود: طبق آیه مشهور «و واعدنا موسی اربعین لیله...»(1) اتمام این اربعین (40 شب) در ماه ذی‌الحجه بوده است. اکثر دعاهایی که در این ماه وارد شده از دعای عرفه امام حسین علیه السلام، دعایی که حضرت جبرییل به حضرت عیسی آموخت یا دعاهای امیرالمؤمنین علیه السلام در این ماه، همه بیانگر مباحث توحیدی هستند.
حجت الاسلام اقبالیان تصریح کرد: ماه ذی‌الحجه، ماه رسالت نیز نامیده می‌شود چرا که آیه «یا ایهاالرسول بلغ ما انزل الیک ...»(2) نیز در این ماه و در صحرای عرفات نازل شده است. یعنی پیامبر در این ماه مأموریت پیدا می‌کنند تا حضرت علی علیه السلام را به عنوان جانشین انتخاب کنند. به عبارت دیگر ابلاغ این امر در ماه ذی‌الحجه و اجرای آن در غدیر بوده است.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: ماه ذی‌الحجه به ماه امامت نیز مشهور است؛ زیرا نزول سوره هل اتی در این ماه بوده است. علاوه بر این ماه ذی‌الحجه دو عید بزرگ قربان و غدیر را نیز دربردارد و واقعه مباهله نیز در 25 این ماه رخ داده است. همچنین ورود پیامبر به مکه در سال دهم هجری برای حجه الوداع در این ماه بوده است و با توجه به قرار داشتن این وقایع در این ماه این سؤال مطرح می‌شود که آیا شرافت این ماه به وقایع آن از جمله روز عرفه است یا شرافت ذاتی دارد؟
فلسفه نامگذاری عرفه؛ عرفه از عرفان است و عرفان یعنی ...
وی در ادامه و در توضیح در رابطه با روز عرفه و عرفات تاکیدکرد: عرفات نام صحرایی است در دامنه کوهی به نام جبل الرحمه، در جنوب شرقی مکه به طول تقریبی 12 و عرض شش و نیم کیلومتر که در فاصله 21 کیلومتری بیت‌الله حرام واقع شده، بخش عمده‌ای از این صحرا خارج از حرم و بخشی نیز در داخل حرم قرار گرفته است، درباره اینکه چرا این صحرا به نام عرفات نامیده شده چند نقل قول وجود دارد و شیخ طوسی در تهذیب، فاکهی در اخبار مکه و علل الشرایع و دیگر بزرگان، وجوهی را برای این نامگذاری ذکر کرده‌اند، از جمله اینکه حضرت آدم و حوا پس از هبوط به زمین در این مکان یکدیگر را شناختند. همچنین حضرت ابراهیم (ع) در این سرزمین خواب دید که باید فرزندش اسماعیل را قربانی کند و به وظیفه خود آشنا شد. از این جهت این صحرا عرفه نامیده می‌شود.
حجت الاسلام اقبالیان افزود: همچنین در فلسفه نامگذاری عرفات نقل است که در این سرزمین حضرت جبرییل بر ابراهیم (ع) وارد شد و مناسک حج را به او آموخت. اما قول مشهور آن است که عرفه از عرفان به معنای شناخت گرفته شده و منظور از این شناخت کسب معرفت نسبت به خدا است. اگرچه برخی ذکر کرده‌اند که عرفات محل اعتراف به ذنوب و گناهان است یا اینکه گفته می‌شود پیامبر در این سرزمین نسبت به تعیین جانشین برای خود شناخت پیدا کرد. اما مهم‌ترین وجه همان قول ریشه‌داشتن عرفه در عرفان است و آنچه از روایات برمی‌آید این است که وقوف در عرفات یکی از ارکان حج شمرده می‌شود و اگر کسی حج انجام داده و عرفات را درک نکند (چه با وقوف اختیاری و چه اضطراری) حج وی باطل می‌شود.
سرزمینی مقدس با حکمتی خاص
وی افزود: خداوند این سرزمین مقدس را محل حوادث مهمی در طول تاریخ قرار داده است؛ برای ضیافت و پذیرایی از میهمانان خود سفره‌ای خاص از اکرام در دامنه جبل‌الرحمه گسترانیده و از عموم مسلمانان توسط حضرت ابراهیم دعوت کرده است که از ظهر روز نهم ذی‌الحجه تا غروب آفتاب در این سرزمین تجمع کنند و در روز و ساعت معین با هم گرد آمده و به دور این خوان بی‌دریغ بنشینند و از لطف و رحمت بیکران خداوندی بهره‌مند شده و با او راز و نیاز کنند لذا روز عرفه به عنوان روز نیایش نامیده شده و بر اساس روایات و در مفاتیح‌الجنان روز عرفه به عنوان یکی از اعیاد مهم مطرح است. دعاهای این روز نیز بیشتر حول محور شناخت و معرفت هستند.
این کارشناس حج با اشاره به انواع روابط انسان در زندگی دنیاگفت: انسان چهار نوع رابطه دارد: رابطه بین خود و خدا، رابطه میان خود و مردم، خود و خلقت و رابطه خود با خود و عرفات محل و زمان استحکام این رابطه‌ها است، آنچنان که حضرت سیدالشهدا علیه السلام در دعای این روز می‌فرمایند: «لااله‌الا‌انت سبحانک انی کنت من الظالمین ... انی کنت من المستغفرین» این رابطه میان انسان با خود است.
