قالیشویان؛ آیینی هزارساله در تکرار حماسه جهاد و شهادت

خبرگزاری شبستان//اصفهان

آیین سنتی مذهبی قالی شویان سلطان علی بن باقر(ع) پس از سخنان خطیب اصلی و مهمان ویژه که امسال با حضور رئیس مجلس شورای اسلامی و با حضور جمعی از مسئولان کاشان بویژه هیئت های عزادار از اهالی فین، خاوه، اردهال و مناطق اطراف در مشهد اردهال است در فضایی معنوی و باشکوه برگزار می شود.

اهالی منطقه فین کاشان در حالی که چوبدستی(به نماد از سلاح دفاعی شمشیر، قمه و نیزه که در گذشته به نشانه رزمجویی و جنگ با قاتلان به دست می گرفته اند) در دست دارند در صحن صفا منتظر خادمان بارگاه حضرت سلطان علی بن باقر(ع) هستند تا یک تخته قالی پیچیده شده(به نماد از پیکر مطهر امامزاده) را که با پارچه های سبز بسته شده است و از داخل حرم امامزاده بیرون می آورند، توسط بزرگان فین تحویل بگیرند.

عده ای از اهالی فین نیز در کنار جوی آبی در صحن بقعه شاهزاده حسین(ع) در مجاورت آستان مقدس حضرت سلطان علی بن محمد باقر (ع) منتظرند تا با رسیدن قالی مراسم شستشوی نمادین را آغاز کنند.

انبوه جمعیت غیرفینی ها هم در صحن های صفا و جانبی مراسم نوحه خوانی و سینه زنی برگزار می کنند تا کار تحویل قالی و انتقال آن به بقعه شاهزاده حسین(ع) برای شستشوی نمادین انجام شود.

زمانی که فینی های حاضر در صحن صفا یک قالی لوله شده به نشانه ی جسد امامزاده را از خادمان تحویل می گیرند و بر دوش می گذارند تا به سمت بقعه شاهزاده حسین(ع) پیش روند ولوله و هیجان و شکوه غریبی همراه با ذکر یا حسین(ع) یا حسین(ع)بر فضا حاکم می شود آنچنان که تو گویی این فرش که بر روی دست انبوه جمعیت عزادر موج می خورد جنازه واقعی سلطان علی بن باقر(ع) است که حامیان ولایت در تشییع این پیکر تلاش می کنند تا آن را بر دوش خود حمل کنند.

در این میان جمعیت انبوه، آبادی های دیگر که حق نزدیک شدن به قالی را ندارند تنها می توانند با نوحه خوانی و عزاداری آن ها را حمایت کنند و همچنین دسته عزادار از اهالی روستای خاوه با علم و کتل آیین قالی شویان را همراهی می کنند.

حاملان قالی زمانی که بر سر چشمه واقع در بارگاه شاهزاده حسین(ع) رسیدند قالی را در کنار نهر روی زمین می گذارند و دور آب، حلقه می زنند و چوب هایشان را پیاپی در هوا تکان می دهند. در این هنگام، یعنی پیش از شستن نمادین قالی امامزاده، مراسم لعن خوانی بر دشمنان حضرت را انجام می دهند و پس از پایان آداب شست و شو، قالی را دوباره به دوش می گذارند و از گذرگاهی در پای کوه اردهال که به در شرقی آستانه امامزاده منتهی می شود، به صحن سردار عامر بن فینی یا صحن فینی ها می برند.

خاوه ای ها و شماری از فینی ها پیشاپیش حاملان قالی و فینی های چوب به دست در باز گرداندن قالی به در شرقی آستانه امامزاده در قالب دسته جات عزادار سینه می زنند و آرام و سنگین نوحه می خوانند تا دوباره به محل بارگاه سلطان علی بن باقر برسند، در این هنگام قالی را به بالای صفه در ایوان بقعه می برند در ایوان چند تن از بزرگان مردم فین و خاوه که انتظار قالی را می کشند به سوی حاملان قالی پیش می روند که قالی را بگیرند، لیکن جوانان از تحویل دادن قالی سر باز می زنند و با تکان دادن چوب هایشان بزرگان فینی و خاوه ای را از نزدیک شدن به قالی دور می کنند. سرانجام در زیر بانگ و فریاد «حسین، حسین» و «الله اکبر و الله اکبر» بزرگان فینی قالی را از جوانان می گیرند و به نمایندگان خاوه ای تحویل می دهند. خاوه ای ها قالی را با تشریفات و احترامی خاص به داخل حرم می برند و به خدام آستانه تسلیم می کنند.

