خبرگزاری شبستان/اصفهان
نزدیک به دو سال پیش بود که در گزارشی، نسبت به جای خالی نام صائب تبریزی در تقویم فارسی و لزوم اختصاص روزی به نام او انتقاد کرده و از مسئولان کشور خواستیم تا نسبت به این مسئله توجه ویژه‌ای از خود نشان دهند.
این روزها اما اخبار خوبی در مورد قرار گرفتن روز صائب تبریزی در تقویم‌های فارسی ایران به گوش می‌رسد که بیش از گذشته باعث خوشحالی اهالی فرهنگ و ادب ایران شده است؛ قرار گرفتن نام شاعری با بیش از 200 هزار بیست فارسی در تقویم ایران و انتخاب 10 تیر به عنوان روز صائب تبریزی، بدون شک آغازگر دوران توجه بیشتر به شاعری به وسعت صاحب تبریزی خواهد بود.
درباره صائب تبریزی
اکثر کسانی که نام صائب تبریزی را می‌شنوند، در نگاه اول او را با توجه به عنوان نامش یک تبریزی می‌دانند، حال آنکه بسیاری دیگر نیز صائب را یک اصفهانی می‌دانند که تنها محل تولدش در شهر تبریز بوده است. البته در مورد محل تولد این شاعر بلند آوازه، نقل قول‌های بسیاری وجود دارد.
مردی که او را خلاق‌المضامین می‌خوانند و به سبب تعدد شعرها و عمق دانسته‌هایش شهرتی جهانی پیدا کرده است؛ شاعری که به سبب ارادت و توجه خاص به حافظ و سعدی زبانزد عام و خاص شده و بارگاه وی در اصفهان، پذیرای خیل عظیم جوانانی شده که همه ساله برای بازدید از علم و هنر اصفهان راهی این خطه می‌شوند.
صائب تبریزی که برای هیچ یک از علاقمندان به شعر و ادب فارسی ناشناخته نیست؛ شاعری پرآوازه و دارای شعرهای بسیار بود که در سالهای عمرش محله لنبان اصفهان را به حضور خود مفتخر کرد؛ این شاعر که در حال حاضر در باغی زیبا به همراه پدر، برادر و تنی چند از بستگان خود مدفون است در سالهای گذشته از بی‌توجهی‌های مختلف رنج برده و اندیشه و علم وی از دیدگاه اهالی فرهنگ و هنر مخفی مانده است.
* خلاق‌المضامین شعر فارسی؛ شاعری با اصلیت تبریزی و تربیت اصفهانی
میرزا محمّدعلی صائب تبریزی در حدود سال یک هزار و 3 یا یک هزار و 4 هجری قمری، در تبریز زاده شد؛ درباره محل تولد صائب، قول های متفاوتی در دست است اما بیشتر تذکره نویسان او را اصفهانی می‌دانند. گفته می‌شود صائب در سال هجری در تبارزه اصفهان به دنیا آمده است با این وجود او همیشه خود را یک تبریزی می‌دانست.
پدر او تاجری معتبر و از روسای صنف تجار بود و خانواده صائب از هزار خانواری بودند که به دستور شاه عباس اول صفوی از تبریز کوچ کرده و در محله عباس‌آباد اصفهان ساکن شدند و این مردم را تبارزه (تبریزی‌های) اصفهان می‌نامیدند. خاندان صائب همگی اهل فضل و دانش بودند و این شاعر در اشعار خود از زحمتهای پدرش سپاسگزاری کرده است. صائب در اصفهان به آموختن علوم عصر پرداخت. در جوانی به حج رفت و در بازگشت به مشهد سفر کرد.
* شاگردی اساتید بزرگ شعر فارسی؛ افتخاربزرگی بر گنجینه شاعر تبریزی
در مورد اساتید و مربیان صائب آورده اند که صائب ابتدا از حکیم رکن الدین مسعود کاشانی، متخلص به مسیح، که از افاضل حکما و اطباء و شعرای عصر خود بود، کسب معلومات کرده است. او سپس نزد حکیم شرف االدین حسن شعایی اصفهانی رفته و به تحصیل علوم مشغول گشته است. یکی از ویژگی‌های شخصیتی صائب که در آثار وی نیز کاملا مشخص است، توجه وی به تحصیل علوم و معارف عصر خویش بوده به طوری که به خط خویش از روی دیوان شمس تبریزی، اثر جلال الدین مولوی، و خمسه نظامی، چندین نسخه اسنتساخ کرده است.
