تخت فولاد اصفهان؛ سرزمین هزار و یک مروارید

خبرگزاری شبستان//اصفهان

در جنوب شرقی شهر اصفهان، گورستان تخت فولاد یکی از مهم ترین گورستان های تاریخی جهان اسلام با گنجینه یی ارزشمند از مقبره های مشاهیر و بزرگان ایران زمین قرار دارد.

تخت فولاد، جلوه گاه فرهنگ و تمدن ایران و گنجینه بی بدیل علم و دانش و هنر و ادب است که علاوه بر جایگاه والای زیارتی و معنوی، با وجود مزار بی شماری از مفاخر و مشاهیر علمی و ادبی و هنری در آن، اهمیت به سزایی در حوزه فرهنگ و تمدن ایران اسلامی دارد و وجود مجموعه ای از آثار و ابنیه ارزشمند تاریخی و عناصر فاخر هنری همچون خوشنویسی، سنگتراشی، نقاشی و... در این زمین قدسی، آن را به آرامستانی بی نظیر تبدیل کرده است.

زمان پیدایش این قبرستان چندان روشن نیست، لیکن وجود آثاری بی نظیر قدمت آن را به دوران قبل از اسلام می‌رساند، از جمله قبر یوشع نبی از پیامبران بنی‌اسرائیل در تکیه "لسان الارض” که اکنون در گلستان شهدا قرار دارد، در این قبرستان واقع است.

بابا رکن الدین، میرفندرسکی، سیدالعراقین، آقاحسین خوانساری، میرمحمد اسماعیل خاتون‌آبادی (صاحب تفسیر کبیر)، آقا جمال‌الدین خوانساری، مولانا محمدبن عبدالفتاح تنکابنی مشهور به فاضل سراب، بهاءالدین محمد اصفهانی معروف به فاضل هندی، حکیم آقامحمد بیدآبادی، آقامیرزا محمدباقر چهارسوقی (صاحب روضات الجنات)، مریم بیگم و بانو امین از بزرگانی هستند که در این گورستان دفن شده اند.

در واقع به دلیل وجود آرامگاه این بزرگان و تعداد بی شماری از عالمان، حکیمان، عارفان و هنرمندان و در سال های اخیر آرامگاه هزاران پرنده خونین بال دفاع مقدس بوده که به مرتبت این منزلگاه افزوده است.

اهمیت و ارزش قبرستان «تخت فولاد» تنها به قداست معنوی آن نیست، بلکه این مجموعه گرانقدر را می توان آینه تمام نمای فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی دانست.

وجود ابنیه های زیبای تاریخی از دوره های صفویه، زندیه، قاجاریه که با نمونه های عالی هنر کارشی کاری، آجرکاری، خوشنویسی، حجاری و... زینت یافته اند؛ همگی «تخت فولاد» را به گنجینه یی از سبک های گوناگون معماری و هنری بدل کرده اند و ارزش و اهمیتی ویژه به آن بخشیده اند.

در دوران صفویه این قبرستان یک گورستان اختصاصی تلقی می‌شده و تنها بزرگان مملکتی در آن به خاک سپرده می‌شدند ولی پس از این دوره در آن تکایای احداث شد و سر انجام به قبرستان همگانی شهر تبدیل گشت.
 

در سال 1363 دفن اموات به غیر از شهدای دفاع مقدس در این قبرستان متوقف شد.

اولین شهید دفن شده در گلستان شهدای تخت فولاد آیت الله سید ابوالحسن شمس آبادی است که در فروردین 1355شمسی توسط منحرفین از دین به شهادت رسید.
 

بیش از 7300 شهید سرافراز و 120شهید گمنام در گلستان شهدای اصفهان آرام گرفته اند.

تخت فولاد در حال حاضر حدود 55 تکیه و آرامگاه دارد که سنگ مزار مریم بیگم در تکیه مادر شاهزاده به خط نستعلیق استاد محمد باقر سمسوری، نفیس ترین سنگ مزار از لحاظ هنر خوشنویسی آن می باشد.