*اتمام مراسم حدود ساعت 12 ظهر در استقبال از نماز جمعه

مراسم قالی شویان حدود ساعت 12 ظهر در فضایی آکنده از اشک و شور معنویت به پایان می رسد تا عزاداران خود را برای شرکت در فریضه عبادی سیاسی جمعه آماده کنند.

زمانی که آخرین تصویر جمعیت عزادار و مراسم آیینی حماسی ولایتمداری کاشانی ها در قاب چشمانت تا سال آینده نقش می بندد اندیشه ای جانکاه و حزن آلود قلبت را شعله ور می سازد و امواج فکر تو را به یاد شهید واقعه کربلا می اندازد که کوفیان بی وفا چه سان امام برحق را به عنوان میهمان و پیشوای خود دعوت کردند اما افسوس با شمشیرهایشان میزبان امامشان شدند و غیر از اینکه یاریش نکردند اسب ها را نعل تازه کردند و بر جنازه مطهرش تاختند و از تکه ای کفن هم دریغ کردند و جسم صد چاک امام حسین (ع) را در میان بوریا پیچیدند اما اهالی فین 55 سال بعد از این واقعه کربلا اگرچه به موقع به مشهد اردهال نرسیدند و نتوانستند امامشان را یاری کنند اماجسد مطهر فرزندش را با تکریم و احترام هر چه تمامتر در میان بهترین و ارزنده ترین دستاورد هنر دستشان که فرش بود پیچیدند و هنوز بعد از 1321 سال در کربلای اردهال با اجرای مراسم نمادین قالیشویان ولایت مداری خود را به گوش همه می رسانند و این نکته را به اثبات می رسانند که در دفاع از اسلام و قرآن و ولایت تا پای جان و نثار خونشان ایستاده اند.

آیین قالیشویان سلطانعلی بن باقر (ع)تنها مراسم مذهبی ایران است که به تاریخ هجری خورشیدی در مشهد اردهال واقع در فاصله 45 کیلومتری کاشان برگزار می شود.

*ثبت جهانی مراسم قالیشویان در فهرست میراث معنوی

مردمی بودن آئین سنتی مذهبی قالیشویان و نیز نقش آن در وفاق و اتحاد اجتماعی و از همه مهم تر پویایی آئین که سال به سال چشم گیرتر می شود مورد توجه مسئولین و کارشناسان و دست اندرکاران ثبت میراث معنوی قرار گرفت تا اینکه در سال 1389 به پشنهاد پژوهشکده مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری کشور مراحل آماده سازی پرونده ثبت جهانی این آئین در دستور کار قرار گرفت و در آذر ماه سال 91 آئین سنتی- مذهبی قالیشویان کاشان در یونسکو به ثبت جهانی رسید تا پس از مهارت بافت فرش کاشان و باغ تاریخی فین سومین اثر جهانی شهرستان کاشان باشد.

*ثواب زیارت سلطان علی بن باقر(ع) برابر با زیارت امام حسین (ع) در کربلاست

اهالی فین کاشان و مردم خطه کویری و آبادی‌های اطراف این شهرستان هر ساله با تعصب و غروری خاص در مراسم قالیشویان شرکت می کنند و زیارت امامزاده سلطان علی بن باقر(ع) را در آغاز هر پاییز از فرائض مذهبی خود می دانند و ثواب زیارت این امامزاده و حضور در مراسم قالیشویان را با زیارت مرقد مطهر جد بزرگوارش، حضرت امام حسین (ع) و حضور در کربلا برابر می‌دانند.

ارادتمندان به حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر (ع) قیام اردهال را کربلای ایران می دانند و معتقدند در تاریخ شیعه دو قتلگاه است یکی قتلگاه سالارشهیدان حسین ابن علی (ع) در کربلای معلی و دیگری قتلگاه این بزرگوار در اردهال است.

فینی های کاشان هر سال در دومین جمعه از مهرماه با این اعتقاد قلبی جریان تاریخ حماسی حمایت از امامشان حضرت سلطان علی بن محمد باقر (ع) در برابر دشمنان در سال 113 هجری در سرزمین مشهد اردهال و نحوه به خاکسپاری این امامزاده جلیل القدر را بازسازی می کنند تا با ندای «یا حسین(ع) یاحسین(ع)» بانگ ولایتمداریشان را برای همیشه تاریخ به گوش همگان می رسانند.

حضرت سلطانعلی بن امام محمد باقر (ع) یکی از امامزادگان بلافصلی است که از یک طرف فرزند امام باقر(ع) و از طرفی برادر امام صادق (ع) است و در بررسی های انجام گرفته تاریخی این امامزاده واجب التعظیم در میان تمامی امامزادگان، یگانه امامزاده بلافصلی است که دارای اسناد معتبر زندگینامه و قیام خونین اردهال است.