رئیس دفتر شعر و ادب استان اصفهان گفت: صائب انسانی به تمام معنا،عارفی کامل و شاعری بی نظیر است، دین او اسلام و مذهب او شیعه اثنی عشری است.
* سفر به هندوستان
وی پس از تحصیلات مقدماتی و کسب معلومات لازم به عزم سفر مکه راهی عربستان شده و پس از آن نیز مدتی را در عثمانی سکونت کرد. صائب پس از آن به زیارت حضرت رضا(ع) مشرف شده، و پس از مدتی به اصفهان مراجعت کرد و با توجه به اینکه قبل از ورود به اصفهان، بعضی حسودان، از او نزد شاه عباس صفوی شکایت کرده بودند، صائب مجبور شد که در سال 1034 به قصد تجارت عازم سفر هندوستان شود؛ مسافرت او به هندوستان هشت سال طول کشید و وی در این مدت از بسیاری شهرهای هند نیز بازدید کرد.
صائب در سال 1034 هـ .ق از اصفهان عازم هندوستان شد و بعد به هرات و کابل رفت. او در بین راه مدتی در کابل اقامت ورزید و مورد توجه ظفرخان والی آنجا قرار گرفت.حکمران کابل، خواجه احسن‌الله مشهور به ظفرخان، که خود شاعر و ادیب بود، مقدم صائب را گرامی داشت. ظفرخان پس از مدتی به خاطر به تخت نشستن شاه جهان، پنجمین امپراتور سلسله گورکانیان هند، عازم دکن، بخش جنوبی شبه قاره هند سشد و صائب را نیز به همراه خود برد. صائب پس از سفر هشت ساله به هند در سال 1042 ه.ق به ایران بازگشت و در اصفهان اقامت گزید.
فضل‌الله شیرانی، رئیس دفتر شعر استان اصفهان و عضو هیات مدیره انجمن صائب در مورد مسافرت این شاعر به هند، به خبرنگار شبستان گفت: زنده یاد امیری فیروز کوهی در مقدمه دیوان صائب یکی از دلایل مسافرت شعرای ایران در زمان صفویه به هند را رواج زبان فارسی در این کشور و افزایش روابط سیاسی و اقتصادی ایران و هند در آن زمان دانسته این مسافرت ها منحصر به طبقه شاعر و سخندانان نبوده است.
این شاعر در سال 1039 به ایران بازگشت و پس از آن به همراهی شاه عباس به سفر مازندران رفت و در این سفر اشعار زیبایی در مورد وصف مناظر آن منطقه سرود.
* مشاور اجتماعی و حقوقی شاه عباس دوم
پس از بازگشت این شاعر به اصفهان، شاه عباس دوم صفوی به او مقام ملک‌الشعرایی داد. صائب با شاهان آن سلسله محشور و مأنوس بوده است و شاه‌عباس به دلیل علاقه بسیاری که به این شاعر و عارف داشت، از او در بسیاری از برنامه‌های زندگی خود مشورت می‌گرفت و گفته شده که صائب مشاور اجتماعی، قضایی و حقوقی شاه‌عباس نیز بوده است.
* اشعار
صائب تبریزی شاعری کثیرالشعر بود، تعداد اشعار صائب را از شصت هزار تا دویست هزار بیت گفتهاند. آثار صائب جز سه چهار هزار بیت قصیده و یک مثنوی کوتاه و ناقص به نام قندهارنامه و دو سه قطعه، همگی غزل است.
دیوان صائب تاکنون بارها به چاپ رسیده اما جدیدترین دیوان این شاعر در 6 جلد و با تصحیح و ویرایش استاد محمد قهرمان در حال حاضر در بازار موجود است.
فضل‌الله شیرانی، رئیس دفتر شعر اصفهان و عضو هیات مدیره انجن صائب در مورد این دیوان به خبرنگار شبستان گفت: دیوان صائب تبریزی به تصحیح استاد محمد قهرمان، زیباترین تصحیح و ویرایش اشعار این شاعر به شمار می‌رود و اهالی ادب اصفهان از چاپ این دیوان به خود می‌بالند.
صائب تبریزی را شاعر چشمه آئینه ها و باغ های پر گل می دانند. او که آفریننده دردها و شادی ها بود، یک سراینده زیبا پسند و سوخته دل محسوب می‌شود. می توان او را از اختران ادبیات ایران دانست.
* ارادت خاص به شاعران بزرگ ایرانی
صائب که درشعر و سخن خود به شور و شیدایی مولانا ، به شیوایی و روانی سعدی ، به فخامت و استواری کلام حافظ دلبسته بود و درشعر خود به مجموعه اینها نظر داشت و توانسته بود در کارهای خود نشان دهد که می تواند در خط ویژه هریک از این سه گوینده بزرگ گام های استواری بردارد.
