هوشنگ جاوید، نویسنده و پژوهشگر ادبیات عامه، با بیان اینکه موسیقی رمضان دارای گستردگی بسیاری است به خبرنگار کتاب و ادبیات شبستان، گفت: موسیقی رمضان به لحاظ مذهبی تا به حال تعریف نشده است و دلیل این مسئله این است که بسیاری از واژه موسیقی هراس دارند و همین مسئله سبب شده است ما از چرخه تعریف جهانی درباره موسیقی مذهبی عقب بمانیم.
وی با اشاره به اینکه ماه رمضان دارای موسیقی خاصی می‌باشد، افزود: دراعیاد مختلف و مراسم‌هایی چون سوگ و شادی موسیقی تعریف خاص خودش را می‌یابد. اما در حوزه موسیقی آیینی، کشور ما بسیار غنی است از این رو موسیقی دینی ایران باید در چرخه تعریف جهانی قرار بگیرد تا دنیا بداند که مذهب ما تا به چه اندازه و با شیوه هنری به مسایل مختلف دینی نگاه می‌کند.
جاوید ادامه داد: تمام آثار کلاسیک دنیا در حوزه موسیقی، مذهبی هستند و به سفارش کلیسا ساخته شده‌اند، مثلا بتهوون هر یکشنبه برای کلیسا موسیقی جدیدی می‌ساخت اما در کشور ما موسیقی مذهبی کاملا نادیده گرفته شده است و کمبود منابع فراوانی در این زمینه وجود دارد.
وی درباره کتاب خود با عنوان «موسیقی رمضان»، عنوان کرد: از آنجایی که مدت‌ها در حوزه فرهنگ مردم کشور با انجوی شیرازی همکاری داشتم تصمیم گرفتم موسیقی آیینی و نواحی کشور را در کتابی جمع‌آوری کنم، همین‌طوربرای توجه بخشی بیشتر به موسیقی آیینی نخستین جشنواره موسیقی آیینی کشور را در سال 1380 به اجرا درآوردیم و در سال 81 نیز این جشنواره ادامه پیدا کرد اما به دلیل کارشکنی‌هایی که صورت گرفت این جشنواره نتوانست طبق اهداف پیش‌بینی‌شده پیش رود.
جاوید در ادامه اضافه کرد: بیشتر موسیقی رمضان موسیقی آوازی است و میزان آوازهای مذهبی مانند سحرخوانی‌ها، شبخوانی‌ها در این ماه فراوان است ودر بسیاری از نواحی کشور به صورت یک آیین درآمده است و برخی از سحرخوانی‌ها و مناجا‌ت‌خوانی‌ها حتی برای پیشواز از ماه مبارک رمضان نیز جلوه و رنگی بسیار هنری و زیبا دارند.
وی ادامه داد: همچنین در ماه مبارک رمضان در برخی از آیین‌هایی که در مناطق مختلف اجرا می‌شود، افراد برای چاووش‌خوانی به خیابان می‌آیند و گاهی نیز افرادی به دعاخوانی، تلاوت قرآن، ذکرخوانی می‌پردازند که همه اینها به صورت موسیقی‌های آوازی اجرا می‌شود و ما نمی‌توانیم چشم‌مان را به روی این همه موسیقی ببندیم. از طرفی نیز این موسیقی‌ها همگی در خدمت دین و مذهب هستند.
