مسجد شیخ؛ یادگاری از قاجاریان در خوی

خبرگزاری شبستان//ارومیه

مسجد شیخ، یکی دیگر از مساجد آباد و قدیمی شهرستان خوی است که در خیابان طالقانی و تقریباً روبروی بازار قدیمی این شهر قرار دارد.

این مسجد در سال 1238 هـ . ق توسط " حسین خان بیات ماکویی"برای اقامه نما "حاج شیخ محمد نمازی خوبی" ساخته شد و با این که بیش از 180سال از عمر این بنا می گذرد، ولی هم اکنون نیز از مساجد آباد و پر رونق خوی به حساب می آید.

این مسجد نام خود را از عالم فاضل و زاهد "حاج شیخ محمد" گرفته است، چون وی همواره در حال نماز خواندن بود، بدین جهت "نمازی" لقب گرفته بود.

"حاج محمد" – داماد وی – در سال 1200 هـ.ق برای تدریس حاج شیخ محمد نمازی خوبی، مدرسه ای در کنار منزلش احداث کرد که این بنا هم اکنون نیز به نام مدرسه نمازی معروف بوده و تا به امروز صدها عالم به جهان اسلام تحویل داده است.

این مجموعه زمانی مرکز علمی منطقه بود و طالبان علوم دینی را از قفقاز، ترکیه، زنوز، تسوج، ارومیه و نقاط دیگر به سوی خود جلب می کرد.

در سال 1238هـ.ق در جنب مدرسه نمازی مسجد شیخ توسط حسین خان احداث شد تا مرحوم حاج شیخ محمد نمازی، نمازش را در آنجا اقامه کند و از آن به بعد این مسجد به نام " مسجد شیخ" معروف شد.

ساختمان مسجد ساده و بدون تزیین است و در رواق آن چهار ستون سنگی وجود دارد و شش گنبد آجری سقف مسجد را می پوشاند.

ورودی مسجد از سمت خیابان به حیاط راه دارد و ورودی دیگر نیز در کوچه مقبره است که بر سر در این ورودی لوحه ای از مرمر دیده می شود که در کاشی کاری هلال یکی از پنجره های حیاط، تاریخ 396هـ.ق آمده است و محراب مسجد با مقرنس های گچی و گچ بری آیاتی از کلام الله مجید تزیین شده است.

مسجد شیخ مربوط به دوره قاجار است و در خوی، خیابان طالقانی، جنب مقبره آل یعقوب واقع شده و این اثر در تاریخ 17 اسفند 1381 با شماره ثبت 7860 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بازار خوی در ضلع شرقی شهر خوی قرار دارد که تاریخ احداث بازار فعلی دوره صفویه به بعد است و بیشتر قسمت‌های آن به دستور "عباس میرزای قاجار" و توسط "امیر احمدخان دنبلی"، در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده‌است.

بازار خوی مانند بازارهای اصفهان، کرمان و... تزئینات گچبری و کاشیکاری آجری، کتیبه و... ندارد اما در بعضی از قسمت‌ها، مخصوصا در چهارسوهای آن تزئینات کَشه چینی آجر وجود دارد.

بازار قدیمی خوی مربوط به زمان صفویه به بعد می‌باشد، اما شالوده اصلی بازار خوی به زمان زندیه و قاجار می‌رسد و چون پادشاهان صفویه بخاطر نزدیکی به مرز عثمانی و کنترل ایلات و عشایر مرزنشین توجه زیادی به خوی نموده‌اند و گاهی از آن بعنوان پایتخت تابستانی استفاده میکرده اند.

در زمان حکومت زندیه و قاجار نیز بخش‌های مختلف به بازار خوی افزوده شد و در حال حاضر این بازار خوی از چند راسته بازار سرپوشیده و سراها و چهارسوقها تشکیل شده است.

لازه به ذکر است، ارتفاع شهرستان خوی، از سطح دریا یک هزار و 180 متر و جمعیت آن 181 هزار و 465 نفر است و این شهر را که به علت استقرار در محلی پست اصطلاحاً «خوی چوخوری» نیز ‌می‌نامند، از اهمیت نظامی و تجاری ویژه‌ای برخوردار بود.

خوی در زبان کردی به معنای نمک است و به واسطه وجود معادن نمک در منطقه، به خوی معروف شده است.

این شهرستان به‌دلیل واقع شدن در مسیر جاده ابریشم و جاده تجارتی شرق و غرب، مورد بازدید بسیاری از جهانگردان و ایرانشناسان واقع شده‌است و از منابع تاریخی و سفرنامه‌ها از جمله سفرنامه ناصرخسرو مطالب قابل توجهی دربارهٔ خوی بدست می‌آید. زبان متداول در میان مردم خوی ترکی آذربایجانی است

محل اولیه خوی «چورس» کنونی یا «دروازه ماکو» بوده که در اثر حمله مغولان منهدم و ویران شده است.

شهر خوی که نام باستانی پهلوی آن گواه دیرینگی تمدن در آن است، در زیر پای رشته کوه های سر به فلک کشیده"اورین "قرار دارد، نام این کوه هم از زبان پهلوی و منسوب به " اور" صورت کهنه ابراست که در سایه همین کوه است که جلگه خوی بعد از کرانه های دریای خزر پرباران ترین مناطق ایران است و به همین سبب از کهن ترین روزگاران آباد و مسکون بوده است.

گفتنی است، این شهرستان به علت کثرت وجود مسجد و اماکن زیارتی و امام زاده به شهر هزار مسجد در آذربایجان غربی معروف است.

پایان پیام/