از بررسی اشعار صائب بر می‌آید که وی بسیاری از شاعران را نیک می شناخت، و به سبک، شیوه، الفاظ و مقاصد آنها آشنایی داشته است. کمال‌الدینی اصفهانی، مولوی، حافظ، سعدی، امیر خسرو دهلوی، عطار، شیخ آذری، بابا فغانی، لسانی و اهلی، طائب و نظیری نیشابوری، که از شاعران معاصر او به شمار می‌رود، از شاعرانی بوده‌اند که صائب با آثار آنها آشنایی کاملی داشته است.
* خلاق‌المضامین شعر فارسی
فضل‌الله شیرانی، رئیس دفتر شعر اصفهان وعضو هیات مدیره انجمن صائب در مورد ویژگی‌های شعر این شاعر اصفهانی اظهار داشت: صائب تبریزی در مضمون پروری توانایی بسیاری داشته و همان طور که کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی به لقب خلاق‌المعانی معروف بوده، صائب تبریزی به خلاق‌المضامین معروف شده است.
* مرگ صائب
صائب هشتاد سال زندگی کرد و اسناد بسیاری در مورد مرگ این شاعر وجود دارد و گفته می‌شود که صائب در اصفهان دیده از جهان فروبست.
مسئول دفتر شعر استان اصفهان و عضو هیات مدیره انجمن صائب در مورد مرگ این شاعر به خبرنگار شبستان گفت: اسنادی در مورد تعداد سالهای عمر این شاعر وجود دارد و صائب در یکی از ابیات خود در مورد تعداد سالهای گذشته از عمر خود سخن گفته و این بیت نشان دهنده این است که این شاعر حداقل 80 سال عمر کرده است.
شیرانی تصریح کرد: درگذشت او در سال 1086 یا 1087 ه.ق بوده و آرامگاه او در اصفهان، در محلهٔ لَنبان، در محلی است که در زمان حیات او معروف به تکیه میرزا صائب بود.
مقبره صائب در باغچه‌ای در اصفهان در خیابانی که به نام او نامگذاری شده‌است قرار دارد و این شاعر در کنار پدر، برادر و برخی نزدیکان وی نیز مدفون به خاک سپرده شده است. آرامگاه وی در حال حاضر به محلی برای حضور جوانان و نوجوانان علاقمند به شعر و ادب فارسی و گردهمایی اهالی شعر و ادب تبدیل شده است.
عضو هیات مدیره انجمن صائب بیان داشت: قبر صائب ابتدا مخفی بوده اما پس از سال‌ها توسط استاد جلال‌الدین همایی و برخی دیگر از شاعران کشف و بازسازی شده است.
* سبک اصفهانی معروف ترین سبک شعری در فارسی است
گفته می‌شود صائب تبریزی به سبک اصفهانی شعر می‌گفته و با وجود اینکه در بسیاری از کتب، سبک این شاعر را سبک هندی عنوان کرده‌اند، صائب به سبک اصفهانی ده‌ها هزار شعر گفته است.
فضل‌الله شیرانی، مسئول دفتر شعر استان اصفهان و عضو هیات مدیره انجمن صائب با بیان اینکه صائب به سبک اصفهانی شعر می‌گفته، به خبرنگار شبستان گفت: برخی به اشتباه سبک اصفهانی را سبک هندی عنوان می‌کنند اما صائب در اشعار خود به سبک اصفهانی سخن می‌گفته و در اشعار این شاعر مضامین اجتماعی و سازنده بسیاری به چشم می‌خورد.
وی ادامه داد: اشعار این شاعر آنقدر زیباست که در حال حاضر به صورت ضرب‌المثل‌های مختلف در بین مردم رایج شده و همه مردم از این اشعار استفاده می‌کنند.
عضو هیات مدیره انجمن صائب با اشاره به ویژگی‌های سبک اصفهانی ادامه داد: سبک اصفهانی معروف‌ترین سبک موجود در زبان فارسی به شمار می‌رود و وجود اصطلاحات بارز مردمی و اجتماعی از ویژگی‌های بارز این سبک به شمار می‌رود.
وی افزود: در این سبک مضمون در یکی از مصراع‌ها می‌آید و استدلال و نتیجه این مضمون در مصراح دوم آورده می‌شود؛ این سبک در ردیف و قافیه‌ها نیز منحصر به فرد است.
