به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان، مرحوم آیت الله میرزا محمد علی بن محمد نصیر الدین بن حاج شیخ زین العابدین چهاردهی رشتی گیلانی مشهور به «مدرس» درشب جمعه 26ربیع الاول سال 1352 هجری قمری در روستای چهارده(از توابع آستانه اشرفیه) در خانواده‌ایی باتقوی و بافضیلت دیده به جهان گشود. بعد از 12 سالگی برای تحصیل علم به شهر قزوین و بعد به زیارت عتبات مقدس عراق مشرف شد. آنگاه در نجف اشرف مقیم شد و تا پایان عمر در همانجا می‌زیست. ایشان فقیه زاهد و اصولی ماهر، متکلم متبحّر، ادیب اریب، محدث متهجد، رجالی ماهر، ریاضیدان منجم و مرجع تقلید و یکی از مفاخر تشیع بود.
خاندان و انساب
مرحوم مدرس چهاردهی ،فرزند آیت الله ملا محمد نصیرالدین مدرس چهاردهی ابن آیت الله حاج زین العابدین چهاردهی از اعیان و علماء بزرگ گیلان بود. وی برای ادامه راه پدر و اجداد بزرگوارش راهی حوزه علمیه رشت شد و پس از اندک زمانی به حوزه علمیه صالحیه قزوین وارد و پس از گذراندن دوره مقدمات و تحصیل دوره سطح از قزوین راهی عراق شد. در عراق بخش عمده‌ای از مراحل علمی را در جوار بارگاه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) درحوزه علمیه(هندیه) گذراند و سپس خود را به حوزه علمیه نحف اشرف رساند و از دریای مواج علوم دینی در این حوزه کهن بهره برد.
مرحوم میرزای چهاردهی در بدو ورود به نجف اشرف بدین افتخار نائل می‌شود که از محضر پر فیض و مجتهد پرور، استاد الفقهاء و المجتهدین جناب شیخ مرتضی انصاری(ره)بهره‌مند گردد که این افتخار در حدود 3 سال آخر عمر پر برکت جناب شیخ انصاری(ره) نصیب آیت الله مدرس چهاردهی شد. آیت الله چهاردهی در نجف اشرف از اساتید و مرباین بنامی چون آیت الله شیخ مرتضی انصاری(ره)، آیت الله سید حسین کوه کمرهای(ره)، آیت الله شیخ محمد حسین کاظمینی(ره)، آیت الله میرزا خلیل تهرانی(ره)، آیت الله ملا لطف الله جلالی (ره) و آیت الله العظمی میرزا حبیب الله رشتی(ره) استفاده کرد.
شاگردان و اظهاراتشان
مرحوم آقا ضیاء الدین عراقی(سلطان آبادی )، آیت الله سید شمس الدین محمود مرعشی نجفی (پدر آیت الله مرعشی نجفی )، آیت الله حاج شیخ محمد زاهد گیلانی(داماد مرحوم چهاردهی)، آیت الله شیخ حیدر قلی خان سردار کابلی که در فقه و اصول شاگرد مرحوم مدرس چهاردهی بود و از ایشان اجازه روایت و اجتهاد اخذ کرد، سید ناصر حسین (فرزند مرحوم میر حامد حسین صاحب عبقات الانوار) از علمای فقه و اصول و حدیث و رجال در هندوستان، شیخ یوسف بن حمد بن یوسف رشتی(جیلانی )، آیت الله سید علی مجتهدی نوری، آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی، آیت الله سید محمد خلخالی، آیت الله حاج شیخ ابوالحسن مرندی،آیت الله سید عبدالله ثقة الاسلام اصفهانی و آیت الله میرزا محمد تهرانی عسکری از جمله شاگردان آیت الله محمدعلی چهاردهی بوده‌اند.
