به گزارش خبرگزاری شبستان، میزگرد تخصصی ادبیات مقاومت حوزه کودک و نوجوان عصر سه‌شنبه، نهم مهر‌ماه 92 با حضور نویسندگان و کارشناسان این حوزه و با هدف بررسی جایگاه ادبیات مقاومت در حوزه کودک و نوجوان و بیان راهکارهای نهادینه کردن مفهوم مقاومت در این حوزه، در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برپا شد.
بنابر گزارش ستاد خبری دومین جشنواره کتاب سال مقاومتبین‌الملل اسلامی (جایزه شهید آوینی)،در این مراسم بهروز اثباتی، دبیر جشنواره جایزه ادبی شهید آوینی درباره مفهوم مقاومت، بیان داشت: در اینجا این سؤال مطرح است که آیا مفهوم مقاومت مقابل ادبیات جنگ است؟ یا در کنار ادبیات جنگ؟ مهمتر اینکه ربط آن با ادبیات دفاع مقدس چیست؟
وی اضافه کرد: باید برای مفهومی که در ادبیات پایداری به دنبال آن می‌گردیم 3 کلید واژه تعامل آن را بسنجیم چراکه این سه کلید واژه است که پایه‌های ادبیات را در جهان شکل می‌دهد.
اثباتی ادامه داد: سه کلید واژه اصلی، در مرحله نخست بحث امنیت است، یعنی ما وقتی از امنیت حرف می‌زنیم منظورمان زیست در چارچوب یک نظام ارزشی و حیاتی است، در ادبیات استراتژیک زمانی امنیت معنا می‌دهد که بگوییم یک فرد و یک نظام برای خودش یک حد و مرزی را به عنوان ارزش‌های حیاتی گذاشته و می‌گوید وقتی من در این چارچوب قرار می‌گیرم دارای امنیت هستم یعنی از هرگونه تعرض معصومم.
وی افزود: امنیت برای هر فرد، سیستم و یا ملتی یک امر نسبی است، اینکه ما در جمهوری اسلامی چه چیزی را برای خودمان امنیت قرار می‌دهیم و اساساً معنای امنیت را بحث می‌کنیم، با دشمن‌مان همانند امریکا کاملاً متفاوت است، اینکه رژیم عربستان چه چیزی را برای خودش امنیت قرار می‌دهد، یعنی چارچوب نظامی و حیاتی خودش و منافع و حیاتی خود را پی دربر می‌گیرد، با ما مشترک نیست.
دبیر علمی جشنواره شهید آوینی افزود: نکته جالب اینجاست که اکثر شخصیت‌هایی که در دنیا وجود دارند و امروزه در ذهن فرزندان من و شما، به عنوان سمبل نظام امنیتی حاکم شده، دو ویژگی دارد که ویژگی اول آن پاسداشت شاخصه‌های نظام حیاتی غرب هستند.
به گفته اثباتی، وقتی بتمن خلق می‌شود و شخصیتی صورت می‌گیرد که امروزه فرزندان‌مان با آن زندگی می‌کنند بنتن دقیقا در چارچوب نظام ارزش‌های حیاتی و منابع حیاتی غرب را در ذهن کودکان ما شخصیت‌سازی می‌کند.
وی اضافه کرد: دومین ویژگی تصاویر غربی نظیر بنتن و مرد عنکبوتی این است که ضد نظام سنتی خودش را بیان می‌کند، یعنی هیچکدام از شخصیت‌های راهبردی و امنیتی در غرب، پذیرفته شده در نظام حکومتی‌شان نیستند. به نوعی دشمن مرد عنکبوتی، پلیس است در صورتی که پلیس سمبل نظام سنتی است و مرد عنکبوتی سمبل نظام مدرن امنیتی جهانی است و اصلا جغرافیا ندارند، آنها ژئوپلتیک‌شان، ژئوپلتیک مردمی معرفی شده‌اند به خاطر همین است که اگر هر کدام از شخصیت‌های امنیتی کودکان و نوجوانان را در دنیا نگاه کنید این شخصیت‌ها به راحتی می‌توانند در تمام دنیا حضور پیدا کنند، یعنی دقیقا سرکشی به آن 5 منبع اصلی تمدن‌ساز دنیا حرف اساسی آنها هستند.