* اطلاق نام هندی به سبک شاعر بی‌انصافی است
شیرانی بیان داشت: اگر بخواهیم حق او را ادا کنیم، باید بگوییم این شاعر به "سبک صائب" شعر می‌گفته و اطلاق نام هندی به سبک این شاعر بی‌انصافی است.
وی تصریح کرد: باید بگویم نام این سبک گرچه به هندی مشهور است ولی حق این است که این طرز را سبک اصفهانی بنامیم زیرا ظهور آن در ایران و بین گویندگان اصفهانی بوده و از اصطلاحات و استعارات اصفهانی برخوردار است؛ بیشتر سبک شناسان و بزرگان عرصه شعر، سبک صائب را مطلقا اصفهانی می نامند.
عضو هیات مدیره انجن صائب در پاسخ به سئوالی پیرامون دلایل اطلاق نام سبک هندی به سبک صائب ادامه داد: تعدادی از طرفداران صائب که اکثرا هندی بوده‌اند به پیروی از این سبک پرداخته و اشعاری معما گونه که کاملا از سبک اصفهانی متمایز است، سروده‌اند در حالیکه این آثار با طراز دلپذیر، عارفانه و آسمانی صائب بسیار متفاوتند.
* روز صائب بالاخره در تقویم‌های ایرانی ثبت شد
سرانجام پس از سال‌ها پیگیری مداوم مسئولان استان اصفهان، روز صائب در تقویم‌های ایرانی ثبت شد و از سال آینده در کنار روز حافظ، سعدی و مولانا، صائب تبریزی نیز به تقویم‌های ما ایرانیان راه پیدا خواهد کرد.
پیگیری‌های مداوم مسئولان و شاعران استان اصفهان در کنار پژوهش‌هایی که در آثار این شاعر بزرگ صورت گرفت، کار را به جایی برد که سرانجام روز صائب تبریزی در تقویم‌های ایران جای گرفت.
فضل‌الله شیرانی، مدیرعامل انجمن هماهنگی شاعران استان اصفهان در این زمینه به خبرنگار شبستان اظهار داشت: با عنایت مقام معظم رهبری و مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، روز 10 تیر به عنوان روز صائب نامگذاری شده و این روز در تقویم‌های ایرانی مثل روز حافظ، سعدی، مولانا و خیام همه ساله قرار خواهد گرفت.
* چرا 10 تیر؟
اما سئوال و نکته اساسی در مورد انتخاب روز صائب تبریزی، نحوه انتخاب این روز به شمار می‌رود چراکه با توجه به مشخص نبودن سالروز تولد و وفات این شاعر، انتخاب 10 تیر به عنوان روز صائب برای بسیاری جای سئوال دارد.
شیرانی در این زمینه افزود: اگرچه روز ولادت یا وفات بزرگانی همچون صائب هنوز نامشخص است و منابع موثقی در این زمینه وجود ندارد اما با توجه به اینکه کلمه صائب به حروف ابجد 103 می‌شود و روز 10 تیر نیز صد و سومین روز سال است، این روز به عنوان روز صائب نامگذاری شده است.
مدیرعامل انجمن هماهنگی شاعران استان اصفهان ادامه داد: همچنین روز 10 تیر روز ولادت استاد محمد قهرمان به شمار می‌رود که در زمینه صائب‌شناسی و ترجمه دیوان او تلاش بسیاری کرده بنابراین یکی از دلایل دیگر انتخاب این روز به عنوان روز صائب، روز ولادت استاد قهرمان بوده است.
صائب تبریزی را اگرچه نمی‌توان در کنار سعدی و حافظ و مولانا قرار داد اما بدون شک او نیز یکی از بزرگترین شاعران عصر خود و همچنین شاعران تاریخ کشور کهن ایران به شمار می‌رود که بی‌توجهی‌های اخیر به او، باعث شده خیلی از جوانان و نوجوانان ما او را نشناسند.
صائب که حالا وسعت شعر خود را به تقویم‌های ایرانی هدیه کرده بدون شک بیش از گذشته در رسانه‌ها و توسط شاعران مختلف مورد توجه قرار خواهد گرفت و این مسئله وظیفه اهالی هنر و ادب را در زمینه گسترش بیش از پیش آثار این شاعر بزرگ سنگین خواهد کرد.
به انتظار روزی نشسته‌ایم که همایش‌های بین‌المللی صائب تبریزی با حضور بزرگترین شاعران جهان در آرامگاه او برگزار شود و مردم ایران و جهان بار دیگر وسعت شعر فارسی و سبک اصفهانی را در شاعری که طی سالهای اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته، پیدا کنند.
پایان پیام/
نظر شما