خبرگزاری شبستان: در گذشته مساجد به عنوان پایگاه های فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی به شمار می رفتند و در واقع بستری برای مدیریت و توسعه دین بوده اند، در حال حاضر مساجد احیاء سنتهای دین را دنبال می کند اما باید یک نقش دیگر را نیز در دستور کار خود داشته باشد و آن انتقال و ارتقاء مفاهیم فرهنگی متناسب با شرایط روز است. و این مهم توسط امام جماعت محقق می شود.
امام جماعت نقش کلیدی و محورین در تعمیق و احیای کارکرد مسجد دارد. عاملی که جذابیت ویژه به مساجد می بخشد، در حقیقت وی یکی از عوامل توسعه به حساب می آید.
بی تردید مسجدی می تواند همان مسجد مورد نظر اسلام و پیامبر باشد که یک امام جماعت، با توان مدیریتی بالا، عادل و جامع آن را رهبری کند. براستى مصداق کامل آنان که مساجد خدا را عمارت می کنند ائمه جماعاتى هستند که در ابعاد گوناگون مسجد را گرم و رونق می بخشد. بر همین پایه است که فقیهان مصرف کردن درآمدهاى مربوط به مسجد را براى امام جماعت جایز می شمردند. زیرا آن بخش از اموال مسجد که در این راه هزینه شود در حقیقت براى آبادى رونق و تعمیر مسجد صرف شده است. تعمیرى که از عمارت مادى مسجد به مراتب بالاتر و برتر است چه برخوردارى مسجد از امام جماعتى که شایسته موجب عمران و آبادى معنوى آن است.
علامه طباطبایی در بحث روایی ذیل آیه «اقیموا وجوهکم عند کل مسجد»نقل می کند که منظور «ائمه» می شوند و توضیح می دهد که مراد از ائمه، امامان جماعت هستند. ایشان در ادامه بحث روایی اضافه می کند که منظور از «خذوا زینتکم عند کل مسجد» نیز «ائمه» می شوند فلذاست که جلو انداختن امام جماعت، زینت نماز است و بسیار پسندیده و مستحب است که برگزیدگان و خوبان جامعه برای امامت انتخاب شوند.
ابن خلدون امامت جماعت و پیش نمازی را از شئون امامت بزرگ یا خلافت اسلامی به حساب می آورد:
«باید دانست که کلیه مناصب شرعی دینی، مانند نماز (پیشنمازی) و فتوی و قضا یا داوری و جهاد و محتسبی در زیر عنوان امامت بزرگ یا خلافت مندرج است، چنان که گویی خلافت به منزله دستگاه رهبری بزرگ و ریشه جامع و کامل است و اینها (یعنی مناصبی را که یاد کردیم) از آن منشعب می شود و داخل در آن است؛ از این رو که خلافت و تصرفات آن به طور عموم ناظر بر همه احوال دینی و دنیوی اسلام است و اجرای احکام شرع درباره امور این جهان و آن جهان مردم می باشد. پیشنمازی این منصب بالاترین مقامات دستگاه خلافت است و برتر از همه مناصب و بخصوص بالاتر از مقام پادشاهی است که هر دو مندرج در خلافت اند.
حضرت امام خمینی(ره) نیز با توجه به نقش مهم مسجد در ابعاد عبادی ـ سیاسی، نظامی و اجتماعی، وظیفه امام جماعت را بسیار گسترده‌تر از یک نماز جماعت می‌دانستند و لزوم شایستگی و احراز شایستگی امام جماعت را مورد تأکید قرار می‌دادند و بر این مسئله تأکید داشتند که استقامت هر مسجد و اهل مسجد بستگی به امام جماعت آن دارد، چرا که گاه عدم شایستگی او، موجب انحراف و دوری جماعتی از مسلمین از مسیر حق می‌شود. آن فقید فرزانه می‌فرمودند:
«استقامت هر مسجدی و اهل هر مسجد به عهدة امام مسجد است. توجه خاص آن بزرگوار بر لزوم دقت و حساسیت در تعیین و نصب امام جماعت مخصوصاً در مساجد خاص و پرجمعیت تا آنجا بود که حتی در مواردی شخصاً امام جماعت برخی از مساجد را انتخاب و معرفی می‌کردند4که این انتخاب‌ها از دو جهت حائز اهمیت و قابل دقت می‌باشد:
اولاً: تعیین و انتخاب امام جماعت مساجد به قدری مهم و حائز اهمیت است که در بعضی موارد رهبر حکومت اسلامی، شخصاً اقدام می‌فرمودند.
ثانیاً: با توجه به تأکیدات مکرر آن بزرگوار بر نقش سیاسی، اجتماعی و نظامی مسجد، علاوه بر نقش عبادی آن، این مطلب به دست می‌آید که لازم است ائمه جماعات مساجد، افرادی آگاه به زمان و با تأیید علماء انتخاب شوند. ده نکته ای که امامان جماعت برای موفقیت در کار لازم است که بدانند در سلسله گزارش هایی که بخش اول آن امروز منتشر می شود مورد بررسی قرار می گیرد.
1. قلوب دیگران را با جذابیت و نفوذ اجتماعی تسخیر کنیم
در بحث ارتباطات انسانى، یکى از موضوعات مهمّى که بسیار بدان پرداخته شده، مفهوم نفوذ اجتماعى است. نفوذ اجتماعى به زبان ساده یعنى این که کسى بتواند دیگران را با گفتار و یا رفتار خود تحت تأثیر قرار دهد. وقتى در عرف گفته مىشود فلانى شخص با نفوذى است، یعنى او با پول خود و یا به وسیله دوستى و آشنایى (به اصطلاح پارتى)، قادر به انجام دادن کارهایى است که از همه کس برنمىآید.
