خبرگزاری شبستان: یکی از راه ها و شیوه های رهنمون سازی و هدایت هدفمند جامعه به سمت و سوی رشدی همه جانیه و فراگیر در تمامی عرصه ها و حوزه های حیات سعادتمند جامعه اسلامی که با هدف دستیابی به آمال و آرزوهای کمال گرایانه و ترسیم شده برای یک اجتماع متعالی و اسلامی صورت می گیرد، ارائه برنامه ای جامع، ریل گذاری شده و کلان نگر برای تمامی سطوح، طبقات و آحاد مختلف جامعه است.
در این راستا طرح ها و برنامه های مختلفی بر اساس نیاز و موقعیت و برای نیل به این اهداف ارائه می گردد؛ یکی از برنامه های بسیار کارآمد با سبقه ای بیش از یک دهه در کشور، تعیین عنوان و شعاری است که در عین کوتاهی، خلاصه نویسی و مختصر گویی دارای جمع جهات باشد و بتواند حق مطلب را به نحو احسن ادا نماید. این عنوان، کلمات و جملات در عین حال که از جامعیت لازم برخوردار است باید دارای ظرفیت و توانایی برنامه ریزی و سازماندهی و بکارگیری تمامی پتانسیل های موجود برای به بالفعل در آوردن و دستیابی به نقطه هدف گذاری شده نیز باشد.
همزمان با آغاز سال نو شمسی، از سوی مقام معظم رهبری هر سال با عناوینی نامگذاری می شود و این پیام، فصل الخطابی است آگاهانه و بایسته که با توجه به شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی برای تمامی اقشار و لایه ها و سطوح مختلف جامعه اسلامی تبیین شده و با ابلاغ رسمی از سوی معظم له برای اجرا، در سطح جامعه ساری و جاری می گردد. سال 92 با عنوان حماسه سیاسی و اقتصادی نامگذاری شده که این عناوین برای وضعیت حال جامعه ما و نیز رویدادهایی مهمی که در این سال در در پیش روی داریم بسیار لازم و ضروری بوده و حاکی از انتخابی زیرکانه، با ذکاوت و بسیار خردمندانه است.
الف- حوزه سیاسی: برگزاری همزمان دو انتخابات مهم در سال 92، نماد مردم سالاری دینی را بار دیگر در معرض دید ناظران و افکار عمومی جهانی قرار می دهد؛ انتخابات یازدهم ریاست جمهوری و همچنین شوراهای اسلامی شهر و روستا درسراسر کشور که در ابتدای سال 92 برگزار خواهد شد و با توجه به حساسیت موضوع انتخاب رئیس دولتی که بتواند سکاندار جامعه اسلامی در حوزه اجرایی باشد بسیار حایز اهمیت است؛ چرا که انتخاب اصلح با داشتن شرایط حداکثری نسبت به بقیه رقبا، همواره از دغدغه هایی است که در تمامی انتخابات از حساسیت لازم برخوردار بوده و از سوی دیگر به خاطر جایگاه والای ریاست قوه مجریه در نظام اسلامی است که دشمنان نظام نیز از مدت ها قبل وارد میدان شده و با ارائه برنامه هایی جهت دار و تحلیل هایی یک جانبه و توأم با غرض ورزی در صدد ایجاد اخلال و مشکل در این امر مهم هستند. با عنایت به این امر مهم، انتخابات هم از سوی نظام و هم از سوی دشمنان نظام دارای اهمیت بسیار می باشد و تنها چیزی که می تواند در این خصوص دشمنان را مأیوس و دوستداران نظام را خرسند سازد خلق حماسه ای دیگر و حضور حداکثری مردم و رای بالا به فرد اصلح از میان کاندیداهاست، به همین منظوراز این مشارکت آگاهانه و فراگیر در واقع تولد حماسه ای دیگر تعبیر می شود و بیان این نکته نیز ضروری است که برگزاری با شکوه این دو انتخابات، پیام های زیادی را برای دشمنان در پی دارد.