*سلطان علی بن باقر(ع) یکی از پنج امامزاده لازم التعظیم در کشور است

نام این امامزاده به عنوان یکی از برجسته ترین و پنج امامزاده لازم التعظیم در کشور، علی با القاب ابالحسن و طاهر از مادرش با نام ام ولد (نام او زینب. لیلا. ام حلیمه) و پدرش امام پنچم حضرت امام محمد باقر بن الحسین (ع) است.

سلطان علی ابن باقر (ع) دارای دو فرزند به نام های احمد و فاطمه می باشد که فاطمه یکی از همسران امام موسی کاظم (ع) است.

آن حضرت در سال 113 هجری در اوایل قرن دوم هجری با مسئولیت نائب خاص امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) به میزبانی اهالی منطقه فین کاشان و روستای خاوه اردهال در دوران حکومت هشام بن عبدالملک (105- 125) وارد ایران در منطقه فین کاشان شد.

این امامزاده لازم التعظیم که جایگاه فرزند، برادر و عموی امام و ابوزوجه امام هفتم را در خاندان رسالت دارد پس از سه سال ارشاد و تبلیغ دین اسلام و حل مشکلات اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی مردم منطقه ، به تاریخ 27 جمادی الثانی سال 116 ه.ق به دست دشمنان کینه توز در قتلگاه محلی در دره ازناوه (در نزدیکی مشهد اردهال و چهار کیلومتری حرم مطهر) درسن 32 سالگی پس از جنگی نابرابر به همراه بیش از یکصد نفر از یاران با وفایش به شهادت رسیدند.

حضرت سلطان علی بن باقر(ع) در این جنگ نابرابر که تنها 55 سال بعد از واقعه کربلا اتفاق افتاد با لب تشنه سر از بدن مبارکش جدا و به دارالخلافه فرستاده شد.

مدفن یا مرقد یاران آن حضرت نیز که در رکابش به شهادت رسیدند تعدادی در قتلگاه و حدود 70 نفر از آنها نیز در جوار حضرت در بارگاه ملکوتی حضرت سلطان علی بن باقر(ع) قرار گرفت بطوری که کرامات زیادی از امامزاده در حرم مطهر و محل قتلگاهش مشاهده شده و حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی نیز طی بازدید از سردابه حضرت و اذعان به آثار حیات گونه ای در اجساد مطهر 70 نفر از یارانش درجوار بارگاهش اثبات شده است.

*تایید علمای انساب بر انتساب سلطان علی به امام محمد باقر (ع)

علمای انساب در معرفی این امامزاده عظیم الشان از دو نفر اتفاق نظر دارند. یکی اینکه ایشان فرزند بلافصل امام پنجم (ع) است، دوم اینکه بدن مطهر این بزرگوار در مشهد اردهال مدفون می باشد. اسناد معتبر زیادی درباره موجودیت و محل شهادت حضرت علی بن محمد باقر (ع) وجود دارد که از جمله آن مرجع تقلید شیعیان جهان مرحوم آیت الله مرعشی نجفی می باشد که در مزارات علویین می نویسد : یکی از مزارات اولاد ائمه اطهار مزار حضرت علی بن امام محمد باقر (ع) است که در جوار قبر آن جمعی از علویین مدفونند، همچنین مرحوم مقدس اردبیلی نیز صراحتا حضرت را فرزند بلا فصل امام محمد باقر می داند.

مقام عظمای ولایت حضرت آیت الله خامنه ای ( مدظله ) نیز در مورد شخصیت آن حضرت این گونه می گوید: امام باقر (ع) فرزند خودشان را به این منطقه گسیل کردند برای توجه دادن مردم و پاسخگویی به احساسات ارادتمندانه آنها به ساحت اهل بیت که همبن جناب علی بن محمد باقر است که در مشهد اردهال مدفون است.

*عامر بن ناصر فینی و خواجه نعمان دو فرستاده فینی ها به مدینه در دعوت از سلطان علی بن باقر (ع)

درباره هجرت امامزاده سلطانعلی (ع) به ایران و نبرد او با زورمداران کافر منطقه و شهادت مظلومانه اش به دست زرین کرفش، حاکم اردهال، تذکره ای موجود است که حدودا به نهصد سال قبل تعلق دارد.