مرحوم آیت الله مرعشی نجفی در خصوص مرحوم آیت الله چهاردهی می‌فرمایند: علامه شیخ میرزا محمد علی بن محمد نصرالدین چهاردهی گیلانی فقیه، حکیم، محدث، ریاضیدان، مفسر، قاری، عابد، مولف و مصنف بود. مرحوم چهاردهی قرآن را با تجوید قرائت می‌کرد. او در ماه رمضان دو ساعت پیش از ظهر مجلس عمومی قرائت داشت ما شاگردان در آن مجلس حاضر میشدیم و از علم تجوید او استفاده میکردیم. او نخستین استادی بود که من تجوید را نزد او آموختم. او هر روز جزوه‌ای از تجوید به خط خود به آن مجلس می‌آورد.
اجازه نامه روایت و اجتهاد
مرحوم مدرس چهاردهی به بسیاری از بزرگان اجازه نامه روایت و اجتهاد داده‌اند که برخی از این بزرگان عبارتند از:شیخ آقا بزرگ تهرانی (ره)، آیت الله شیخ علی مازندرانی(ره)، آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی (ره)، میرزا حیدر قلی خان سردار کابلی(ره)، آیت الله سید صادق رشتی (ره)، آیت الله میرزا محمد حسن علیاری نوری (ره)، سید العلماء و سید حسین لکنهوئی (ره)، سید ناصر حسین فرزند سید حامد حسین هندی(ره).
آثار و تالیفات
آثار بر جای مانده از مرحوم میرزای چهاردهی خود نشانی از پشتکار و خستگی ناپذیری ایشان است و این را باید از الطاف، مواهب و توفیقات الهی دانست که نصیب هر کسی نمی‌شود.
1.حاشیه فرائد الاصول(اصول عربی): حاشیه استدلالی مختصری است که با عبارت «قوله» آغاز می‌شود و در مبحث قطع و ظن در 222 صفحه وزیری به خط مؤلف. این حاشیه بر کتاب فرائد الاصول(رسائل شیخ مرتضی انصاری )به درخواست جمعی از علما نوشته شده و ظاهرا ناتمام مانده است.
2.شرح قواعد الاحکام(فقه – عربی): شرحی استدلالی بر کتاب قواعد الاحکام علامه حلی در 726 صفحه است که باز هم با عبارت(قوله – قوله ) آغاز می‌شود و این حواشی بر بخش طهارت – صلاة – اجاره – وصیت – ارث و متفرقات است و مابقی بخش‌ها ناتمام مانده است.
3.حاشیه ریاض المسائل(فقه – عربی): حاشیه مختصری است که بر قطعه‌ای از کتاب طهارت آمده است.
4. القوانین المحکمه(اصول – عربی): حاشیه‌ای استدلالی با عناوین (قوله – قوله ) بر کتاب قوانین الاصول مرحوم میرزای قمی (ابوالقاسم گیلانی ) متوفی (1231 ه . ق) است که در نجف اشرف در ماه مبارک رمضان (1316 ه . ق) به پایان رسیده است.
5. شرح قواعد الاحکام(فقه – عربی): این شرح بر بخش اجاره و قسمتی از طلاق است.
6. شرح الدره النجفیه(فقه – عربی): شرح مزجی بر منظومه « الدره النجفیه» سید محمد مهدی بحرالعلوم نحفی شامل بیان لغات و توضیح عباراتی است که مشکل می نمود .این کتاب در 1782 صفحه خشتی نوشته شده که 634 صفحه آن مربوط به کتاب الظهاره و 635 صفحه آن تا آخر کتاب الصلوه است .ضمنا مرحوم جاهایی را که لازم می دید ابیاتی اضافه نموده است.
7.فضیلت زیارت امیرالمومنین و سید الشهدا(زیارت – فارسی): از نام کتاب پیداست که در بیان فضیلت زیارت امیرالمومنین (ع) و محل دفن آن حضرت و امام حسین (ع) و بارگاه و مدفن سر آن بزرگوار و تعریف مسجد کوفه و فضل آن نگاشته شده است.
8. ایضا حاشیه القوانین المحکمه(اصول – عربی): در 500 صفحه تا پایان مبحث اجتهاد نگاشته شده است.
