مسجد تاثیرگذارترین نهاد مقدس در حوزه تمدن اسلامی است

عباسعلی فراهتی، محقق و پژوهشگر مسجد در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اصفهان به مناسبت هفته مساجد(30 مرداد تا 5 شهریور) گفت: مساجد دارای کارکردهای متنوع علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برای جامعه است.

وی با اشاره به اینکه مسجد نخستین پایگاه عبادی، سیاسی و اجتماعی در جامعه نوخاسته اسلامی است، افزود: پیامبر (ص) پس از هجرت به مدینه به منظور تشکیل جامعه اسلامی و استقرار نظام اعتقادی و اجتماعی اسلام، مسجد را به عنوان نخستین پایگاه اجتماع مسلمین، پرداختن به امور آنها، برگزاری مراسم عبادی، کانون معارف و احکام اسلامی، مرکز تبلیغات ارشادی و خدمات اجتماعی، قرارگاه سیاسی و اداره دولت خود نیز قرار داد بدین ترتیب مسجد یک نهاد مقدس با چندین کارکرد بود.

به گفته وی، پیامبر (ص) پس از هجرت به مدینه با ساخت «مسجد قبا» به عنوان نخستین مسجد مسلمانان نخستین نماز جماعت را اقامه کرد و آن ا محل فعالیت های اجتماعی، عبادی، تدریس و آموزش علوم اسلامی و دیگر برنامه های متنوع قرار داد و خواندن نماز را در آن تشویق می کرد و می فرمود:« هر کس به مسجد من یعنی مسجد قبا بیاید و در آن دو رکعت نماز بگذارد ثواب یک عمره دارد.»

*مسجد مهم ترین نهاد توحیدی و یک کانون علمی عملی در مقابله با تهاجم فرهنگی است

عضو اتاق فکر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در دانشگاه کاشان با تاکید بر اینکه در حال حاضر بعضی از مکاتب غربی سعی در به انزوا کشیدن مساجد به عنوان یک کانون تاثیرگذار در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان دارند، افزود:آنها می خواهند تا به این وسیله با القای تفکرات سکولاریسم در نسل جوان مسجد را از حوزه فعالیت های سیاسی و اجتماعی دور نگه دارند.

فراهتی خاطرنشان کرد: در حال حاضر می توانیم با تاسی به سیره عملی پیامبر اسلام و امیر المومنین(ع) از مساجد به عنوان مهم ترین نهادهای توحیدی و یک کانون علمی عملی در مقابله با آسیب پذیری ها و تهاجمات فرهنگی بهره مند شویم.

*واژه مسجددر مجموع 28 بار در قرآن کریم ذکر شده است

وی با اشاره به اهمیت مسجد در قرآن کریم، احادیث و اخبار و احکام مسجد در فقه اسلامی افزود: بر اساس اهمیت مسجد در قران مبحث واژه مسجد در مجموع 28 بار در قران کریم ذکر شده که در 22 مورد به صورت مفرد (درآیات 145، 150، 151، 191، 196و 217 سوره بقره،2 مائده، 29 و 31 اعراف، 34 انفال، 7 توبة، یک اسرا، 21 کهف، 25 حج، 67 عنکبوت، و آیات 25 و 27 سوره مبارکه فتح) و در 6 مورد دیگر( آیات 114 و 187 بقره، 17 و 18 توبة، 40 حج و آیه 18 سوره جن) به صورت جمع آمده است.

به گفته وی،در مجموعه آیاتی که در آنها از مسجد یاد شده است، در برخی، از اهمیت مسجد و جایگاه رفیع آن در اسلام سخن به میان آمده و در بعضی دیگر پاره ای از احکام مسجد بیان شده است و در بعضی به مسجد الحرام و احکام خاص آن ، مسجد الاقصی و نیز مسجد اصحاب کهف، اشاراتی شده است.

*کعبه در مکه اولین خانه خدا برای عموم مردم در زمین است

عضو شورای فرهنگ عمومی شهرستان کاشان با اشاره به اینکه گذشته از آیات، آیه های دیگری نیز در قران وجود دارد که در باره مسجد و اهمیت آن مطالبی دارد، افزود: هر چند لفظ مسجد در آنها نیامده است ، ولی بنا به مفهوم این آیات و گفته تمامی مفسران این آیات در مورد مساجد است.

