پتانسیل فرهنگی در روابط ایران و مصر

خبرگزاری شبستان: در طی91 سال گذشته، یعنی از سال1300 و استقلال مصر، روابط دو کشور شاهد دورانی از دوستی تا دشمنی و تنش بوده است. ایران در سال 1300 با اعلام استقلال مصر این کشور را به رسمیت شناخت. در دوران رضاخان، روابط دو کشور رو به گسترش نهاد. ازدواج محمدرضا پهلوی با فوزیه، خواهر ملک فاروق، پادشاه مصر، در 1317 روابط دو کشور را به اوج خود رساند. با به قدرت رسیدن نظامیان چپ‌گرا در مصر و حمایت از دکتر مصدق، روابط بین دو کشور تنش‌آمیز شد. مصر در دوران جمال عبدالناصر در بلوک شرق و ایران در بلوک غرب قرار داشت و همین مسئله باعث تداوم تنش‌ها گردید. با برقراری روابط سیاسی بین ایران و اسرائیل در 1338 و افزایش صادرات نفت ایران به اسرائیل، جمال عبدالناصر دستور قطع روابط سیاسی با تهران را صادر کرد. روابط دو کشور به مدت 10 سال، یعنی تا شهریور 1349، قطع بود. با درگذشت ناصر و به قدرت رسیدن انورسادات، روابط دو کشور مجدداً از سر گرفته شد. دو ماه بعد از انقلاب اسلامی در ایران امام خمینی (رحمت الله علیه) به دلیل امضای قرارداد کمپ دیوید بین مصر و اسرائیل دستور قطع روابط با مصر را صادر کرد که تا به امروز ادامه دارد.
دو کشور مصر و ایران همانند دیگر کشورهای عرصه‌ بین‌الملل دارای اشتراکات و اختلافاتی هستند. بررسی موانع همکاری بین دو کشور موضوع مقالات زیادی بوده و کمتر بر حوزه‌های مشترک و پتانسیل‌ها موجود برای همکاری پرداخته شده است.
فرهنگ به دو طریق به کشورها کمک می‌کند تا به اهداف و منافع خود در سیاست خارجی دست یابند. اول، به وسیله‌ی شناخت فرهنگ کشورها و ملت‌های دیگر و همچنین شناساندن فرهنگ خودی به آن‌ها. دوم، از راه تأثیرگذاری بر کشور مقابل به منظور موجه و مؤثر ساختن سیاست و اقدامات خود در آن کشور. آشنایی فرهنگ در درازمدت ایجاد تعامل غیرمتعصبانه را تسهیل می‌کند و اولین پایه برای رشد درک متقابل را فراهم می‌آورد. 
دو کشور ایران و مصر نقش هدایت‌کننده را در تاریخ تمدن و تکامل فرهنگ در مشرق‌زمین ایفا کرده‌اند. شأن و جایگاه ایران و مصر از نظر فرهنگ و تمدن و پشتوانه‌ی تاریخ چند هزار ساله‌ آن‌ها چارچوب مناسبی برای توسعه‌ی روابط فرهنگی میان دو کشور است. آنچه که امروزه مصر به آن شناخته می‌شود، تمدن و فرهنگ آن است و ایران نیز به گفته‌ی ولتر «عظمت آن نه به قدرت نظامی آن، بلکه به درخشندگی فرهنگ آن است.»
فرهنگ با توجه به نقش تأثیرگذار خود می‌تواند با تأثیرگذاری بر حوزه‌ی تعاملات سیاسی باعث گسترش همکاری بین دو کشور شود. دو کشور ایران و مصر می‌توانند، با توجه به سابقه‌ی درخشان تمدنی خود، از عامل فرهنگ به عنوان تسهیل‌کننده‌ی روابط بین خود بهره بگیرند. در عرصه‌ی بین‌الملل، کشورهایی که خواهان برقراری روابط با یکدیگر هستند روی یک عامل مشترک تمرکز می‌کنند و سعی دارند با گسترش همکاری در آن زمینه سایر زمینه‌ها را برای همکاری مساعد کنند. فرهنگ یکی از حوزه‌هایی است که حساسیت آن نسبت به حوزه‌ی سیاسی کمتر است و دو کشور می‌توانند راحت‌تر با هم همکاری نمایند. ایران و مصر می‌توانند در زمینه‌های مختلف فرهنگی با هم همکاری داشته باشند.
نخبگان و پژوهشگران دو کشور می‌توانند زمینه را برای ایجاد روابط تسهیل و آماده کنند. این کار می‌تواند از طریق برگزاری نشست‌های مختلف انجام پذیرد. همچنین همکاری بین دانشگاه‌ها و مراکز علمی دو کشور می‌تواند در اعتمادسازی نقش مهمی را ایفا کند؛ همان طور که بین دانشگاه علامه طباطبایی تهران و دانشگاه عین‌الشمس مصر قرارداد همکاری منعقد شده است، ایران و مصر می‌توانند از این طریق و با مبادله‌ی دانشجو، استاد و محقق روند آشنایی بیشتر را از فرهنگ دو کشور تسریع ببخشند؛ این کار موجب رفع سوء‌تفاهم‌ها و تصورات نادرست خواهد شد.

همکاری در زمینه‌ مطبوعات نیز یکی دیگر از ابزارهای نیل به اهداف سیاسی است. دیدگاه‌های مثبت و منفی، که در جامعه‌ی داخلی دو کشور ایران و مصر ارائه می‌شود، از طریق رسانه‌ها صورت می‌گیرد و این نشانگر نقش دوگانه‌ی مطبوعات و رسانه‌هاست. مطبوعات و رسانه‌ها می‌توانند با استفاده از ارائه‌ی تصویری روشن و مثبت از دو کشور در کتب درسی و رسانه‌ها در نزدیکی دو کشور نقش ایفا کنند.

دو کشور ایران و مصر در زمینه‌ علمی در خاورمیانه سرآمد هستند؛ به طوری که دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی امیرکبیر به لحاظ خروجی و تربیت نخبگان در خاورمیانه جزء بهترین‌ها هستند. در مصر هم دانشگاه قاهره، عین‌الشمس و دانشگاه الازهر از جایگاه مناسبی در خاورمیانه برخوردارند. این دانشگاه‌ها می‌توانند تجارب ارزشمند خود را در اختیار یکدیگر بگذارند و در زمینه‌های مختلف همکاری نمایند. اهمیت این موضوع وقتی بیشتر نمایان خواهد شد که محققین در مورد جامعه‌ی داخلی یکدیگر تحقیق کنند. با توجه به ضعف منابع در دو کشور در مورد جامعه‌ی داخلی یکدیگر، امکان انجام تحقیقات علمی و منطبق بر واقعیت کم است و تمامی داده‌های مورد نیاز برای تحلیل با واسطه‌ی رسانه‌ها هستند که نمی‌توانند برای یک تحقیق علمی معتبر باشند.

نویسنده: اقدس اقبال
پایان پیام/