نویسنده کتاب «موسیقی آیینی قوم ترکمن: سیری بر جایگاه اهل بیت (ع)» با اشاره به اینکه نمی‌توانیم وجود این همه موسیقی را انکار کنیم، گفت: خواندن آواز و موسیقی مذهبی در فرهنگ عامه مردم ایران جایگاهی بسیار قوی دارد و این در حالی است که امروزه موسیقی‌های اروپایی بیشتر سازی شده‌اند و در مقابل موسیقی‌های ماه رمضان بیشتر به صورت سحرخوانی وشب خوانی ها است و حتی ما گاهی شاهد این نکته هستیم که این سحرخوانی‌ها همراه با ادوات موسیقی کوبه‌ای، طبل‌های دستی، تنبور و غیره اجرا می‌شوند و حتی در مناطقی از بوشهر نوجوانان مردم را با طبل‌های بخصوصی از خواب بیدار می‌کنند و در غرب کشور دهل‌نوازی‌های ویژه رمضان داریم که با دبرگه و طاس اجرا می‌شود.
وی سپس گفت: در میبد طبل‌هایی دیدم که برای بیدارسازی مردم از آنها استفاده می‌شد. همچنین باید گفت که برخی از این آیین‌ها به صورت دسته‌جمعی و برخی به صورت فردی انجام می‌شوند، مثلا آیین «هوربابایی» در نیمه ماه رمضان ویژه تولد امام حسن (ع) است که عده‌ای از بچه‌ها جمع می‌شوند و با اجرای این آیین از مردم تقاضای انفاق دارند، برخی از این بچه‌ها سوره ضحی را می‌خوانند و در نهایت انفاقی که توسط این افراد جمع‌آوری می‌شود بین مستمندان تقسیم می‌شود و ما می‌بینیم که درون‌مایه این آیین از نظر فرهنگی جدا از بکارگیری موسیقی در آن بسیار قوی است چرا که فرهنگ انفاق و بخشش را ترویج می کند.
وی با انتقاد از موسیقی‌های به کار رفته در صدا و سیما در ماه مبارک رمضان، اظهارکرد: بیشتراین تولیدات غربی هستند و تنها در آنها کلام فارسی به کار برده شده است در حالی که ما می‌توانیم از موسیقی‌های خاص محلی و ملی خودمان که ویژه رمضان است و جنبه دینی و مذهبی دارد، استفاده کنیم.
وی درادامه اضافه کرد:بسیاری از آیین‌های رمضانی توسط دیگران نیز مورد توجه قرار گرفت، مثلا آیین «رمضان الله» که در جنوب کشور به صورت گروهی انجام می‌شوند و یا اقوام ترکمن آیینی به نام «یاتان کیش لر» دارند با معنی «ای مردم خوابیده» که به صورت آوازی می‌خوانند و موقع سحر مردم را از خواب بیدار می‌کنند. در این آیین که به صورت آوازی است بسیاری از مسایل فقهی اهل سنت با آوازهایی که توسط افراد خوانده می‌شود به شکلی کاملا هنری بیان می‌شود.
جاوید خاطرنشان کرد:همه آنچه که گفتم انگیزه ای برای تالیف کتاب «موسیقی رمضان» شد و حتی انگیزه نوشتن و تحقیق توسط افراد دیگری را در این فراهم آورد. و به عبارتی دیگری بیدار سازی در این باره صورت گرفت.
وی با بیان این نکته که در حال حاضر در هجوم توارد فرهنگی نوین غرب باید به سنت‌ها وآیین‌های اصیل مذهبی و دینی خودمان بیشتر بپردازیم، خاطرنشان کرد: گوشه و کنار کشورما پر ازآیین‌هایی است که باید شناخته و بازتعریف شود و یکی از مسایلی که ما نیاز به بازتعریف آن داریم، موسیقی مذهبی است که بسیار قوی و ارزنده می‌باشد.
این پژوهشگردرپایان گفت: کتاب دیگری نیز درادامه این کتاب موسیقی رمضان در دست چاپ دارم که در آن به مناجات‌ها، ریشه‌های تاریخی آنها پرداخته‌ام و اینکه این مناجات‌ها از کجا آمده‌اند، به چه شیوه‌ای تغییر شکل داده‌اند و امیدوارم که به زودی این اثر نیز توسط انتشارات سوره مهر منتشر شود.
پایان پیام/
نظر شما