قدیمی ترین آثار به دست آمده از تخت فولاد مربوط به عهد دیلمیان است و قدیمی ترین مسجد و بنای متبرک در تخت فولاد مسجد لسان الارض است.

در سال‌های گذشته، مراکز فرهنگی و موزه‌های متعددی در مجموعه فرهنگی ـ مذهبی تخت فولاد ساخته شده‌اند که از این میان می‌توان به کتابخانه و مجموعه باغ طوبی، موزه سنگ نبشته‌ها، موزه روزنامه‌نگاران و موزه عکس بزرگان علم و مذهب و هنر اصفهان اشاره کرد.

همچنین کتابخانه تخصصی تخت فولاد با منابعی در تاریخ، تذکره، رجال و مجمع فهرست نسخ خطی، ادبیات و... در سال 1373 تاسیس شده است که این کتابخانه با بیش از 3000 عنوان کتاب در زمینه رجال و مشاهیر ایران اسلامی و به‌ویژه بزرگان اصفهان، در خدمت مراجعه‌کنندگان قرار دارد.

تخت فولاد تنها مزارستانی است که درباره آن دانشنامه نگاشته می‌شود و «دانشنامه تخت فولاد» نخستین دانشنامه درباره مزارستان های ایران است.

*ارتباط جوانان با مجموعه تخت فولاد تضمین کننده حفظ معنویت و عرفان جوانان است

حجت الاسلام مهدی نیلی پور ، محقق و کارشناس مذهبی با بیان این که تخت فولاد به عنوان دومین آرامستان جهان تشیع استعداد و ظرفیت تبدیل شدن به سرزمینی مقدس برای سیر و سلوک و عرفان را داشته است، اظهار داشت: تخت فولاد مکانی برای سیر و سلوک عرفا و علمای اخلاق در تاریخ گذشته بوده و علاوه بر تکایا و مقبره ها، وجود بیش از هزاران فقیه و عالم نامدار تاریخ و جاذبه های فرهنگی و هنری، تخت فولاد را به یکی از سرمایه های مهم فرهنگی و تاریخی کشور تبدیل کرده است که این امر لزوم شناساندن آن را بیش از پیش آشکار می کند.

کارشناس مسائل اسلامی حفظ مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد و ایجاد ارتباط نسل جوان با این مجموعه را تضمین کننده حفظ معنویت و عرفان جوانان دانست و به خبرنگار شبستان گفت: این مجموعه می تواند همچنان به عنوان مکانی برای سیر و سلوک عرفان و اخلاق باشد.

رئیس بنیاد فرهگی مهدی موعود اصفهان خاطر نشان کرد: تاریخ هزار ساله این مجموعه نشان می دهد این منطقه تحت تاثیر عوامل و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، سیر تکاملی خود را به خوبی طی کرده است.

استاد حوزه و دانشگاه ،دستاوردهای تخت فولاد را مجموعه ای ارزشمند از لحاظ معنوی، تاریخی و هنری دانست و افزود: تخت فولاد به واسطه وجود مزار و مرقد بزرگان، عرصه حکمت و فلسفه، علوم و معارف اسلامی، ادب و هنر از معنویت خاصی در کشور برخوردار است.

حجت الاسلام نیلی پور با بیان اینکه آرامستان تخت فولاد دارای پیشینه قوی تاریخی است، گفت: وجود آثار و ابنیه های تاریخی، آرامگاه ها، مساجد، بقاع، آب انبارها، کاروانسراها و ... با سبک های متنوع معماری و تزئینات عالی و وجود نمونه های خطی بر مزارها و کتیبه ها، نقش و نگاره های حجاری شده بر روی سنگ ها جایگاه این سرزمین مقدس را در معرفی فرهنگ و اندیشه و هنر اسلامی نشان می دهد.

پایان پیام/