ب- حماسه اقتصادی: یکی از مهم ترین نیات استکبار جهانی در تحریم های مکرر و همه جانبه مردم ایران در حوزه اقتصادی، وارد ساختن فشار مضاعف و نفس گیر و ایجاد شورش های داخلی با هدف به تسلیم در آوردن مسئولان نظام می باشد. چیزی که تا کنون با درایت و تصمیمات آگاهانه مسئولان نظام که بخشی در قالب اقتصاد مقاومتی صورت گرفت دشمن را در دستیابی به اهداف شومش ناکام گذاشت و از این رو دشمن قطعاً در سال جاری و در پوشش و ظاهر دوستی و ارتباط، همچنان که از شواهد و قراین بر می آید در صدد تشدید فشارها و گسترده تر کردن دایره تحریم هاست؛ اگر چه در ورای اهداف اقتصادی ناشی از تحریم ها مسایل سیاسی پنهان شده و قصد نهایی و پلید استکبار جهانی، نابودی نظام اسلامی می باشد. آن چه از شرایط موجود و نقشه های غرب استنباط می گردد فشار همزمان تودمان اقتصادی و سیاسی به کشور است و به همین دلیل تنها مقابله هوشمندانه و همه جانبه جهت خنثی سازی و تبدیل تک به پاتک خلق حماسه در این دو حوزه است.
در این راستا با توجه به این که تحقق این شعار نیاز به بسترها و زمینه های لازم در تمامی حوزه ها بخصوص حوزه سخت افزاری و نرم افزاری دارد باید تمامی داشته ها و امکانات موجود در این دو حوزه را وارد میدان نمود و بر تمامی سازمان ها، نهادها و دستگاه های اجرایی و سیاستگذاری و... و اشخاص حقیقی و حقوقی فرض و واجب است که با توجه به توانمندی ها و ظرفیت های خویش وارد عرصه اجرا شده و گام های عملی را برای عملیاتی کردن منویات مقام معظم رهبری بردارند.
یکی از ظرفیت های بسیار غنی و فرصت های طلایی برای تحقق شعار سال، بهره گیری از فضای مساجد با توجه به پیشینه روشن و جایگاه والای آن که همواره از آغاز شکل گیری آن از صدر اسلام تا کنون، زمینه ساز الگو برای جامعه اسلامی بوده می باشد. به همین خاطر شایسته است از مساجد به صورت ویژه جهت تحقق این امر استفاده شود و در تمامی برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها مدنظر قرار گیرد.
همچنان که با واکاوی و بررسی کارکردهای مختلف و متعدد مسجد از صدر اسلام تا به حال، نتایج و یافته هایی به دست می‌آید که حاکی از نقش انکار ناپذیر و محوریت و جامعیت مسجد در همه عرصه ها و زمینه های عبادی، مناسکی، آموزشی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، تربیتی، نظامی و قضایی است که در همه این بسترها جایگاه محوری مسجد در رهنمون سازی و هدایت جامعه اسلامی کاملاً مشهود است. اهمیت پایگاه مسجد در ساختار و شاکله جامعه اسلامی به اندازه‌ای است که در زمان حضور پیامبر اکرم (ص) در مدینه، خود اداره مسجدالنبی (ص) را به عهده گرفتند. در این مقال بر آنیم تا نقش و جایگاه مسجد در تحقق شعار سال در کارکردهای اقتصادی و سیاسی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد:
کارکرد سیاسی مسجد
اگر به آموزه های دینی که در سیره و سنت پیشوایان دینی ما همواره ساری و جاری بوده نظری توأم با دقت داشته باشیم درخواهیم یافت که امور دینی با امور سیاسى عجین و رهبرى اسلامی و حکومت در ارتباطی تنگا تنگ با یکدیگرند. در این خصوص فضایی به نام مسجد، بستر و محور ترویج و بسط اندیشه مشارکت فعالانه مسلمانان در جهت امور سیاسى و دینی به طور همزمان بوده است. به همین خاطر است که «دو واژه دین و سیاست، در آیین مقدس اسلام مقولهى واحدى را تشکیل مىدهد. به عبارتى دیگر، عبادت و سیاست یک عنصر همشکل هستند که به موازات هم در جهت اعتلاى کلمةاللَّه تعریف و تجلى مىیابند و به هیچ وجه قابل تفکیک از همدیگر نیستند. آنان که وجود یکىاز این دو عنصر را مزاحم دیگرى تلقى کردهاند به بیراهه افتاده و مخاطب این کلام الهى شدهاند که «فَاَیْنَ تَذْهَبونَ» کجا به بیراهه مىروید!» شعار «سیاست ما عین دیانت ماست» که از شعارهای راهبری نظام اسلامی محسوب می شود و از سوی معمار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) تبین شده است نیز براساس همین آموزه ها صورت گرفته است.
