مدیر گروه سیاست پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان گفت: هر مکتبی برای اینکه یک بازتعریفی از خود داشته باشد، مجبور است تلقی خود را از مجموعه ای از امور نشان دهد. از جمله اموری که بازتعریف آن در هر مکتبی محوری است، جایگاه انسان است.
حجت الاسلام سجاد ایزددهی اظهار کرد: در نظام های غربی انسان موجودی خودبنیاد و آزاد است که عالم ماوراء ماده و طبیعت ندارد و تمام لذت های آن منحصر به همین دنیای فانی است. اما مکتب اسلام در قبال این منطق، انسان را موجودی خودبنیاد و رها نمی داند بلکه او را بنده خدا می داند که غایت خلقت او وصول به خدا و رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی است و این موضوع را اصل می داند که بر این مبنا یک سری احکام برای او تجویز کرده اند.
وی با بیان اینکه در همه مکاتب کرامت انسان توصیه می شود اما نوع آن مهم است، ادامه داد: اگر مکاتب غربی انسان را محور عالم فرض می کنند، که همه چیز باید در برابر او قربانی شوند در نظام اسلامی اگرچه انسان محور است، اما این انسان مخلوق خدا است و در او خدا موضوعیت می یابد.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در نظام های غربی در دنیایی که اصل است و بر طبق آن ماورایی وجود ندارد، مراد از کریمانه زندگی کردن داشتن آزادی تا جایی است که برای انسان دیگری مزاحمت ایجاد نشود یا حریم خصوصی او تهدید نشود. اما در نظام اسلامی وقتی از کریم بودن انسان بحث می شود یعنی انسان باید به سعادت خود در دنیا و آخرت برسد و چون غایت خلقت ضرورتا فقط مادیات نیست طبیعتا وقتی انسان کریم تلقی می شود که به هر دو سعادت همزمان برسد. در همین راستا باید این انسان حقوقی را رعایت کند و هر فعلی را نمی تواند آزادانه انجام دهد.
وی تاکید کرد: بر همین روال اهل بیت (ع) به گونه ای انسان را بازتعریف کردند که هم حقوق محترمی دارد و هم وظیفه مشخصی و همه این امور در راستای خدا و عالم تعریف می شود. به طور مثال در روابط انسانی چون خداوند و سعادت دنیوی و اخروی مهم است، چیزی به نام شهادت و رسیدن به لقاء الله تعریف می شود و در این سایه سار گذشت و ایثار در برابر دیگران معنا پیدا می کند. این کریمانه رفتار کردن البته فقط مختص به مسلمانان نیست و اسلام توصیه به رعایت کرامت در برخورد با دیگر انسان ها نیز کرده است. و سیره ائمه (ع) چنین است.
حجت الاسلام ایزددهی با بیان اینکه اگرچه حقوق بشر در همه جوامع یاد می شود، اما این حقوقی که برای غایات انسان متصور می شود، متفاوت است، عنوان کرد: در اسلام به دلیل اینکه بشر مخلوق است و سعادت آن در گروی رسیدن به خداست، حقوق او نیز متفاوت می شود. اگر در اسلام چیزی تحت عنوان قصاص مطرح می شود، می خواهد این حقوق انسان و نسل او حفظ اما در غرب اگر کسی مرتکب قتل شد باید جانش حفظ شود اگرچه همه انسان های دیگر را از بین ببرد.
وی بیان کرد: هنجارهایی در اسلام برای انسان تعریف می شود که بیشترین نمود آن در زمان حکومت حضرت امیرالمومنین (ع) آشکار شد؛ در این دوران در تقسیم بیت المال، مالیات و حقوق دیگر همه انسان ها به ماهو انسان با یکدیگر برابر و مساوی بودند به همین دلیل امیرمومنان (ع)در جهان به عنوان سمبل عدالت معرفی می شود که ندای عدالت انسانی را سر دادند.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه اگر در غرب انسان رها و خودبنیاد، محور قرار می گیرد، قرار نیست جامعه اسلامی هم آن را به رسمیت بشناسد، گفت: فرهنگ های دیگر هم در جهان است که فرهنگ غالب حساب می شوند. طبیعتا باید بر اساس آن نگاهشان به حقوق بشر رفتار کنند. غربی ها به مسلمانان می گفتند که شما حقوق بشر ندارید و آزادی هایتان محدود است. کشورهای اسلامی هم در برابر این سخن پاسخی مصوب نداشتند. اما پس از تدوین حقوق بشر اسلامی پاسخی قاطع به این ادعا داده شد.
حجت الاسلام ایزددهی با اشاره به اینکه نوع نگاه اسلام نگاه جامع است به همین دلیل طبیعتا انسان را هم جامع می بیند. اگر حقوق بشر غایت آن به غایت تمدن غربی و رفاه مادی می رسد، غایت حقوق بشر اسلامی نیز رسیدن به سعادت مادی و معنوی و تمدن مورد نظر اسلامی است که در روایات به آن اشاره شده و ائمه(ع) هم بر همان اساس رفتار کرده اند.
مدیر گروه سیاست پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآور شد: در نظام اسلامی حقوقی تحت عنوان اقلیت ها داریم که توصیه به رعایت کرامت انسانی و حقوق آنها شده است. همان طور که مشاهده می کنیم در تمدن اندلس، یهودیان بیشترین آزادی ها را داشتند و الان در کشور ما نیز اقلیت های مذهبی دارای حقوق انسانی خود هستند. ما حتی قانونی با عنوان "حقوق بشردوستانه" داریم که طبق آن همه انسان ها دارای کرامت هستند. از این فراتر، اسلام حتی برای حیوانات نیز حقوقی قائل شده و به انسان ها توصیه می کند در برخورد با آنها رعایت انصاف را داشته باشند. این از جامعیت و نوع نگاه اسلام به بشر نشات می گیرد که با مکاتب غربی قابل مقایسه نیست.
پایان پیام/
نظر شما