چرا با وجود وعده اُدعُونی أستجب لکم دعای ما مستجاب نمی‌شود؟

خبرگزاری شبستان "شاید شرط همان رضای الهی است و مانع در برخی موارد ممکن است مصلحت باشد. بنابراین اگر در خواسته ای مفسده مترتب شود، این مانع است و اجازه نمی دهد دعا تاثیر اجابت داشته باشد". این جملات بخش هایی از سخنان حجت الاسلام سید صمصام الدین قوامی، مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی است که درباره چرایی عدم استجابت برخی ادعیه با ما در میان گذاشته است و مشروح آن در ذیل می آید:

با توجه به اینکه خداوند در قرآن وعده داده است اُدعُونی أستجب لکم؛ بخوانید تا اجابت کنم شما را، چرا برخی دعاهای ما مستجاب نمی شود؟
در تعقیقب نماز ظهر نکته جالبی است: وَ لا حَاجَةً هِیَ لَکَ رِضاً وَ لِیَ فِیهَا صَلاحٌ إِلا قَضَیْتَهَا؛ و نه حاجتى که تو را در آن رضایت و مرا در آن مصلحت است مگر اینکه روا کنى.
این عبارت دو کد را مشخص می کند: یکی رضای الهی و دیگری فلاح انسانی. هر حاجتی که این دو را داشته باشد، در قالب دعا به اجابت می رسد و رضای الهی امضای اوست. باید خدا راضی باشد تا بتواند به آن وعده داده شده در قرآن عمل کند. گاه خواسته های ما کودکانه و کوچک است و ممکن است به صلاح و مایه کارسازی و چاره سازی زندگی و گره گشایی ما نباشد.
گاه مصلحت تاخیر را می طلبد که معمولا ما بعد از گذشت زمانی که از آن حالت بیرون می آییم و آزادتر قضاوت می کنیم، متوجه می شویم. مصلحت ما را خدا تشخصی می دهد؛ مانند تشخیص نیاز فرزند از سوی والدین. کودک وقتی با اسباب بازی های مختلف، فستفودهای رنگارنگ، بازی های گوناگون فکری و رایانه ای مواجه می شود، همه اینها را طلب می کند، اما پدر و مادر تشخیص می دهند چه چیزی نیاز اوست و برایش مفید است و چه چیزی برایش ضرر دارد.

اما خداوند به صورت مطلق و بدون قید و شرط می فرماید در آیه 60 سوره غافر بخوانید تا شما را اجابت کنم! در واقع ما در ادامه نمی بینیم که پروردگار بیان کند بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را به این شرط و آن شرط؛ با این وجود باز مشاهده می کنیم دعاهای ما به اجابت نمی رسد؛ چطور این مطلب را توجیه می کنید؟
"ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ" این آیه علت تامه استجابت نیست، بلکه مقتضی است؛ مقتضی با علت تامه تفاوت دارد. علت تامه آن است که به محض اینکه می آید، معلول هم در پی آن می آید.
در مقتضی دو عامل باید وجود داشته باشد تا عمل به آن اتفاق بیفتد: نخست مانع مفقود شود و دوم شرایط لازم ایجاد شود. آتش می سوزاند به شرطی که آن رطوبت که مانع سوختن است، نباشد، همچنین هیزم در مجاورت آتش باشد. دعا مقتضی اجابت است اما مانع باید مفقود و شرط موجود شود.
 

این مانع و شرط چیست؟
شاید شرط همان رضای الهی است و مانع در برخی موارد ممکن است مصلحت باشد. بنابراین اگر در خواسته ای مفسده مترتب شود، این مانع است و اجازه نمی دهد دعا تاثیر اجابت داشته باشد. مانند کسی که سرمایه دارد، سرمایه بلافاصله به پول منجر تبدیل نمی شود، باید موانعی همچون رکود، تحریم، تورم، تولید و ... فراهم شود تا به هدف رسید. اگر کسی دعا کرد، چله نشینی کرد و ... دعاهای او یک طرف قضیه است. صد نیست که بگوییم تا دعا شد، استجابت همراه دارد. بسیاری از دعاهایی که مستجاب نمی شود، خود یک عبادت بلکه مخ و مغز عبادت است؛ لذا از دیدگاه دیگر می گویند دعا موضوعیت و طریقت دارد.
 

