فطر یعنی بازگشت به فطرتی که روزه قلب را تجربه کرده است

خبرگزاری شبستان: عید فطر احساسی آمیخته با تلخی و شیرینی را در وجود بنده ایجاد می کند؛ تلخی که ناشی از وداع با ماه خداست و شیرینی که از انجام واجبات الهی سرچشمه می گیرد. در خصوص این حس زیبا و فلسفه آن با حجت الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی، مدیر گروه فقه و اصول پژوهشگاه علوم وحیانی معارج گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن در ادامه می آید:

معنای حقیقی عید فطر را چطور می توان درک کرد و این عید که موسوم به عید بندگی است، برای بیشتر قابل درک و لمس است؟
در ابتدا باید واژه عید و فطر معنا و تبیین شود. کلمه عید از عود به معنای بازگشت گرفته شده و بازگشتن به هر نقطه ای را عود می گویند. (در شرع مقدس اسلام مسلمانان به مناسب های مختلف اعم از ولادت ائمه معصومین (ع) یا روزهای خاص مانند غدیر و قربان، جشن برپا می کنند و عید می گیرند.) در واقع عید نوعی بازگشت انسان به حالت اولیه خود و سرشت پاکش است. اما واژه فطر از ریشه فَطَرَ به معنای شکافتن گرفته شده است. انسان در طول یک ماه از خوردن و آشامیدن امساک می کند و با فرا رسیدن عید فطر و پایان ماه مبارک رمضان، به حالت اولیه روزهای پیش خود باز می گردد و خوردن و آشامیدن دوباره بر او حلال می شود. این شکستن و شکافتن امساک، که انسان در طول این مدت خود را از کارهایی که خدا بر او حرام کرده و در این سایه سار بندگی را تمرین کرده است، به فطر تعبیر می شود. در این حالت انسان به فطرت و روزهای اول آفرینش خود که عصمت داشت و خطایی در پرونده اعمالش به ثبت نرسیده بود، بازمی گردد؛ کسی که توانسته دستورات خدا را در طول یک ماه به درستی انجام داده و هر سه مرحله روزه یعنی روزه دهان، فکر و دل را داشته به این فطرت برمی گردد. این فرد دهانش را از خوردن و آشامیدن نگاه داشته و دلش را از خیالات و توهمات و تصورات و سوء ظن ها حفظ کرده و فکر و اندیشه اش را در برابر افکار باطل مصون داشته است.

رعایت چه شرایطی در ماه مبارک رمضان زمینه بهره مندی از عید فطر را فراهم می کند؟
شرط اول اصل روزه داری است. روزه داری عبادتی است که به هیچ وجه غیر خدا نمی تواند در نیت آن نفوذ کند. چرا که وقتی نیت می کنی روزه برای خدا بگیری، کسی جز خدا از این عبادت باخبر نمی شود. اگر روه خالص و برای خدا باشد، حقیقت واقعی خود را پیدا می کند. اما شرط های بعدی حالت کمک رسانی را در برابر شرط نخست دارند. فرد در این زمینه باید مراقبت های جانبی را داشته باشد؛ دعا، درخواست، مناجات و گفتگو با خدا، (ضمن اینکه مناجات حالت برتری نسبت به دعا دارد) از مواردی است که می تواند در این زمینه راهگشا باشد. اگر انسان بر اساس آنچه در دعاها آمده، با خدا ارتباط داشته باشد، می تواند به هدف نزدیک شود. اصل روزه داری همان دعا و درخواست از پروردگار است. راه دیگر توجه به دیگران و مساکین است. اگر انسان گرسنگی را درک کند، دست نیارمندان را می گیرد و اگر این افراد نیازمند برای انسان دعا کنند، خدای بزرگ دعای آنها را اجابت می کند.همچنین اطعام و افطاری دادن، صله رحم، گفتگو های دوستانه، برقراری ارتباطات اجتماعی من برخورداری از پاداش، می تواند در این زمینه نقش به سزایی داشته باشد. دعا منجر به قرب الهی که همان لقای محبوب است می شود و این برترین درجه بندگی و هدف از عبادت است که تقوا را در پی دارد و تقوا دریات ارتباطات، اعتقادت و رفتارهای مورد پسند خداست.