زمانی که مردم فین کاشان مذهب تشیع را پذیرفته بودند، چون امام و پیشوا نداشتند، دو قاصد به نام های عامر بن ناصر فینی و خواجه نعمان به مدینه نزد امام باقر (ع) فرستادند و از او درخواست پیشوایی برای تعلیم اصول و احکام دین و هدایت و ارشاد خود کردند. امام درخواست فینی ها را پذیرفت و فرزند خود علی را به ایران فرستاد.

حضرت امامزاده علی (ع) که در ایران به حضرت سلطان علی (ع) شهرت یافت، در راه مدینه به فین مورد استقبال شیعیان دهکده ها و قصبه های میان راه قرار گرفت. در برخی از دهات مانند جاسب قم و خاوه اردهال چندی اقامت گزید. مدت اقامتش در خاوه حدود یک ماه به درازا کشید در این مدت خاوه ای ها از او با خلوص نیت پذیرایی کردند و از فیض حضور و دانش و معرفت دینی اش بهره ها گرفتند. سرانجام از خاوه به میان خواهندگانش به فین آمد و در آن جا استقرار یافت.

*حضور سلطان علی بن باقر (ع) در مسجد جامع فین و مسجد جامع کاشان

سلطان علی بن باقر(ع) زمانی که در منطقه فین استقرار یافت در مسجد جامع فین نماز می خواند و نماز جمعه را در مسجد جامع کاشان اقامه می داشت و به عبادت موعظه هدایت مردم می پرداخت و هر کسی مسئله شرعی یا سوالی داشت از امامزاده می پرسید و از وجودش استفاده می برد. چند سالی به این طریق گذشت و گروه بزرگی از مردم که به مذهب تشیع گرویده بودند به دور حضرت گرد آمدند و به پیروان او پیوستند.

*وحشت دشمن از نفوذ و محبوبیت روز افزون امامزاده در منطقه و کثرت شیعیان

نفوذ روز افزون امامزاده در مردم منطقه و افزایش جمعیت شیعیان، حاکمان منطقه را به خوف و وحشت انداخت . در آن زمان، حکومت اردهال در دست حارث ملقب به زرین کفش بارکرسفی بود که در قلعه ای بر سر کوه اردهال زندگی می کرد. زرین کفش پیغامی به ازرق، والی قم می فرستد و او را از نیروی فزاینده شیعیان و گرایش مردم به سلطان علی آگاه می کند. ازرق با شنیدن خبر، پیکی به نزد زرین کفش روانه می کند و از او سر بریده حضرت سلطان علی را می طلبد. پس از دریافت حکم ازرق، زرین کفش با حکام محلی و عمال خود، از جمله زبیر نراقی و ارقم به مشاوره و مصلحت اندیشی می نشیند و با هم نقشه قتل او را می کشند.

دو روز پس از آن، خبر شهادت سلطان علی به فینی ها می رسد. فینی ها پیاده و سواره با بیل و چوب و نیزه ، به سوی دشت اردهال راه می افتند و خود را به بالین پیکر پاره پاره حضرت می رسانند و او را بنابر وصیتش در محل کنونی، و در بالای تپه به خاک می سپارند.

*وصیت سلطان علی بن باقر به فینی ها/سالی یکبار یاد مرا زنده نگهدارید

در چگونگی غسل و خاک سپاری حضرت سلطان علی (ع) در روایت در میان مردم زبان زد است. به روایتی، فینی ها پیکر امامزاده را در یک تخته قالی می گذارند (بهترین تحفه در آن زمان قالی بوده سپس مردم فین بهترین تحفه، قالی را انتخاب می کنند و به سر تپه می برند و خاک می کنند. فینی ها دلسوخته و داغدار ، پس از خاکسپاری، به خوانخواهی شهیدان دشت اردهال برخاستند و با همان چوبها و نیزه ها و بیل های خود به تعقیب زرین کفش و قاتلان امامزاده و شهیدان دیگر پرداختند و با کشتن بسیاری از آنها خونخواهی کردند. زرین کفش را هم در دهکده کرمه اردهال دستگیر کردند و او را به دم اسبی بستند و در صحرا رها کردند. پس از این واقعه، فینی ها با خود عهد بستند که تا دار قیامت، هر سال در دومین جمعه پاییز (مهرماه) که مقارن با روز خاک سپاری شهید اردهال است به زیارتش به مشهد اردهال بیایند و یاد واقعه شهادت و مراسم خاکسپاری او را در سالگرد شهادتش با مراسم قالی شویان زنده نگه دارند و همچنین به وصیت آن حضرت عمل کرده باشند که حضرت به فینی ها وصیت کرده حداقل سالی یک بار یاد مرا زنده نگهدارید. 
 

پایان پیام/