فراهتی تصریح کرد: آیه مبارکه 114 و 187 بقره« إنّ أوّلَ بَیتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذی بِبَکّةَ مُبارَکاً وَ هُدَیً لِلعالَمینَ همانا نخستین خانه ای که برای عموم مردم نهاده شد، همان است که در مکه است و مایه هدایت جهانیان است.» و آیه 125 سوره بقره نیز « وَ إذ جَعَلنَا البَیتَ مَثابَةً لِلّناسِ وَ أمنَاً ... وَ الّرُّکَّعِ السُجُودِ و به خاطر بیاورید هنگامی که خانه کعبه را مرکز امن و امان برای مردم قرار دادیم ... » از جمله آیاتی است که لفظ مسجد در آنها نیامده و بیان گر نقش ، جایگاه و رسالت مسجد در جامعه اسلامی است.

*خانه کعبه در مکه نخستین خانه توحید و یکتاپرستی است

وی اظهار داشت: همان گونه که از این دو آیه شریفه برمی آید خانه کعبه در مکه نخستین خانه توحید و یکتاپرستی و اولین جایگاه و مرکزی برای پرستش خدای یگانه ساخته شده است.

به گفته وی، هدف اصلی از ساختن مساجد بر طبق آیه 18 سوره جن« وَ أنَّ المَسجِدَ لِلّهِ فَلا تَدعُوا مَعَ اللهِ أحَداً مساجد از آن خداست پس با خدا احدی جز او را نخوانید» عبادت خدای یگانه است.

این عضو هیات علمی گروه معارف دانشگاه کاشان افزود: از مجموع آرای مفسران در خصوص تفسیر لفظ «مسجد» در این آیه چنین استفاده می شود که آنچه موافق ظاهر آیه است مراد از «مساجد» همان مکان هایی است که برای عبادت خداوند بنا شده است و از مصادیق آن مسجدالحرام و دیگر مساجد است و تفسیری که مساجد را عضوهای هفتگانه سجده دانسته ممکن است از قبیل توسعه در مفهوم آیه باشد که این معنی نیز در این آیه منظور شده است.

فراهتی افزود: این آیه قرآنی گویای آن است که در مساجد جز کار خدایی نباید انجام شود و جز مصالح مسلمین نباید در آن مطرح شود و بدین سان در تاسیس مساجد هم نمی توان نیتی به جز خدا و هدفی غیر از اعتلای کلمه توحید منظور داشت.

*مساجد باید بر اساس توحید و تقوی بنا نهاده شود

وی با اشاره به آیات 107 و 108 سوره توبه « وَالّذینَ اتَّخَذُوا مَسجِدَاً ضِرارًا وَ کُفرَاً وَ تفریقَاً بَینَ المُومنینَ وَ إرصادً لِمَن حارَب َ اللهَ وَ رَسوُلَهُ ... وَ الهُذ یُحِبُّ المُطَّهِرینَ ، منافقان کسانی هستند که که به قصد زیان رسانیدن به پیامبر و مومنان و تقویت کفر و ایجاد جدایی میان مومنان مسجدی ساختند و کمین گاه برای کسی که با خدا و پیامبرش از پیش به مبارزه برخاسته بود، ... و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.» افزود: مفسران در شان نزول این آیه گفته اند: این آیات در شان گروهی از منافقان که برای تحقق بخشیدن به اهداف شوم خود و نقشه های شیطانیشان به ساختن مسجدی در مدینه اقدام کردند که بعدها به مسجد «ضرار» معروف شد که پیامبر (ص)از همان ابتدا با نزول وحی دستور تخریب مسجد را دادند.

