سازش با آمریکا در نگاه قرآن اعتدال است یا تندروی؟

خبرگزاری شبستان: بطورکلی در نظام های ایدئولوژیک مفاهیم انتزاعی مرتبط با حوزهای حکومتی و مدیریتی باید در راستای مباحث بنیادی و زیرساختی قرار گیرد که هرگونه تغییر و تحول در آنها برسایر حوزه ها تاثیرگذار هستند.

بعبارت دیگر این دست از مفاهیم به مثابه قواعد کلی و عملی ثابت هستند که بر کلیه تصمیمات و اقدامات حکومتی و مدیریتی حاکم است که از آنها تعبیر به اصول می شود وبرخاسته از مبانی است.
برای مثال می توان به تفاوت نگاهی که در مکتب اسلام وسایر مکاتب فکری نسبت به حوزه های سیاسی و اقتصادی و ... وجود دارد توجه داشت. تفاوت در مبانی تفاوت در اصول و درپی آن روشها وسیاست های مربوطه مشاهده می شود.حق مداری و خدامحوری در اندیشه سیاسی اسلامی در مکتب لیبرالیسم جای خودرا به قدرت مداری و انسان محوری (اومانیسم)می دهد.
 

نگاه جمهوری اسلامی ایران به مقوله اعتدال در قرآن

همچنین در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نیز این موضوع اهمیت خاص خود رادارد بویژه آنکه ماهیت آن ماهیتی ارزشی و مبتنی بریک سری ساختارهای هنجاری است که به آن معنا می بخشند لذا باید در همه عرصه ها با توجه به طراز و منزلت حقیقی انقلاب اسلامی ایران عمل کرد و گر نه انحراف و اشتباه و الگوبرداری از سایر ایدئولوژیها در تعاریف مفاهیم باعث کج روی و انحطاط نظام می شود.

 باتوجه به آنچه گفته شد در این زمینه نیز مقام معظم رهبری طی سخنانی می فرمایند: قرآن کتاب انقلاب اسلامی ایران است. به تعبیرایشان آنچه که باعث به ثمر رسانیدن مبارزات و مجاهدات مردمی قبل از انقلاب به رهبری داهیانه امام خمینی (ره) و فروپاشی نهاد سلطنت و پادشاهی با قدمت 2500ساله و جایگزینی حکومت ولایت فقیه و شکل گیری نظام جمهوری اسلامی و استمرارحرکت رو به جلوی نظام است، توجه و الگوپذیری از مبانی و اصول یادشده در قرآن کریم خواهد بود.

بررسی مفهوم اعتدال در نگاه قرآن کریم

باتوجه به گستردگی بحث مورد نظر در قرآن و محدودیت نوشتار حاضر تنها به ارائه کلیاتی در این باره و ذکر چندآیه بسنده می کنیم. اعتدال ازجمله مفاهیم فرادینی است که چه در ایام قبل و بعد از انتخابات توسط رییس جمهور منتخب بعنوان گفتمانی غالب در ارائه برنامه ها معرفی شد.

این مفهوم، معانی گوناگونی داشته و می توان گفت ریشه در تاریخ حیات بشری دارد. گاه به معنای عدم افراط و تندروی محض ورویکردی محافظه کارانه و گاه به معنای تلاش برای مصونیت در برابر قدرت های بیرونی و گفتمان سازش و تسلیم بوده اما هرکدام ازاین تعاریف دارای اشکالات مبنایی واصولی است و در اندیشه ناب اسلام محمدی صلی الله علیه و آله وسلم قابل اعتنا نیستند.درباره هر دو تعریف ارائه شده قرآن کریم بیاناتی راهگشا است.
 

خداوند درسوره مبارکه آل عمران آیه 156در وصف گروه اول می فرماید: ای اهل ایمان مانند کافرانی که برادران خود را متهم به تندروی و افراط می کردند وآنها را از جهاد در راه خدا بازمی داشتند، به خیال ازبین رفتن و کشته شدن نباشند، زیرا عده ای اقامه حق ومبارزه با باطل و ظلم وستم را از مصادیق تندروی می دانستند ودر صدد بازداشتن دیگران از عمل به این فریضه برمی آمدند و در باره گروه دوم در سوره مبارکه مائده آیه 52 می فرماید: کسانی که در دلهای آنها بیماری است به خیال مصون بودن از قدرتهای ظاهری و مادی بیرونی و از ترس حوادث و اتفاقات پیش خواهد آمده دست به سازش و تسلیم در برابر آنها می زنند در حالیکه نصرت و امداد الهی را فراموش کرده وچشم داشت به قدرتهای ظاهری و پوشالی جبهه مخالف و سعی در نزدیکی به آنها داشتند.