عبارت "دعا موضوعیت دارد" به چه معناست؟
یعنی خودش عبادت است؛ مانند نماز که 80 درصد آن دعا است. لذا صلوة در لغت به معنای دعا است. بنابراین نباید نگرانی داشت. دعا عبادت است و تاثیرات عبادت را دارد از جمله اطمینان قلب، رضوان الهی، بهشت و ... را به دنبال دارد. بنابراین دعا امری لغو نیست. کسی که دعا می کند، خود دعا در رکوردر(recorder) ثبت می شود و او عبد خدا حساب می شود. همین که رو به عناصر غیر الهی نیاورده ،به سمت خدا دست دراز کرده این فی نفسه عامل معنویت است. چه دعاهای طولانی چه دعاهای کوتاه.
بنابراین کسانی که دعا می کنند تیری پرتاب می کنند تا برسد به هدف، خدا این دعا را تحویل می گیرد و همان لحظه به عنوان عبادت ثبت می شود و به سمت کمال می رود و سپس آن را مانند بذری می کارد و این دعا در زمان مناسب می روید و تاثیر می کند. لذا دعا باید به صلاح ما باشد. او از بالا نگاه می کند و ما از پایین. کسی که دعا کرده چیزی را از دست نداده و حسرت نباید بخورد چرا که با این سوخت معنوی، یک درجه به کمال نزدیک شده و همین که رویکرد او آسمانی است، به معراج روی آورده است. کسانی که به در غیر خدا می کوبند، به بیراهه رفته اند. در خانه خدا را باید زد. بنابراین این مجموعه موجب می شود ما دعایمان ذخیره شود مانند حسابی که در بورس است و پس از مدتی با سود به سوی خود ما باز می گردد یا ثبت نام در حج که زمانی مناسب است و در و تخته با هم جور می شود، انسان نتیجه می گیرد. نتیجه هم دست خداست ما امر به دعا داریم؛ " ادعونی" فعل امر است نتیجه دست خداست و او می داند چه زمان و زمانه ای و زمینه ای برای استجابتآن مناسب است. این اجابت گاه زودرس است و فرد تا دعا می کند نتیجه می گیرد گاه دعایش سی سال بعد مستجاب می شود.
روایت داریم در قیامت سودهای ویژه ای برای دعاهای مستجاب نشده واریز می کنند، به طوری که افرادی که دعایشان در دنیا مستجاب شده است می گویند ای کاش دعای ما هم مستجاب نمی شد تا این پاداش را دریافت می کردیم. آنجا چهره ملکوتی دعا دیده می شود، ملکوت پشت صحنه است و علت مستجاب نشدن نیز مشخص می شود. ما نابینا هستیم نسبت به ملکوت، صلاح و مصلحت آنجاست. این حسرت عجیب است.
شاید دعای مستجاب نشده دو نمره دارد و مستجاب شده یک نمره؛ چون فرد به خواسته خود رسیده اما در دعای مستجاب نشده فرد ثواب آن را در دنیا برد؛ این یکی عبادت کرد و خدا به او سوبسید می دهد و به او نمره می دهد. این موارد مایه دلگرمی دیده ظاهر بینی است که پشت صحنه ها را نمی بییند.
از طرف دیگر گاه استجابت دعا، ورود به جهنمی است که فرد خبر ندارد. به طور مثال از خدا ازدواج با فردی را مطالبه می کند که اگر زیر یک سقف بروند، تازه مشخص می شود چه اشتباهی کرده و وارد چه جهنمی شده است.

ماهیت اجابت خدا چیست؟ آیا مفهومی غیر از اعطای درخواست عبد دارد؟
ماهیت اجابت را باید در اصل اجابت و کیفیت استجابت دید. همه دعاها به یک شکل نیست. اگر هر فرد دعا می کرد و آن دعا مستجاب می شد، نظام تکوین بهم می خورد؛ نفرین هم دعاست، آفرین هم دعاست. برخی دستورها موقعیت اجرا ندارد و نمی شود آن را اجرا کرد. اگر مادر یا پدری که عصبانی است و فرزند خود را نفرین کند که از دنیا برود و دعای او همان لحظه مستجاب شود که نظام دنیا بهم می خورد و جهان، جهان آنارشیسم می شود. بنابراین دعاهای ما گاه از روی هوس است و گاه از روی خشم و غضب و توهم؛ اگر قرار است همه اینها مستجاب شود، این خلاف مدیریت جهان است و انسان سالاری بر دنیا حاکم می شود نه خدا سالاری!
اما اینکه خدا دعا را یادداشت می کند، استجابت است. زیر هر "یارب" گفتن بنده، لبیک مولی نهفته است؛ خدا بدون معطلی می فرماید شنیدم، ثبت کردم و اجابت می کنم. لذا "أستجب" آن قطعی است. دعا کلمه طیبه است. مانند شجره "اصلها ثابت" ثبت می شود و "فرعها فی السماء" یک زمانی هم جواب می دهد. البته از این نکته نباید غافل بود گاهی دعا، بلاهایی کعه قرار است نازل شود را خنثی می کند و سپر و پدافند بلاها، همین ادعیه است. بنابراین خدا خلف وعده نمی کند و حکیم و حلیم و علیم بذات صدور است و درست تصمیم می گیرد.
خیلی کارهای پزشک برای بیمار قابل هضم نیست اما پزشک متعهد برای سلامتی ماست. انسان اگر مصالح خود را بداند و شتاب نکند، مسائل رفع می شود؛ گاهی مشاهده می شود تاخیر بیست ساله ای لازم است تا دعایی مستجاب شود. در تاخیرات حکمت است و انسان ظلوم و جهول و عجول است. انسان با این سیستم صلاح خود را نمی داند. خواسته باید منطقی باشد.گاه ما جایگزین را رها می کنیم و به دعا می چسبیم. با کمی دقت درمی یابیم لیستی از دعاهای بیهوده داریم. با این وجود آیا می توانیم بگوییم ادعونی استجب لکم؟
اصول کافی فرهنگ دعا را به صورت گسترده ای بیان کرده است. دنیا محل شانس و تصادف نیست؛ پدیده ها علت و معلول دارند. دعایی که به سوی آسمان پرتاب می شود، باید استعداد لازم را داشته باشد و گرنه همان جا می میرد و از بین می رود.
پایان پیام/