حجت الاسلام اقبالیان افزود: از دعای عرفه حضرت اباعبدالله علیه السلام می‌توان 11 فراز مهم را برداشت کرد که بخش اول آن در رابطه با عظمت پروردگار است. آنجا که می‌فرماید« لیس کمثله شی و هوالسمیع البصیر و هو علی کل شی قدیر» بخش دوم این دعا در رابطه با ربوبیت حضرت حق می‌باشد و اینکه ما همه دست‌پرورده پروردگار هستیم، آنجا که امام می‌فرمایند:« اشهد به ربوبیتک لک ...؛ خدایا تو مرا تربیت کرده‌ای و من به سوی تو بازمی‌گردم...» و بخش سوم دعای عرفه، در رابطه با لطف، احسان و نعمت‌های پروردگار نسبت به انسان است.« فای نعمک یا الهی احصی عددا و ذکری...» کدام یک از نعمت های تو را شمارش کنم که قابل شمارش نیست.
ترس مرا آنگونه قرار ده که گویا تو را می بینم
وی در ادامه در تبیین بخش های مختلف این دعا گفت: بخش دیگری از این دعا به موضوع یکتا بودن و بی‌همتایی خداوند می‌پردازد.«سبحان الله الواحد الاحد الصمد، الذی لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد...» اگر غیر از تو خدایی بود دنیا هیچ نظم و نظامی به خود نمی‌دید. این فراز از دعا در واقع بیان شناسنامه خداوند است. بخش دیگری از دعا که اشک امام را جاری می‌کند، بیانگر نوع ارتباط بنده با خداوند است و حضرت در این فراز می‌فرماید «اللهم جعلنی اخشاک کانی اراک ...» ترس مرا از خود آنگونه که قرار ده که گویا تو را می‌بینم.
حجت الاسلام اقبالیان با بیان این که دانستن انسان، یا شک است یا ظن و یا یقین، خاطرنشان کرد: ما علم‌الیقین، حق‌الیقین و عین‌الیقین داریم که در علم‌الیقین، علم تبدیل به یقین می‌شود، حق‌الیقین مرحله بالاتر از آن است و در عین‌الیقین انسان به وضوح و روشنی موضوع و مسئله کاملا پی می‌برد. حضرت اباعبدالله علیه السلام در این فراز از خداوند می‌خواهد که شناخت مرا آنگونه قرار ده که گویا تو را می‌بینم.
در فراز دیگری از این دعا نیز موضوع ستایش ویژه پروردگار مطرح می‌شود. حضرت این‌گونه با خدا نجوا می‌کند که من نمی‌خواهم جز تو کسی و چیزی را دوست داشته باشم و تنها تو برای من کفایت می‌کنی.
وی افزود: فراز هفتم دعای عرفه در رابطه با بیت‌الله‌الحرام صحبت می‌کند. « رب البلد الحرام و المشعر الحرام و بیت العتیق ...» گویا حضرت در رابطه با حج خود به خداوند عرضه می‌دارد که من به اینجا آمده‌ام و خواهان آنم که حج من در سایه توحید مقبول افتد، یعنی اول شناخت پیدا کنم و سپس حج به جا آورم. بخش هشتم دعای عرفه امام حسین (ع) که با لفظ یا مولای آغاز می‌شود درباره خوبی‌ها و نیکی‌هایی است که خداوند به ما عطا کرده و در مقابل بدی‌هایی که ما به خود روا داشته‌ایم؛ «انت الذی مننت، انت الذی انعمت، انت الذی ...» خدایا تو بودی که به من رزق دادی؛ مرا به زیبایی خلق کردی و مرا بهترین خلق قرار دادی اما من چه کردم؟ «انا الذی اسئت؛ انا الذی اخطئت؛ انا الذی اذنبت؛...»
این استاد حوزه و دانشگاه تاکید کرد: در بخش نهم از این دعا به موضوع توبه و ندبه‌کردن به درگاه الهی توجه می‌شود، از جمله بیان ذکر یونسیه و اینکه چگونه حضرت یونس به سوی خدا توجه کرد و خدا نجاتش داد و بیان این که هر کس با توبه و ندبه به سرزمین حجاز وارد شود پروردگار او را از هر هم و غمی نجات می‌دهد. در فراز دیگری از آن موضوع اجابت خانه خدا بیان می شود. حضرت خطاب به پروردگار می‌فرماید که من به بیت‌الله الحرام و به سوی تو و برای زیارت خانه تو آمده ام، پس حج مرا کامل فرما. این فراز از دعا در واقع بیانگر میزان عرفان و عشق حضرت سیدالشهدا (ع) است، امام می‌فرماید از من برای خداشناسی دلیل می‌طلبند در حالی که تو نیازی به اقامه دلیل نداری، من به هر جا که می‌نگرم تو را می‌بینم، کور باد آن چشمی که قادر به دیدن تو نیست.
وی تصریح کرد: انسان دو نوع چشم دارد: چشم بصر و چشم بصیرت؛ با چشم بصر نمی‌توان خدا را دید اما با چشم بصیرت یعنی چشم دل خدا قابل دیدن است و حضرت سیدالشهدا می‌فرماید که من با چشم دل تو را می‌بینم، بنده‌ای که محبت و عشق تو را ندارد زیان‌کار و خسران‌زده است و آن کس که تو را می‌شناسد دیگر جان و مال و فرزند را نمی‌خواهد.
پایان پیام/
نظر شما