*مساجد کانون های انوار الهی و مراکز ایمان و هدایت است

به گفته وی، بر اساس آیه 36 سوره نور«فی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أن تُرفَعَ وَ یُذکَرَ فِیهَا أسمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالغُدّوِّ وَ الاصالِ ، در خانه هایی که خداوند اجازه داده است تا در آنها نام او به بزرگی یاد شود مردم با ایمان در این خانه ها هر صبح و شام به تسبیح او مشغولند» و آیه پیش از آن منظور از «بیوت» مکان های مقدس که به فرمان خداوند استحکام یافته و مرکز یاد اوست و مومنان و موحدان راستین در آن هر صبح و شام به ذکر خدا مشغولند و پیوسته او را به بزرگی یاد می کنند چنین مراکزی کانون انوار الهی و جایگاه تجلی جمال و جلال کبریایی است و از مصادیق بارز این بیوت مساجد است که چنین ویژگی هایی دارد(این نکته قابل ذکر است که خانه های اهل بیت (سلام اله علیهم اجمعین) از مهم ترین و برترین مصادیق این بیوت است.)

*مساجد پایگاه های وحدت، عبودیت و سنگرهای مبارزه علیه طاغوت است

رئیس دانشگاه پیام نور کاشان، مساجد را پایگاه های ضد استثمار و ستم دانست و افزود: آیه 114 سوره بقره« وَ مَن اَظلَمُ مِمَن مَنَعَ مَساجِدَ اللهِ أَن یُذکَرُ فِیهَا اسمُهُ وُ سَعی فِی خَرابِها ... و کیست ستمکارتر از آن که منع کرد و بازداشت مردم را از مساجد و در خرابی آنها کوشید تا نام خدا در آنجا بر زبان نیاید و بزرگ نشود» بیان حقیقتی کلی شامل حوادث گذشته مانند خرابی های بیت المقدس و حال(زمان نزول آیه) مانند واقع حدیبیه و رخدادهای پس از آن مانند خرابی های مساجد توسط صلیبی های قرامطه است.

فراهتی افزود: بنابراین از مضمون این آیه چنین استفاده می شود که چون مساجد در طول تاریخ همواره پایگاه های وحدت، عبودیت و سنگرهای مبارزه علیه طاغوت و نطام های فساد و شرک آلود به عنوان مرکز خطر جدی برای کافران اهل شرک و نفاق بوده است آنها از مسجد و محراب که کانون ضد استثمار و ستم است همیشه در وحشت و هراس هستند.

وی یادآورشد: دشمنان خدا همواره به گواهی تاریخ کوشش کرده اند که با برنامه ها و نقشه های گوناگون خود مساجد را از رونق و گرمی بیندازند و مسلمانان را از تجمع و گردهمایی در این مراکز تجلی وحدت و عبودیت بازدارند.

به گفته وی، بر این اساس است که قرآن کریم پاسداری از حریم مقدس مساجد را بر اساس آیه 40 از سوره حج « وَ لَولا أَن دَفعُ الله ِ النّاسَ بَعضَهُم بِبَعضِ لَهُدِّمَت صَوامِعَ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدٌ ... إِنَّ اللهَ لَقَویٌّ عَزیزٌ اگر خدا بعضی از مردم را به بعضی دیگر دفع نمی کرد؛ دیرها، کلیساها، کنشتها و مسجدها ... که خداوند توانا و نیرومند است.» یکی از مهم ترین دلایل تشریح جهاد دانسته است.

علاقمه مندان برای شناخت بیشتر از کارکردهای متنوع مسجد در اسلام به کتاب های "المسجد فی الحضارة الاسلامیه" و "مسجد و تاثیرات علمی و اجتماعی آن در جامعه اسلامی از آغاز اسلام تا پایان حکومت اموی" از دکتر عباسعلی فراهتی، "تحفة الساجد فی احکام مساجد"از آیت الله سید مهدی کاظمی خوانساری،"تاریخ الجامعات الکبیرة الاسلامیه" اثر عبدالرحیم غنیه، ترجمه دکتر نورالله کسایی و دیگر کتابه ای تاریخ و تمدن اسلامی مانند"تاریخ و تمدن اسلام و عرب" از گوستاو لوبون ،" تاریخ الحضارة الاسلامیه" از جرجی زیدان، "الحضارة الاسلامیه فی قرن الرابع الهجری" نوشته آدام متز، ترجمه قره گزلو و دیگر متون تاریخ اسلام مراجعه کنند.

گغتنی است،30 مرداد بدلیل به آتش کشیده شدن مسجد الاقصی توسط صهیونیستها در سال 1969 میلادی روز جهانی بزرگداشت مساجد نام گرفته شده است.

پایان پیام/