اثباتی تصریح : منبع تهدید، حتما خارجی است یعنی از درون سیستم تهدید خلق نمی‌شود، بلکه آسیب خلق خواهد شد اما تهدید برای خارج از سیستم بوده و سیستم حیاتی ما هم به این گونه است.
وی با بیان اینکه دشمن هراسی مبتی بر سه واژه اسلام‌‌هراسی، شیعه‌هراسی و پاسدارهراسی است افزود: نوع پوشش‌ها، آرایش‌ها و محیط زیست و به نوعی بسیاری از نمادهای ضد قهرمانی که در ادبیات غرب دیده می‌شود، همه از برای کودکان و نوجوانان از جنس غرب است و فرم‌های شرقی و فرم‌های متکی بر خطوط منحنی و دایره و در نهایت رنگ‌های معناگرا و سرخ شرق و سپس آبی معنایی است که پر از القای تصویری برای کودکان و نوجوانان است.
اثباتی عنوان کرد: سومین واژه مفهوم، پایداری مقاومت است که پایداری یعنی مجموعه کوشش‌هایی که دارای دو ویژگی عالمانه و عامدانه باشد به نوع دیگر پایداری مجموعه تلاشی است که یک سیستم انجام می‌دهد که آن ارزش‌ها و مباحث حیاتی خود را حفظ کند.
وی اضافه کرد: آن چیزی که ما در جایزه شهید آوینی به دنبال آن هستیم بررسی 6 رابطه امنیت و تهدید، تهدید و امنیت، امنیت با پایداری، امنیت با پایداری، رابطه پایداری با تهدید و در نهایت رابطه تهدید با پایداری است یعنی این اتمسفری بوده که ما فکر می‌کنیم محیط قلم به دست ما باید در آن قلم بزنند.
وی عنوان کرد: نقش کلیدی که هر ادبیاتی دارد نقش رسانه‌ای است، همچنین ادبیات پایداری از نظر ما یک نوع ادبیات اجتماعی، جهت‌دار و حامل آرمان‌ها، پرسشگر و پاسخگوتر است.
در ادامه این مراسم، سیدعلی کاشفی خوانساری، مدیر گروه بخش کودک و نوجوان، بیان داشت: برنامه های کتاب سال مقاومت و جایزه ادبی شهید آوینی در بخش کودک و نوجوان این پرسش برای ما از اولین روزها مطرح بود که آیا می‌تواند ادبیات و فرهنگ مقاومت مصداقی برای کودکان و نوجوانان داشته باشد؟ آیا ضرورت دارد که کودکان و نوجوانان را با چنین مفاهیمی آشنا و درگیر کنیم؟.
وی اضافه کرد: با چنین دغدغه‌ها و پرسش‌هایی ساعت‌های متمادی به بحث و بررسی پرداخته شده است، واقعیت این است که آن جایی که ما برای کودکان و نوجوانان از مقاومت سخن می‌گوییم مثل نگاه کلی که در فرهنگ مقاومت دارد، شاید دغدغه اصلی صلح، صلاح، امان و امنیت باشد؛ جامعه‌ای سالم، برابر، عادلانه، انسانی، معنوی و آرمانی که زمینه‌های رشد معنوی انسان‌ها به ویژه کودکان در آن فراهم باشد.
به گفته کاشفی خوانساری، وقتی از چنین جامعه‌ای سخن می‌گوییم ناگزیر است که مفهوم مقاومت و ارزش نهادن به داشته‌ها و هویت جمعی و حفظ اخلاق و ارزش‌ها و نگاه دینی و معنوی مصداق پیدا می‌کند و ضرورت پیدا می‌کند که کودکان و نوجوانان کشورمان را با این فرهنگ متعالی آشنا کنیم.
مدیر گروه بخش کودک و نوجوان جشنواره شهید آوینی گفت: در دومین دوره این جشنواره بخش کودک و نوجوان افزوده شد و با فراخوانی که صورت گرفت و مکاتباتی که با ناشران انجام شد و جست‌وجوی میدانی که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران صورت گرفت، مجموعاً حدود 150 عنوان کتاب به دبیرخانه جشنواره راه پیدا کرد که ذیل سه گروه کلی داستان کودک، داستان نوجوان و شعر کودک و نوجوان بر اساس حجم آثار رسیده، آثار مورد بررسی قرار گرفت.