اعتدال در تعریف قرآنی معنایی دیگر و جامع و کاملی دارد.اعتدال در قرآن به معنای عزت همراه با حکمت است. به عبارت دیگر اعتدال در قرآن به معنای رد هرگونه ظلم کردن در عین حفظ اقتدار وسربلندی است. نباید ظلم پذیر و نه اهل ظلم و سرکشی علیه دیگران بود. 
 

در اوج عزت و سربلندی و قدرت بودن اما با رعایت مصالح و جوانب امور به عقیده عده ای از صاحبان اندیشه و نظر همراهی دو صفت از صفات ذات خداوند یعنی عزیز و حکیم در قرآن نشان دهنده رویکرد اعتدالی خداوند در مواجهه با امور هستی است. خداوندی که در اوج وکمال قدرت است در عین حال حکیم است و هیچ گونه ظلمی از ناحیه او متوجه هیچ یک از موجودات نیست(ان االه لایظلم مثقال ذره )

بطورکلی برای مطالعه این مفهوم وشناخت ابعاد اعتدال در قرآن می توان از دوطریق استفاده کرد: 1.توجه به ریشه لغوی اعتدال(عدل) ویافتن مشتقات آن (آیه 8 سوره مائده: ولایجرمنکم شنئان قوم علی الا تعدلوا اعدلوا هواقرب للتقوی...)
2.توجه به معنا و مفهوم اصطلاحی آن و تطبیق با سایر کلمات مانند: وسط (آیه 143سوره بقره :وکذلک جعلناکم امه وسطا) یا قصد(آیه 19 سوره لقمان :واقصد فی مشیک...) ولاتعتدوا (آیه 190 سوره بقره :ولاتعتدوا ان الله لایحب المعتدین) برای مطالعه این مفهوم درقرآن راه حل دومی راهگشاتراست.

در واقع اعتدال در قرآن دارای دو بعد سلبی و ایجابی است به این معنا که مشتمل بر اوامر و نواهی است که درمجموع معنای کاملی از اعتدال را ارائه می دهد. بطورمثال قرآن کریم در باب اجازه جهاد به مسلمانان درسوره مبارکه بقره آیات 191 تا 194 با بیان این که: "زمانی مورد هجمه دشمنان واقع شدید باید برای رفع و دفع شر و خطر آنها باید در راه خدا جهاد کنید توجه آنها را نیز به رعایت اعتدال و دوری از هرگونه تعدی و تجاوز جلب می کند.
 

همانطورکه می فرماید: "قاتلوا" در ادامه روش آن راهم بیان می کند و می فرماید :"ولاتعتدوا" باتوجه به شعار اصلی دولت منتخب یازدهم ضروری است دولت محترم بانظری دقیق و همه جانبه به ماهیت نظام به تعریف گفتمان اعتدال براساس مبانی ارزشی و انقلابی آن به تبیین این مفهوم در عرصه های گوناگون اجرایی کشور بپردازد تا اینکه بوسیله تعاریف گوناگون و محتمل مصادره به مطلوب نشده وبه مثابه میزانی برای مصون بودن از خطا و لغزش خود و قضاوت عملکردش براین مبنا بنا شود تا که به سرنوشت تلخ دولتهای گذشته در این باره دچار نشده و بجای حاشیه سازی و ایجاد مساله و تهدید و مانع در مقابل چرخ رونده و رو به جلوی نظام موجبات ترقی و پیشرفت را چه در داخل وچه در خارج فراهم آورد.

این فرصتی استثنائی و ارزشمند برای دولت منتخب است تا که بتواند با پایبندی به مباحث نظری و عملی در این باره به مثابه الگویی در پیوند بین شعار و عمل در فرهنگ سیاسی کشور مطرح شود.

پایان پیام/