از میان کارکردهای بسیار متنوع و متعدد مساجد می توان اذعان نمود که کارکرد سیاسی مسجد از مهم ترین آن ها به شمار می رود. «از آن جا که در حکومت اسلامى میان مقامات مسوول و تودههاى مردم جدایى نیست و مسلمانان مىتوانند بر مسیر و جهتگیری هاى حکومت و بر روند امور جامعه نظارت کنند و موضع خود را در مسائل سیاسى به طور آشکار اعلام نمایند و با ارایه برنامهها، طرح ها و پیشنهادهاى سازنده حکومت را یارى دهند. بر همین اساس پیامبر اکرم(ص) پس از بنیانگذارى نظام نوین اسلامى در مدینه و به منظور دخالت مسلمانان در شیوه حکومت و آگاه ساختن آنان با اهداف سیاسى اسلام، مسجد را که مرکزى عمومى و محل تجمع مسلمانان براى اداى فرایض دینى بود به عنوان پایگاه حکومت و نهاد سیاسى اسلام برگزید. باید یادآورى کرد که مسجد از نظر عملکردهاى سیاسى در دورههاى بعد نیز همچنان فعال بود و بیشتر امور سیاسى آن روز مانند معرفى خلیفه مراسم بیعت با وى، عزل و نصب استانداران و دیگر کارگزاران و مسئولان مملکتى، نشست هاى مشورتى، تحریض و ترغیب مسلمانان براى جهاد با کفار و... همگى در مسجد صورت مىگرفت. به این ترتیب، مسجد از آغاز حیات سیاسىاش در زمان رسولاکرم(ص) تا اوایل عصر عباسى، مرکز کل فعالیت هاى سیاسى جهانى اسلام به شمار مىرفت.» به همین دلیل برجسته در شیوه اداره حکومت توسط نبی مکرم اسلام (ص) بود که نقش سیاسى مسجد از جایگاهی والا برخوردار و از آن پس به عنوان یک نهاد سیاسى در میان اجتماع مسلمانان محسوب شد که مهم ترین نتیجه ای که از این رویکرد نسبت به مساجد می توان متصور شد زمینهسازی آن برای ایجاد بسیاری از تحولات ژرف و جنبش های اصلاحگرایانه در میان جوامع مختلف اسلامى است.
در طول تاریخ حیات این مکان مقدس، رابطه مسجد و سیاست به چند صورت نمود یافت. «یکى در این واقعیت هویداست که مسلمانان در پى هر فتح همواره مىکوشیدند مسجد اصلى خود را در مرکز شهر و در مجاورت محلّ زندگى حاکم که معمولاً دارالاماره نامیده مىشد ایجاد کنند. در برخى شهرها مسجد چنان نزدیک «دارالاماره» ساخته مىشد که هر دو ساختمان ظاهراً به هم متّصل بودند. این پیوستگى نزدیک نشانگر این عقیده همگانى بود که تمام قدرت سیاسى و مذهبى در دست حاکم است: «خصلت ذاتى اسلام آن است که سیاست و مذهب نمىتوانند از یکدیگر جدا باشند. یک تن، حکمران و مجرى تمام اختیار این هر دو مورد بود و یک ساختمان، یعنى مسجد مرکز ثقل سیاست و مذهب. همچنین رابطهى مسجد و سیاست را مىتوان از این جا نیز دریافت که بیتالمال همیشه در مسجد اصلى شهر نگهدارى مىشد.»
ازکارکرد های دیگر سیاسی مسجد در صدر اسلام که توسط پیامبر مکرم (ص) در آغاز شکل گیری حکومت اسلامى در مدینه صورت می گرفت فرمانهاى غزوات، مشاوره در مورد صلح و جهاد و سرانجام در مسایل حقوقى و فراخوان عمومى براى یادگیرى فرمانهاى الهى بوده است که از این تاریخ کم کم مسجد پذیرای نقش اصلی خود به عنوان مقر حکومتى اسلامی شد و در همین راستا بود که ایشان بسیاری از وفدها، هیئت ها و فرستادگانی را که از اقصا نقاط به مدینه می آمدند در مسجد پذیرا می شد و با آن ها به گفتگو می پرداخت که یکی از محورهای اصلی مباحث ایشان در این جلسات، مسائل مربوط به دین تازه اسلام و سیاست مبتنی بر این آیین جدید بوده است. به همین منظور یکى از ستون هاى مسجدالنبی، استونه الوفود نام گرفت و این ستون جایگاه ویژهاى براى پذیرش و دیدار با هیئت هاى نمایندگى قبایل و دولتها و مذاهب خارجى بود. در همین مکان (ستون) مسجد بود که دیدار پیامبر با این هیئتها انجام مى شد و با توجه به این حقیقت است که افکار عمومى جامعه اسلامى در زیر سقف مسجد و بر اساس شوراها شکل گرفت.
ادامه دارد...
محمد علی موظف رستمی/ کارشناس امور مساجد
نظر شما