وی اضافه کرد: دوست می‌داشتیم که شاهد انتشار آثار متعدد و ارزشمندی در قالب‌های غیرداستانی، علمی و نمایش‌نامه و سایر حوزه‌های ادبیات کودک می‌بودیم که متأسفانه در این سال، با چنین آثاری مواجه نشدیم و انشاءالله با همتی که نویسندگان و ناشران خواهند داشت، در سال‌های بعد چنین کتاب‌هایی به دبیرخانه جشنواره حاصل شود.
کاشفی خوانساری ادامه داد: اختتامیه جشنواره جایزه ادبی شهید آوینی در آذر سال جاری همزمان با هفته بسیج برگزار می شود.
وی افزود: آرزو می‌کنیم کتاب‌های کودکان و نوجوانان ما بتواند تصویری واقعی، روشن و پرافتخار از فرهنگ‌مان، اعتقادمان، ملیت‌مان و سنت‌هایمان برای کودکان ایرانی ارائه و به آنها منتقل کند به نحوی که آن عزت نفس، هویت و مقاومت درونی در برابر هرگونه تهدید و لغزش و انحراف که بخواهد کودکان و نوجوانان ما را از هویت متعالی دینی و ملی خودشان دور کند، شکل بگیرد.
این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان گفت: مقوله مقاومت، یک مقوله کاملاً انسانی، عمومی و ملی است که حتی به هیچ گروه سیاسی شاید ارتباط نداشته باشدو هر کسی که خیر و صلاح کودکان و نوجوانان مدنظر داشته باشد، می‌تواند بپذیرد که باید تلاش بیشتری برای انتقال این فرهنگ و نهادینه کردن آن در میان نسل آینده سرزمین‌مان کند.
وی اضافه کرد: امیدواریم در جشنواره‌های سال آینده با همت و سیاست‌گذاری مسئولان فرهنگی از یک سوء و با تلاش ناشران کتاب‌های کودکان و نوجوان و تمرکز و توجه بیشتر نویسندگان و شاعران و مؤلفان کتاب‌های کودک شاهد رشد کمی و کیفی کتاب‌های کودک و نوجوان در زمینه فرهنگ مقاومت باشیم.
سپس جزینی ادامه داد: سال‌های گذشته پژوهش وسیعی با عنوان نقد و بررسی ادبیات جنگ در ایران برگزار شد و در آن اثرهایی که طی20 سال در این حوزه تولید شده بودند مورد نقد قرار گرفت که بخشی از آنها به حوزه کودک و نوجوان اختصاص داشت؛ اگر نگاهی به ادبیات کودک و نوجوان در ایران بیندازیم خواهیم دید که ادبیات کودک و نوجوان در سال 59 و همزمان با آغاز جنگ ایران و عراق آغاز به کار کرد و در همان سال شش کتاب نوشته شد که از میان آنها تعداد سه کتاب به حوزه کودک اختصاص داشت. در همان ابتدای جنگ کسانی که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کردند، جنگ را مقوله پرخشونتی می‌دانستند که مضرات بزرگی دارد و نباید برای کودکان مطرح شود؛ در همان سال‌ها نهادهای بزرگ ادبیات کودک و نوجوان مدعی این موضوع شدند، به طوری که از اثرهایی که در این زمینه نوشته می‌شد استقبال نکرده و به آنها جایزه اختصاص نمی‌دادند.
وی در همین زمینه افزود: در مقابل این گروه، جریان نوظهوری از نویسندگان به حرکت درآمدند که معتقد بودند باید به کودکان فهماند در جنگ چه اتفاقاتی می‌افتد، ظاهراً با این شعار نوعی ادبیات برای کودکان خلق شد که در پیشینه ادبیات ما بی‌سابقه بود.
این نویسنده کشورمان ادامه داد: اگر بخواهیم ادبیات تولید شده درباره جنگ را به دو قسمت عمده تقسیم کنیم شامل ادبیات تبلیغی و تحلیلی می‌شود؛ ادبیات تبلیغی با شروع جنگ آغاز و با پایان آن به اتمام می‌رسد و وظیفه تبلیغ و تشویق مردم برای مقاومت در برابر دشمن بر عهده دارد، در این تقسیم‌بندی نویسندگان تلاش می‌کنند جنگ را به صورت خبر به مخاطب بگویند و دشمن را خشن و خودی‌ها را مظلوم، شجاع و مقاوم تفسیر کنند، اما در مقابل ادبیات تحلیلی که جدی‌تر است بعد از پایان جنگ شروع می‌شود و تلاش می‌کند زوایای پنهان و فضای نادیده جنگ را در ذهن افراد بازگو کند.
