عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار قرانی خبرگزاری شبستان در رابطه با رویه های وحدت آفرین رسول گرامی اسلام پس از بعثت گفت: پیامبر اکرم در رسالت خود بعد از بعثت پیام جدیدی را برای مردم آن زمان داشت که در این راه با مشکلاتی مواجه بود. اما حضرت به تمام معنا تلاش کرد تا از ایجاد نفاق و اختلاف بین اقوام مختلف و اقشار مردم جلوگیری کند.
حجت الاسلام قاسم خانجانی، درخصوص شیوه های پیامبرصل الله علیه و آله در به وجود آوردن وحدت بین مسلمانان در جزیرة العرب بیان کرد: در عصر بعثت، موضوعی که مورد توجه پیامبر و رسالت جدید حضرت قرار گرفت، بحث توجه به فطرت انسان بود که نقش مهمی داشت و با توجه به اینکه فطرت انسانی شاخص ها و ملاک های متعددی دارد می توان به نکاتی در این محور اشاره کرد. نکته اول رفع تبعیض و بی تفاوتی به رنگ، نژاد و زبان بود، زیرا در آن روزگار، رنگ‌ها و نژادها ملاک های برتری افراد محسوب می شد و به خصوص انتساب قبایل به آبا و اجداد برجسته و شناخته شده در جامعه آن روز نقش مهمی داشت.
وی در ادامه توضیح داد: در چنین شرایطی، دینی ظهور می کند که انتساب به آبا و اجداد و قبیله ها را (هرچند با نفوذ فراوان سیاسی و اقتصادی) ملاک برتری نمی داند و برتردیدن افراد چه اینکه خود، خود را برتر بدانند و یا دیگران آنها را برتر ببینند، هیچ کدام از این موارد را دلیل برتری نمی شناسد، بلکه ملاک همانگونه که در قرآن مطرح شده رعایت تقواست و بشریت همه از یک پدر و مادر آفریده شده و از یک عالم نشات گرفته اند و خالق همه خداوند متعال است و پدر و مادرشان آدم و حوا هستند. بنابراین هیچ برتری نیست مگر به تقوا. و این دیدگاه زمینه مناسبی فراهم می کرد برای اینکه افرادی که به دلیل رنگ پوست یا زبان متفاوت، مدت های طولانی مورد ظلم و ستم قرار گرفته بودند و یا از قبیله ای ضعیف و پایین دست بودند، باسایر مردمان در یک ردیف قرار بگیرند. چرا که رسول خدا صل الله علیه وآله ملاک برتری را تنها تقوا قرار می دادند و در نتیجه بعضی از برجستگان از قبایل آن روز مانند افراد قبیله قریش و دیگر قبایل در کنار مسلمانان از دیگر نژادها قرار می گرفتند. مانند بلال حبشی سیه چرده که غلام بود و یا سلمان فارسی که حتی از نژاد عرب و منطقه جغرافیایی جزیره العرب محسوب نمی شد اما در ردیف بهترین اصحاب پیامبر جای گرفت.
حجت الاسلام خانجانی تاکید کرد: بر اساس آموزه های این دین، مرد بودن برای مردان، مایه افتخار نیست و متقابلا زن بودن نباید مایه دلشکستگی و دلزدگی باشد؛ همچنان که خداوند در قرآن به عنوان آموزه ای متعالی می فرماید : هر فردی چه زن و چه مرد، عمل صالح انجام دهد ما او را به حیات طیبه می رسانیم، بنابراین حیات طیبه که نقطه تکامل و تعالی بشریت است در گرو عمل صالح است نه هیچ عامل دیگری از قبیل جنسیت یا نژاد. تنها ایمان و عمل صالح در این عرصه مطرح می شود.
