به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، در نخستین نشست تخصصی همایش میراث علمی و فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، سید محمد عمادی حائری، از پژوهشگران مرکز پژوهشی میراث مکتوب، تاثیر رویکردهای خواجه نصیرالدین طوسی را در تحولات گفتمان کلامی امامیه مورد نقد و بررسی قرار داد.
وی با اشاره به اینکه آثار کلامی – فلسفی خواجه نصیر الدین طوسی را به دو دسته کلی می توان تقسیم کرد، ادامه داد: یک دسته آثاری است که وی در هنگامی که در خدمت اسماعیلیه بود تالیف کرد و در آنها، بنابر وظیفه محول یا از سر اعقتاد، به تشریح آموزه های اسماعیلیان نزاری پرداخت، که مشهورترین آنها روضه تسلیم و آغاز و انجام است.
این پژوهشگر حوزه دین، دسته دیگر را کتاب هایی دانست که طوسی آنها را پس از کناره گیری از اسماعیلیه تالیف نمود و در آنها به تبیین و اثبات عقاید شیعه امامی پرداخت، که از آن میان تجرید الاعتقاد، قواعد العقاید، تلخیص المحصل و فصول از بقیه مهمترند.
وی در ادامه افزود: با آنکه نوشتارهای اسماعیلی طوسی و آثار امامی او اختلافات ماهوی شگرفی با یکدیگر دارند و در برخی مواضع کاملا در تضاد با یکدیگرند، باید پذیرفت که افزون بر شیوه استدلال و روش تبیین، موافقت هایی نیز در پاره ای آراء و ایده ها میان این دو دسته آثار هست.
عمادی با تاکید بر اینکه توجه به مفهوم نزاری تعلیم، رد تفسیر رایج متکلمان امامی از آموزه بداء و عدم تاکید بر آموزه رجعت در آثار امامی طوسی، از جمله هماهنگی هایی است که میان نوشت های نزاری وی و کتاب های اثنی عشری او دیده می شود، افزود: همچنین عدم توجه خواجه نصیرالدین طوسی به احادیث به صورت مجموعه ای همبسته و بررسی انتقادی روایات به شیوه فنی آن، مشخصه عمومی هر دو دسته از آثار اوست.
وی بر این باور است که روش کلی خواجه نصیرالدین طوسی در آثار کلامیش که از آن به کلام فلسفی تعبیر می شود، در هر دو دوره از حیات فکری و نوشتاری او اساسا یکسان است.
پژوهشگر مرکز پژوهشی میراث مکتوب، با بیان آنکه پس از تالیف آثار طوسی در اثبات عقاید امامیه، شیوه کلامی وی در میان متکلمان امامی نهادینه گشت، و استمرار یافت ادامه داد: به نظر می رسد که طوسی در این شیوه از استدلال کلامی، از آثار اسماعیلی پیش از خود تاثیر پذیرفته است.
وی مدعی شد که با توجه به مجموعه ای از قرائن و شواهد، می توان گفت خواجه نصیرالدین طوسی روش رایج در میان متکلمان فیلسوف اسماعیلی را برگرفته و عقاید امامیه را به شیوه مرسوم متکلمان و فیلسوفان اسماعیلی اثبات کرده است.
عمادی همچنین در بخش دیگری از سخنانش از تفاوت طوسی با علمای پیشین امامیه در شیوه استدلال، دسته بندی موضوعات و نحوه تبیین و اثبات عقاید امامیه سخن گفت و ضمن مقایسه آثار طوسی با آثار بعدی متکلمان امامی، به نقش ویژه و زمینه های ذهنی او در تحول گفتمان کلامی امامیه اجمالا اشاره کرد.
گفتنی است، همایش بین المللی میراث علمی و فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، عصر امروز، پنج شنبه، پنجم اسفند در سالن همایش های کتابخانه ملی ایران به کار خود پایان می دهد.
پایان پیام/
نظر شما