جزینی با بیان اینکه ادبیات کودک و نوجوان به دلایل مختلفی موفق نشده است از حوزه تبلیغی خارج شود، اظهار داشت: در سال 59، 1822 کتاب منتشر شده که شش کتاب به حوزه جنگ اختصاص دارد و از میان آنها سه کتاب ویژه ادبیات کودک و نوجوان است؛ همچنین در سال 60، 1480 کتاب تولید شد که از میان هشت کتاب جنگ پنج عنوان مربوط به کودک است.
وی در همین زمینه افزود: سال 64 دوران شکوفایی این حوزه محسوب می‌شود و طلایی‌ترین دوران به سال 67 اختصاص دارد که در همان سال 3727 کتاب منتشر شد که 28 کتاب در زمینه جنگ و هفت کتاب داستان جنگ ویژه کودکان بود؛ با این همه تلاشی که نویسندگان در طی این سال‌ها داشته‌اند اتفاقاتی افتاده که مانع رشد ادبیات کودک شده است، متاسفانه نسلی به نوشتن ادبیات جنگ پرداخته‌اند که اولین تجربه‌شان در زمینه نویسندگی بوده است.
نویسنده کشورمان ادامه داد: یکی از آسیب‌های این حوزه تعدد نهادهای متولی است که خود را مدعی ادبیات کودک و نوجوان می‌دانند، تقریباً 10 نهاد دولتی در این زمینه فعال هستند و تا کنون چندین جشنواره برگزار شده است، اما عموماً جشنواره‌ها فقط به اهدای جوایز ختم می‌شوند و فرصتی برای نقد فراهم نمی‌کنند، در حالی که خوشبختانه این جشنواره فرصتی را ایجاد کرده که شفاف و روشن در مورد ادبیات کودک و نوجوان حرف بزنیم.
جزینی در ادامه گفت: به عنوان مثال 6000 کتاب را بررسی کردیم که از میان آنها 45 کتاب چندین بار با نام‌های متعددی از نویسندگان به چاپ رسیده بود که معتقدم این امر به نبود نقد جدی و صریح برمی‌گردد؛ طبق آماری که از سال‌های گذشته بدست آمده 93 درصد از کتاب‌های تولید شده در زمینه جنگ چاپ مجدد نمی‌شوند؛ متاسفانه این موضوع تکان‌دهنده است که یا به ناتوانی‌های نهادهای فرهنگی که سیاست‌های غلطی دارند، برمی‌گردد و یا ناشی از اشکالاتی است که در سازمان توزیع وجود دارد.
وی در پایان با بیان اینکه باید مواظب ادبیات کودک و نوجوان باشیم، خاطرنشان کرد: اگر نتوانستیم فرهنگ مقاومت و پایداری را در قالب امروزی بیان کنیم با خطر جدی مواجه خواهیم شد.
سیدصادق موسوی، نویسنده حوزه کودک و نوجوان در این مراسم با تاکید بر صحبت کردن درباره فرهنگ مقاومت برای گروه‌های سنی کودک و نوجوان گفت: برای گروه سنی کودک باید به مقوله مالکیت مادی و برای گروه سنی نوجوان به موضوع مالکیت معنوی، باورها، آیین‌ها، تاریخ و خاطرات بیشتر توجه شود.
وی ادامه داد: خلق قهرمان‌های دست‌یافتنی و امروزی که مروج باورهای خدامحورانه باشند، نیاز جدی ادبیات کودک و نوجوان
موسوی: خلق قهرمان‌های دست‌یافتنی و امروزی که مروج باورهای خدامحورانه باشند، نیاز جدی ادبیات کودک و نوجوان کشور است. این قهرمان‌ها باید با مقوله امنیت پیوند داده شوند. بنابراین، والدین فرهیخته همان‌گونه که به سلامت فرزندانشان و آموزش مهارت‌های زندگی اهمیت می‌دهند باید به موضوع امنیت نیز به معنای عام و جامع توجه کنند.