منظورتان از گفتگوهای دوستانه چیست؟
منظور از گفتگو های دوستانه این است که ما در ارتباط با دیگران به گونه ای رفتار کنیم که در پی نشر تعالی فرهنگ انسانی و معارف بلند دینی و اخلاقی باشیم. این گفتگوها با اقوام و نزدیکان سببی و نسبی و در صله رحم، بهتر می تواند و منجر به ترویج آموزه های دینی شود.

فیض حقیقی را چطور می شود با عبور از ماه مبارک رمضان و رسیدن به عید فطر دریافت کرد؟
فیض به معنای آن لطف و احسان الهی است که آدمی به آن دست پیدا می کند. در برخی روایات وارد شده است که اگر انسان می خواهد بفهمد گفتگو و خواسته های او با خدا به اجابت رسیده، این موضوع نشانه دارد و نشانه آن نرم شدن دل و شکسته شدن آن و جاری شدن اشک چشمان است. وقتی اشک از چشمان بنده ای جاری شد، این نشان از آن دارد که او فیض الهی را دریافت کرده است. بنابراین باید خدا را شکر کرده و سپاس او را به جای آورد. اما اگر فردی به این درجه نرسید، نباید ناامید شده و تلاش کند آن حالت دلشکستگی و توبه و انابه را در خود ایجاد کند. وقتی مسلمانی در روز عید فطر از این خوشحال است که توانسته یک ماه به دستورات و فرامین الهی جامه ی عمل بپوشاند، این خرسندی همان دست یابی به فیض الهی است.

چه کار باید انجام داد تا این تغییرات یک ماهه در طول یکسال نیز حفظ شود و آنها را در وجود خود تثبیت کنیم؟
انسان در این راستا باید به سراغ احکام دین برود و ببیند احکام الهی چه دستوراتی را برای او رقم زده. اگر بعد از این یک ماه احساس تحول کرد و متوجه شد، معنویات برای او لذت بخش است و گناه در دل او تنفر ایجاد می کند، توانسته به معارفی از ملکوت روزه برسد. در این صورت همچنان می تواند وجود خود را از محرمات حفظ کند. اگر این مرز را رعایت کند، بلا تشبیه مانند کسی که در اتوبان رانندگی کرده و در خط خودش با آن اندازه سرعت لازم حرکت می کند و به سلامت به مقصد می رسد، او هم با سلامت به سرمنزل مقصود می رسد. انسان باید مرزهای دستورات الهی را رعایت کند و بهترین وسیله برای این منظور، همین توضیح المسائل هایی است که به آنها دسترسی داریم. این منابع راهکارهای عملی در زندگی را به فرد نشان می دهد. البته در بعد اخلاق و دستورات اسلام برای رسیدن به سعادت نیز کتاب های دیگری موجود است که می تواند راه نجات را به انسان نشان دهد. کتاب ارزشمندی همچون "مفاتیح الحیاة" در بخش های مختلف زندگی راه کارهای بسیاری را با توجه به روایات ارائه در رابطه با خود، شغل، والدین، بستگان، محیط زیست، اقشار مختلف جامعه، نظام حاکم بر جامعه، ارتباطات مختلف و ... داده است. همچنین کتاب "اخلاق معاشرت" با محوریت تالیف از روایات، چگونه رفتار کردن را یاد بگیریم و از قِبل آن اخلاق عملی نیز به دست می آید. اما یکی از نکات تاثیرگذار به نقل از یکی از اساتید اخلاقی این است که انسان روزانه یا هفتگی حداقل موعظه بشنود. گاهی رد روایت یا دستور اخلاقی را مطالعه می کند و از آن یک تاثیر می پذیرد اما وقتی از دیگری می شنود، تاثیر دیگر بر او می گذارد. بنابراین مناسب است انسان روزانه حداقل 15 دقیقه مطالعه اخلاقی داشته باشد، قرآن با تدبر و تفکر بخواند تا بتواند به سعادت و روابط حسنه دست یابد.
پایان پیام/