9. کتاب الاسبوع(دعا – فارسی): کتابی مشتمل بر یک مقدمه و هفت فصل و یک خاتمه است. مقدمه کتاب درباره تعقیب نمازهای واجب یومیه و هفت فصل کتاب هم مربوط است به هفت روز هفته و اعمال و دعاهای هر روز از روزهای هفته و خاتمه آن هم شامل دعاهای متفرقه است.
10. زبدة العبادات(فقه – فارسی): این کتاب رساله عملیه برای عمل مقلدین در بابهای طهارت، صلاة، زکاة، خمس و صوم و اعتکاف است.
11. شرح مبحث الوقت و القبله(فقه – عربی): در بحث صلاة کتب فقهی بحثی به نام وقت و قبله مطرح می‌شود. این کتاب نظرات مرحوم میرزای چهاردهی درباره وقت و قبله کتاب صلاة شرح لعمه است.
12. کتاب النکاح(فقه – فارسی): در این کتاب احکام نکاح با توضیحاتی مختصر آمده و اشاره به بعضی از اقوال فقها شده و ادله رد و ایراد آورده شده و تا احکام شیر دادن آمده و گویا که ناتمام مانده است.
13.کتاب دماء ثلاثه(فقه – فارسی): شرح و توضیح مختصری است با عناوین «قوله – قوله» بر احکام دما ثلاثه (سه خونی که زنان می بینند) از رساله عملیه «نجاه العباد» شیخ محمد حسن نجفی صاحب (جواهر الکلام).
14. حاشیه خلاصه الحساب(حساب – فارسی): ترجمه و حاشیه بسیار مختصری بر خلاصه الحساب شیخ بهاالدین عاملی است که توضیحات لازم را نیز دارد.
15. ایضا حاشیه ریاض المسائل(فقه – عربی): توضیح مختصری است با عناوین «قوله – قوله» بر کتاب طهارت ریاض المسائل الجنان که هنگام تدریس نگاشته شده و در پاره ای از مطالب به گفتگو می‌پردازد و همین بخش در پایان ناتمام مانده است.
16. شرح دعا سمات(دعا – فارسی ): ترجمه و شرح مختصری از این دعاست که به در خواست بعضی از برادران دینی انجام شده است.
17. شرح دعا صنمی قریش(دعا – فارسی): ترجمه و شرح کوتاهی است در صد اصل بردعای معروف صنمی قریش که نقل شده حضرت امیرالمومنین(ع) در قنوت نماز می‌خوانده ضمناً به بعضی از فضائل و مناقب آن حضرت اشاره می‌شود.
18.مجموعه الادعیه و الاذکار(دعا – فارسی )
19. شرح و ترجمه مصائب النواصب: این کتاب در 254 صفحه نوشته شده صفحه اول و دوم این کتاب نوشته آقای مرتضی مدرسی چهاردهی است و حدود 13 صفحه شرح احوال و آثار میرزا مخدوم شریفی است و حدود 9 صفحه زندگینامه و آثار آقای قاضی نورالله شوشتری می باشد و حدود 10 صفحه آن زندگینامه علامه میرزا محمد علی مدرس چهاردهی (مولف) را نگاشته اند. بقیه این کتاب مناظره و سوال جواب با اهل سنت و اشکالات آنها به شیعیان است که مرحوم شهید قاضی نورالله شوشتری جواب داده است و حضرت استاد علامه چهاردهی آن را شرح و ترجمه نموده اند . این کتاب در سال 1369 به طبع رسیده است.
و..............
فعالیت های فرهنگی
مرحوم آقای مرتضی مدرسی چهاردهی می‌گوید: در مدرسه بخارایی‌های نجف اشرف چندین هزار مجلد کتاب عربی و فارسی دیدم که پشت آنها نوشته شده است این کتاب‌ها از طرف اهالی بخارا توسط میرزا محمد علی رشتی چهاردهی به نجف فرستاده شده تا وقف گردد و مورد استفاده طلاب قرار گیرد که هنوز هم در حوزه علمیه بخارایی‌های نجف اشرف عده کثیری اهل علم از آن استفاده می‌کنند.