کشور است. این قهرمان‌ها باید با مقوله امنیت پیوند داده شوند. بنابراین، والدین فرهیخته همان‌گونه که به سلامت فرزندانشان و آموزش مهارت‌های زندگی اهمیت می‌دهند باید به موضوع امنیت نیز به معنای عام و جامع توجه کنند. در این میان، نویسندگان، ناشران، انجمن‌ها و تصویرگران نیز باید در آثار خود به این مهم بپردازند.
موسوی با بیان اینکه باید غرور فرهنگی ما افزایش پیدا کند، گفت: ما ایرانیان باید به شرقی بودن، مسلمان و شیعه بودن خود مفتخر باشیم. شک نکنید که فرهنگ‌های مهاجم بیش از هر چیز دیگری با شرقی بودن و مسلمان بودن ما مشکل دارند. بنابراین، قهرمان‌سازی امروزی که بتواند باورهای فرهنگی ما را افزایش دهند، نیاز ادبیات نوجوان کشور است. در ادبیات کودک نیز باید بیشتر به حوزه‌های دین، زبان و خاک توجه شود.
ابراهیم حسن‌بیگی، نویسنده حوزه کودک و نوجوان از دیگر سخنرانان این میزگرد بود. وی بیان کرد: مقاومت در معنای عام یعنی بازدارندگی و ایستادگی، که در همه حوزه‌های زندگی قابل مشاهده است. به طور مثال گلبول‌های سفید، همواره از بدن در برابر میکروب‌ها مراقبت می‌کنند. بدون تردید مفهوم مقاومت در جایزه ادبی شهید آوینی معنای عام را در بر نمی‌گیرد، بلکه به معنای تامین امنیت است.
نویسنده «قدیس» با بیان اینکه مقاومت به مفهوم امنیت برای بسیاری ناشناخته است، گفت: پیش از این، ادبیات مقاومت را با ادبیات دفاع مقدس یکسان می‌پنداشتیم اما اکنون به نظر می‌رسد دامنه مورد نظر دست‌اندرکاران جایزه ادبی شهید آوینی ویژه است و این دو موضوع را جداگانه بررسی می‌کنند.
حسن‌بیگی: متولیان برپایی جشنواره ادبی شهید آوینی باید جایزه را به آثاری اهدا کنند که هنوز نوشته نشده‌اند. در نتیجه نویسندگان ترغیب می‌شوند تا دست به قلم ببرند. در این صورت است که می‌توانیم شاهد یک ژانر جدید در حوزه ادبیات کشور به‌ویژه ادبیات کودک و نوجوان باشیم.
این نویسنده افزود: تصور می‌کنم نمی‌توان مفهوم مقاومت را آن‌گونه که در جایزه ادبی شهید آوینی مطرح است، در میان آثار کشف کرد. بنابراین، تبیین این مفهوم از راه برگزاری جلسه‌های مختلف ضرورت دارد.
حسن‌بیگی اظهار کرد: به دست‌اندرکاران برپایی جشنواره دو سالانه کتاب سال مقاومت بین الملل اسلامی (جایزه ادبی شهید آوینی) پیشنهاد می‌کنم به جای اینکه در این جشنواره به بررسی کتاب‌های چاپ شده در حوزه انقلاب و مقاومت بپردازند، جشنواره را به‌گونه‌ای برگزار کنند که نویسندگان برای تولید آثار جدید در حوزه ادبیات مقاومت ترغیب شوند.
وی ادامه داد: متولیان برپایی این جشنواره باید جایزه را به آثاری اهدا کنند که هنوز نوشته نشده‌اند. در نتیجه نویسندگان ترغیب می‌شوند دست به قلم ببرند. در این صورت است که می‌توانیم شاهد یک ژانر جدید در حوزه ادبیات کشور، به‌ویژه ادبیات کودک و نوجوان باشیم.
این نویسنده اظهار کرد: با توجه به اینکه مفهوم مقاومت برای بسیاری از نویسندگان ناآشناست، بنیاد روایت فتح باید با برگزاری نشست‌های تخصصی اجباری به صورت ماهانه برای نویسندگان این حوزه، مفهوم مقاومت را برای آنها تبیین کند. این نشست‌ها بسیار تاثیرگذار خواهند بود زیرا زمینه‌های ایجاد انگیزه در نویسندگان برای تولید اثرهای متعدد و باکیفیت را فراهم می‌کنند.
پایان پیام/
نظر شما