به گزارش خبرگزاری شبستان، برای کسی که با ادبیات و مختصات زبان عربی آشنا نیست، ممکن است پرسش‌ها و ابهام‌های گوناگونی در ارتباط با سبک بیانی قرآن ایجاد شود و این ابهام‌ها موجب و موجد شبهات بنیادی‌تری در عرصه هستی‌شناسی، انسان شناسی، ارزش‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلام شود. طبیعتا آشنا شدن با سبک بیانی قرآن، که همان سبک بیانی عرب فصیح و اصیل است، بر بسیاری از برداشت‌های نادرست از آیات قرآن و احیانا پندارهای باطلی که به این کتاب آسمانی نسبت داده شده و می‌شود، خط بطلان می کشد.
بدون شک قرآن کریم در قالب زبان عربی نازل شده است و ممکن نیست که از چارچوب‌های شناخته شده و اصیل عرب زبانان، خارج شود و باید به ملزومات و مختصات این زبان وفادار بماند تا مخاطبانش بتوانند به مقاصد او راهیابند و آموزه‌هایش را فهم کنند.
اگر جز این باشد، حتی برای مخاطبان نخستین خود هم نامفهوم است و به طریق اولی برای مخاطبان بعدی و به ویژه مخاطبان غیر عرب نامفهوم‌تر می ماند. یکی از پرسش‌ها و ابهام‌هایی که فروان مورد توجه قرار می‌گیرد و برداشت‌های نادرستی را، خصوصا برای خانم‌های متدین و علاقه‌مند به ارزش‌های دینی، ایجاد می‌کند و همین برداشت‌ها در بسیاری از مواقع دست‌آویز بدخواهان و کج اندیشان برای نکوهش اسلام و معرفی آن به عنوان یک دین زن ستیز و نامهربان با جنس زن می‌شود، این است که ظاهرا خطابات قرآن در بسیاری از موارد، متوجه مردان است و گویی اصلا زنان را به حساب نیاورده و برای آنها ارزشی قائل نشده است و زنان را طفیل وجود مردان در نظر گرفته است!
استفاده مکرر قرآن از ضمایر و کلمات مخصوص مذکر به عنوان یکی از دلائل برجسته بر این مدعا بیان شده است. مثلا در هیچ کجا خطاب "یا ایتها اللاتی آمنن" نیامده است و همه جا گفته شده "یا ایها الذین آمنوا" . یا در جریان بازگویی قصه حضرت مریمعلیها السلام در سوره مبارکه تحریم آمده است: "وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَ‌بِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ"(1) "کلمات پروردگارش و کتب الهی را تصدیق نمود و از عبادت پیشگان بود" و نمیفرماید: "وَ کانَتْ مِنَ القانِتات". و نظائر بی شمار دیگر...
چنان که گفتیم این برداشت ناصحیح از ظواهر قرآن ناشی از ناآشنا بودن با مختصات زبان عربی است. در زبان عربی است. در زبان عربی وقتی بخواهند جمعی، که همه از زنان هستند، را مخاطب قرار دهند از ضمایر و اسم‌های اشاره و دیگر خطابات مؤنث استفاده می‌کنند، اما اگر جمع مورد نظر، همه مرد باشند یا مردان و زنان همه با هم مورد خطاب قرار گیرند، از ضمایر و خطابات مذکر استفاده می‌شود.
بنابر این در اکثر مواردی که در قرآن از خطابات مذکر استفاده شده است، زنان و مردان همه با هم مورد نظر خداوند بوده‌اند، مگر مواردی که خطاب، مخصوص مردان باشد. بنابر این خطاب یاایها الذین آمنوا در اکثر موارد اهل ایمان، اعم از مرد و زن، را مخاطب قرار داده است. کلماتی مانند، المؤمنین، الصالحین، المستغفرین، الحامدون، و ...هم شامل مردان است و هم شامل زنان. در برخی از روایات آمده است که همین توهم برای برخی از زنان در زمان پیامبر اکرم هم پیش آمده بود و به عنوان اعتراض، مانند همین تردید را به پیامبر عرضه کردند و پیامبر نیز همین پاسخ را برای آنها بیان کردند و در ضمن آیه 35 سوره احزاب هم برای دلجویی و اطمینان قلب آنها نازل شد.
از این رو هرچند قرآن کریم در بعضی سورهها مثل آل عمران، ارزش‌های معنوی و اخلاقی را با الفاظ مذکّر آورده و مثلا میفرماید: "اَلصّابِرینَ وَ الصّادِقینَ وَ الْقانِتینَ وَ الْمُنْفِقینَ وَ الْمُسْتَغْفِرینَ بِالأسْحارِ"(2) "شکیبایان و راست‌گویان و عبادت‌پیشگان و انفاق کنندگان و استغفار کنندگان در سحرگاهان"، اما در سوره احزاب مشخص می‌کند که در این فضائل، زن و مرد همتای هم هستند و به هر دو صنف استقلال میدهد و میفرماید: "اِنَّ المُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ وَالْقانِتینَ وَ الْقانِتاتِ وَالصّادقینَ وَ الصّادقاتِ..."(3) "مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان مؤمن و مردان و زنان عبادت‌پیشه و مردان و زنان راست‌گو...".
بنابراین اگر درباره حضرت مریمعلیها السلام "وَ کانَتْ مِنَ القانِتین" فرموده است نه برای آن است که ما "قانتات" نداریم، چون صریحاً در سوره احزاب فرموده است "وَالقانِتینَ وَالْقانِتاتِ"، بلکه برای حفظ و رعایت فرهنگ محاوره است که در فرهنگ محاورهای و ادبیات رایج عربان و بسیاری از دیگر زبان‌ها، مردها بر زن‌ها مقدم داشته میشوند و این تقدم، جنبه اعتباری دارد نه جنبه حقیقی و ارزشی! علاوه بر این، خود قرآن بیان فرموده که من با جان انسانها سخن دارم و عهده دار تربیت دل و روح انسانها هستم و روشن است که روح و دل انسانها نه مذکّر است و نه مؤنث!
پی‌نوشت‌ها:
1. تحریم / 2
2. آل عمران / 17
3. احزاب / 35
*برگرفته از سایت اندیشه قم
پایان پیام/
نظر شما