نقد تاریخ ‌نگاری انقلاب اسلامی

به گزارش خبرنگار شبستان ،کتاب نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی(جلد پنجم) تألیف مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شد.

بزرگ‌نمایی و افراط در تاریخ‌نگاری به اندازه‌ی اغماض‌های بیجا و برخوردهای تفریطی و انفعالی زیان آور است و هر دو، جامعه‌ی تشنه‌ی حقیقت را به گمراهی می‌کشاند. واقع‌گرایی، حقیقت‌بینی و دقتِ توأم با صداقتِ یک مورخ، سرمایه‌ی ارزشمندی است که وی را همه‌جای آثارش از گزند خطا و خیانت و انحراف مصون می‌دارد. این دقت و تأمل در بررسی رویدادهای منتهی به انقلاب اسلامی و حوادث سه دهه‌ی اخیر اهمیت بیشتری دارد.

سیر تحولات شکل‌گیری، پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی، حرکت کشور به سوی استقلال، حاکمیت ملی وعدم وابستگی سیر پرفراز و نشیبی است که نویسندگان فراوانی کوشیده‌اند به آن بپردازند. لیبرال‌ها، سلطنت‌طلبان، فراماسون‌ها و کمونیست‌ها از جمله کسانی بودند که درباره‌ی انقلاب اسلامی قلم زده‌اند و آثار خود را منتشر کرده‌اند. در این میان شناخت سره از ناسره به نقدی منصفانه و منطبق با حقایق انقلاب اسلامی نیازمند است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی بدان همت گماشته است.

در این مجلد، شش کتاب از نویسندگان داخلی و خارجی درباره ی انقلاب اسلامی ایران مورد بررسی و نقد قرار گرفته اند؛

مقاله‌ی اول به نقد کتاب «بازخوانی جامعه‌شناختی سنت‌گرایی و تجددطلبی در ایران بین دو انقلاب» اختصاص دارد که توسط آقای جواد افشارکهن به رشته‌ی تحریر درآمده و آقای علی کردی به بررسی و نقد آن پرداخته است. نویسنده در این کتاب، به موضوع منازعه¬ی دیرین و همچنان پابرجای «سنت و تجدد» پرداخته است. وی با محور قراردادن بینش جامعه‌شناختی، در پی واکاوی زمینه‌های اجتماعی پیدایش تجددگرایی و سنت‌گرایی در ایران و رشد و دوام آنهاست.

در این اثر، به عوامل داخلی جامعه توجه شده و از بررسی نقش و تأثیر عوامل خارجی پرهیز شده است. همان‌طورکه مؤلف در پیشگفتار کتاب تأکید کرده است، مفاهیم کلیدی این تحقیق یعنی «سنت»، «سنت‌گرایی»، «تجدد» و «تجددگرایی» فارغ از بار ارزشی مثبت و منفی آنها و به دور از داوری بررسی شده و صرفاً به منظور تفکیک نیروهای اجتماعی وابسته به هر طیف به کار گرفته شده است. این مقاله با استناد به نظریه‌های مختلف موجود در این موضوع، دیدگاه‌های نویسنده را نقد می‌کند.

مقاله‌ی دوم، نقد کتاب «آخرین روزها: پایان سلطنت و درگذشت شاه» نوشته¬ی هوشنگ نهاوندی است که به قلم آقای ولی‌اله حامی کلوانق نوشته شده است. در این کتاب نهاوندی (وزیر علوم دولت شریف‌امامی و رئیس دفتر فرح) درصدد است تا اثبات کند که دول غربی همچون آمریکا علیه رژیم شاه توطئه‌هایی کردند که به وقوع انقلاب اسلامی انجامید. ناقد محترم، توهم توطئه و عدم پایبندی نویسنده به انصاف در بازگویی وقایع را با استناد به منابع متعدد بررسی و نقد کرده است.

آقای احمدرضا عصاری در مقاله‌ی سوم این مجموعه به نقد کتاب «ایران؛ از دیکتاتوری سلطنتی تا دین‌سالاری» پرداخته است. این کتاب را آقای دکتر محمد امجد تألیف کرده و آقای حسین مفتخری آن را به فارسی برگردانده است. ساختار روشی و محتوایی کتاب از حیث گستردگی موضوع‌های مطرح‌شده در آن، به همراه نادیده گرفتن برخی مباحث روشی از سوی مؤلف، تأثیر مستقیمی بر نگارش و تجزیه و تحلیل‌های آن داشته است. همچنین تحلیل مباحث از منظر یک ناظر بیرونی و بدون اشراف عمیق نسبت به جریان‌های داخلی ایران در زمان وقوع انقلاب اسلامی، در این مقاله بررسی و نقد شده‌است.

کتاب مجموعه مقالات «ایران پس از انقلاب» ویراسته¬ی آقایان هوشنگ امیراحمدی و منوچهر پروین که توسط آقای دکتر علی مرشدی¬زاد به فارسی ترجمه شده است، در مقاله‌ی چهارم این مجموعه توسط آقای محمد فکری بررسی و نقد شده است. نویسندگان مقالاتِ کتاب مذکور با بررسی جوانب مختلف انقلاب اسلامی ایران، تحلیل‌هایی را از شرایط و وضعیتِ ایران پس از انقلاب ارائه داده‌اند که دایره‌ی زمانی و انطباق آن محدود به همان سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی است.

شرایط دشوار سال‌های اولیه‌ی پس از انقلاب اسلامی و به‌خصوص جنگ با عراق، ملاحظات خاصی را در سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌های نظام جمهوری اسلامی ایجاد کرده بود که نویسندگان کتاب سعی کرده‌اند آنها را به تمام دوران پس از انقلاب اسلامی تعمیم دهند. آقای فکری با مطالعه‌ی شرایط متفاوت اوایل انقلاب اسلامی نسبت به امروز، تحلیل‌های نویسندگان این کتاب را نقد کرده است.

آقای محمد مبشری در مقاله‌ی پنجم، کتاب «شکست شاهانه» نوشته‌ی ماروین زونیس را که به قلم آقای عباس مخبر به فارسی برگردانده شده، بررسی و نقد کرده است. زونیس کوشیده است تا بر مبنای یک تحلیل روان‌شناختی از شخصیت شاه، وقوع انقلاب اسلامی را تبیین نماید. با وجود این، نویسنده در تحلیل خود از نقش شرایط بین‌المللی به‌ویژه مواضع و اقدامات دولت آمریکا غافل نیست. ناقد با استناد به منابع تاریخی و متقن به بررسی و نقد تحلیل‌های نویسنده پرداخته‌است.

جلد اول کتاب «مصدق؛ سال‌های مبارزه و مقاومت» نوشته¬ی آقای غلامرضا نجاتی در مقاله‌ی ششم توسط خانم شبنم سرآمد بررسی و نقد شده است. نجاتی در این کتاب جوانب مختلف زندگی و فعالیت‌های دکتر مصدق، دوران پرتلاطم ملی¬شدن صنعت نفت را مفصل و با حواشی زیاد بررسی کرده است. غفلت از برخی جریان¬های سیاسی و مذهبی،یکسونگری مؤلف، ذهنیت ضدروحانیت و غیره، مواردی است که ناقد با مراجعه به اسناد و منابع مربوط به آن دوره‌ی تاریخی،کتاب مذکور را ارزیابی کرده است.

گفتنی است، این کتاب در شمارگان 2000 نسخه و 176 صفحه و به قیمت 70.000ریال در نخستین روز شهریورماه سال جاری برای مخاطبان و علاقمندان روانه بازار نشر گردید.

پایان پیام/