وی افزود: این موضوع برای جامعه آن روز، اهمیت و جذابیت بسیاری داشت چرا که مردم مشاهده می کردند دین و رسالت تازه ای ظهور یافته که شعار و محور آن، بها دادن به کرامت انسان ها بدون هیچ ملاحظه ای است. این موضوع یکی از شیوه های رسول گرامی اسلام صل الله علیه وآله برای همراه کردن مردم و هدایت اخلاق و آداب و رسوم جامعه آن روز در یک مسیر پسندیده و مقبول بود که نقش فراوانی در همراهی مردم داشت. در جامعه عرب آن روز که مسئله جنگ آوری، شجاعت و دلاوری اهمیت خاصی داشت و بروز و تبلور این شجاعت در میدان جنگ و مبارزه خلاصه می شد، حضرت پیامبرصل الله علیه وآله این موضوع را در قالب جهاد و مبارزه برای اعتلای کلمه الله و اعتلای دین اسلام مطرح و جایگزین جنگها و خشونتهای بی هدف کردند و اتفاقا این تحول در طولانی مدت به نفع اسلام تمام شد و فتوحاتی که در سالهای بعد به دست آمد با استفاده از این خصیصه اعراب بود.
این پژوهشگر تاریخ اسلام توضیح داد: استفاده از مشترکات قبایل و بهره گیری از آداب و رسوم آن زمان می توانست تاثیر بسزایی در همراه کردن جامعه عرب آن روزگار و همراه، هم صدا و هماهنگ کردن قبایل آن زمان با آیین و دین جدید داشته باشد. برای مثال در زمان جاهلیت حج وجود داشت اما همراه با نابسامانی و مشکلاتی که مورد پسند دین اسلام و حتی مورد پسند بنیان گذار حج؛ حضرت ابراهیم علیه السلام نیز نبود. حج از زمان حضرت ابراهیم علیه السلام تا زمان مبعوث شدن پیامبر صل الله علیه وآله دستخوش تفاوت ها و تغییرات بسیاری از جمله در نوع قربانی کردن، لبیک گفتن و حتی طواف شده بود تا جایی که طبق یک تحریف مردم می بایست با لباسی خاص طواف می کردند و اگر آن لباس خاص را به تن نداشتند، به صورت برهنه طواف می کردند. یعنی به دلیل انحطاط تفکر و اندیشه، طواف عریان و برهنه به طواف با لباس های معمولی و عادی ترجیح داشت و این انحراف عجیبی بود که در شکل طواف به وجود آمده بود. اما حضرت محمد صل الله علیه وآله در چنین شرایطی به صورت مستقیم چنین حجی را باطل اعلام نکردند ، بلکه این موارد را اصلاح و پالایش کرده و نادرستی ها، کج روی ها و احکام انحرافی را کنار زدند و به جای آن احکام و آداب و رسوم وحیانی و متعالی را جایگزین کردند؛ پیامبر نفرمودند لبیک لازم نیست، اینگونه که شما قربانی می کنید دیگر قربانی ندهید، بلکه نوع آن را اصلاح کرده و قربانی کردن برای بت ها را به قربانی کردن در راه خدا تغییر دادند و یا لباس احرام را لباسی با احکام و مشخصاتی خاص که برای همه قابل دسترس باشد تشریح کردند. به تعبیری دیگر، پیامبر حج جاهلی را به سوی حج ابراهیمی سوق داد و آن را از جاده نادرست به سوی جاده صحیح برگرداندند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: نکته مطرح دیگر در این زمینه رفتار و نوع برخورد شخص پیامبر صلوات الله علیه است که همانند آیینه ای از آموزه های قرآنی، آموزه های وحیانی، احکام و اخلاق دینی بود و مردم علاوه بر گفته های ایشان، کردار پیامبر صل الله علیه وآله را نیز رصد می کردند؛ به عنوان نمونه آنها از خودگذشتگی، ایثار و مقدم شمردن دیگران بر خود را در رفتار پیامبر به شکلی کامل می دیدند و به این ترتیب افراد فراوانی به دین اسلام تمایل پیدا کرده و مسلمان می شدند.
حجت الاسلام خانجانی یادآور شد: امروز ما نیز می توانیم این نوع رفتار و سیره رسول الله صلوات الله علیه و آله را در میان گروه های مختلف جامعه خودمان الگو قرار دهیم تا بتوانیم سلایق مختلف را تحمل کرده و ناملایمات موجود را حل کنیم. اگر امروز نمی توانیم این گونه باشیم به این دلیل است که از نوع گفتمان، رفتار و کردار پیامبر فاصله گرفته ایم، البته موضوع استکبارستیزی و مقاومت در مقابل بیگانگان مسئله ای کاملا جدای از این موضوع بوده و در جای خود باید عملی شود.
نظر شما