تبلیغ اسلام برای کودکان
مرحوم آیت میرزا محمد علی چهاردهی همیشه آب‌نبات‌هایی در جیب خود همراه داشت و هر وقت در کوچه‌های نجف اشرف با اطفال مواجه می‌شد آنها را صدا می‌زد و به آنها اصول دین یاد می‌داد و آب نبات به آنها می‌داد. بطوری که وقتی ایشان به هر کوچه‌ای می‌رسیدند کودکان دور ایشان را می‌گرفتند و می‌گفتند: الله جل جلاله ربی محمد (ص) نبی و علی بن ابیطالب امامی، تا از ایشان آب نبات بگیرند.
ماجرای ازدواج
مرحوم شیخ اسدالله مجتهد زنجانی نقل می‌کند : در زمانی که میرزای شیرازی در اوج عزت و شوکت بود و ریاست و مرجعیت شیعه را بر عهده داشت روزی یکی از تجار معروف رشتی به نام حاج حسن «جدید الاسلام » به حضور میرزای شیرازی شرفیاب شد و به عنوان وجوهات شرعی پول زیادی با خود آورده بود. میرزای شیرازی فرمودند: در نجف آیا نزد محمد علی چهاردهی رشتی رفته‌اید؟ و برایشان وجوهات برده‌اید؟ حاج حسن عرض کرد: نه! او را نمی‌شناسم. میرزای شیرازی فرمودند: زیارت شما قبول نیست. حتما نزد ایشان بروید و این وجوهات را به ایشان تقدیم کنید. حاج حسن به امر میرزای شیرازی به ملاقات مدرس بزرگ نجف، میرزای چهاردهی رفت و وجوهات را تقدیم کرد. وقتی حاج حسن از ازدواج نکردن مرحوم مدرس چهاردهی آگاه شد به ایشان پیشنهاد کرد که دخترش را به عنوان همسر اختیار کند. مرحوم چهاردهی با توافق دختر حاج حسن تاجر رشتی را به همسری برگزید و این ازدواج سبب شد خاطر مرحوم چهاردهی از بابت امور مالی هم آسوده باشد.
از مرحوم مدرس چهاردهی 6 فرزند به یادگار مانده که سه فرزند ایشان ذکور بودند.
کتابخانه بزرگ مسجد بخارائی
از جمله اماکن مهم که یادگار آیت الله چهاردهی است کتابخانه بزرگ بخارائی است که ایشان علاوه بر انجام خدمات فرهنگی لازم کتابهای زیادی را در آنجا وقف نمودند و گاهی مقلدین ایشان به دستور ایشان به این کتابخانه کتاب می‌فرستادند. اکثر کتابهای این کتابخانه به مهر و امضای شخصی ایشان منقش است.
تاریخ وفات و محل دفن
مرحوم آیت الله مدرس چهاردهی پس از مدت 81 سال و 10ماه و چهار روز قمری از عمرش در روز چهارشنبه سلخ محرم سنه 1334 کالبد تن را شکست و به سوی فضای بیکران رضوان الهی پر کشید و ندای «ارجعی » را لبیک گفت و شیعیان را در غم و اندوه فراق خود ماتم زده ساخت. او را بعد از تغسیل و تکفین در محلی که مخصوص خود او بود در حجره اخیر زاویه جنوب صحن از طرف قبله به صحن مقدس علوی حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در نجف اشرف دفن کردند.
وصیت
از وصیت‌های مرحوم آیت الله میرزا محمد علی مدرس چهاردهی این است که عمل صالح داشته باشید و به نمازهای واجب و نماز شب و زیارت عاشورا مداومت کنید تا رستگار شوید.آیت الله چهاردهی به دنیا رغبتی نشان نمی‌داد بطوریکه در هنگام وفات دیناری از خود ذخیره نداشت.
منابع:
1.خاطرات معطر، مرتضی رئوفی
2. Raufy50.blogfa.com
پایان پیام/
نظر شما