بعضى با سِحر کلام خود، دیگران را تحت تأثیر قرار مىدهند و راههاى نفوذ در انسانها و کنترل آنها را مىدانند. بعضى نیز رفتار جذّاب و منش جالب توجّهى دارند و مىتوانند ارتباطات بسیار قوى با دیگران برقرار کنند و از قِبَل همین شبکه قدرتمند ارتباطى به بسیارى از خواستههاى خود برسند.
مهارت نفوذ اجتماعی برای متخصصان، معلمان، مصلحان و سران قدرت در جامعه اهمیت زیادی دارد، زیرا آنها خیلی وقتها میخواهند با اعمال نفوذ بر مراجعان و زیرد‌ستان خود، به اهد‌افشان برسند. مثلاً یک پزشک برای آن که اطمینان یابد بیمار لجوجش از د‌رمان مورد نظر وی پیروی می‌کند، از تکنیکهای ترغیبی و نفوذی خود استفاده خواهد کرد یا یک مد‌یر برای اد‌ارة نیروی انسانی تحت امر خود‌ش، باید آنها را ترغیب کند، نه این که به قهر متوسل شود.
امام جماعت باید علاوه بر جاذبه های اخلاقی، رفتاری جاذبه های ویژه ای از نظر ظاهری داشته باشد، جذّابیت مىتواند افراد را به شدّت تحت تأثیر قرار دهد.
نکته قابل توجّه این است که این مزیّت، قدرت و بُرد فوقالعادهاى یافته است. شواهد روشنى داریم که اشخاص خوشقیافه، در جامعه ما نفوذ زیادى دارند. در آزمایشى، آزمایششوندگان به تماشاى یک آگهى تبلیغاتى پرداختند که در آن، فردى جذّاب با استدلالهاى ضعیف سعى مىکرد آنها را ترغیب کند از عطر خاصّى استفاده نمایند. همانطور که انتظار مىرفت، آزمایششوندگان بیشتر تحت تأثیر جذّابیت آگهىدهنده قرار گرفتند تا دلایل وى. وقتى ما شخصى را در قیافه، منش و رفتار اجتماعى جذّاب مىدانیم، خودبهخود خصایص مثبت دیگرى را نیز به وى نسبت مىدهیم. تحقیقات نشان مىدهد افراد جذّاب در تغییر دادن عقاید دیگران موفّقترند.
امروزه در مقیاس وسیع نیز رسانههاى عمومى و دستگاههاى تبلیغاتى و همچنین اربابان قدرت با استفاده از شیوههاى مختلف ترغیب و با توجّه به زمینه تأثیرپذیر بودن افرادِ جامعه، سعى در حفظ موقعیت و ترویج مقاصد و اهداف خودْ را دارند. این گروهها به اصطلاح رگِ خواب مردم را مىدانند و حتى تحقیقات وسیعى براى افزایش جذابیت پیامهاى تبلیغاتى خود انجام دادهاند. این پیامهاى تبلیغاتى مىتواند در مورد یک کالاى مصرفى و یا حتى یک «ایده» و «ایسم» سیاسى باشد.
در طول تاریخ نیز دیدهایم که بسیارى از سیاستمداران کهنهکار با سوار شدن بر موج احساسات عمومى و از طریق همین شیوههاى ترغیبى، سرنوشت جامعه و افراد را به سوى دیگرى بردهاند و حتّى نگرش افراد جامعه و ذهنیّت آنها را تغییر دادهاند، به طورى که افرادى با سلامت روانى کامل، دست به کارهایى زدهاند که در شرایط عادى محال به نظر مىرسد.
در پایان باز هم تاکید می شود بخش اعظم این جذابیت از طریق مناسب بودن ظاهر امام جماعت، رعایت نظافت و بهداشت شخصی محقق می شود.
2. مهارت مدیریت بر زمان و گفتار را فرا گیریم
از دیگر دستاوردهای برخورداری امام مسجد از مدیریت قوی و منسجم ، مدیریت زمان است، امام جماعت باید با برخورداری از مدیریت قوی، برنامه ها را مختصر و مفید برگزار کند تا در مخاطبان دلزدگی ایجاد نشود.
یکی از مواردی که موجب خستگی و ملالت جوانان می‌شود انجام سخنرانی‌های طولانی یک‌ساعته یا بیشتر از آن می‌باشد که به هیچ وجه پسندیده نیست. عدم رعایت حد اعتدال در سخنرانی‌ها موجبات گریز جوانان از مساجد را فراهم خواهد ساخت. از اینرو باید کلام خود را با بیانی شیوا و جذاب برای مخاطبان جوان ارائه کنیم تا به ذائقه آنان شیرین آید و شاهد حضور مستمر آنان در مسجد شویم. مداحی‌ها هم باید کوتاه و مستند بیان شوند. لذا خطیب و مداح باید حق مطلب را به خوبی ادا کنند، تا جوانان از این طریق به مساجد جذب شوند.
پیامبر (ص)همواره امامان جماعت را به رعایت این نکته در نماز ترغیب می کرد.
امام علی (ع) نیز می فرماید: «آخرین سخن محبوبم پیامبر (ص) با من این بود که: علی جان! در نماز جماعت حال ضعیفترین مأموم را مراعات کن در حدیثی دیگر از پیامبر (ص) در راستای پرهیز از افراط و تفریط و رعایت اعتدال در همه زمینه هایی که به اداره مسجد برمی گردد آمده است:«کسی که امامت گروهی را بر عهده گیرد و در برخورد با آنان و قرائت و رکوع و سجده و نشست و برخاست خود، راه اعتدال و میانه روی را در پیش نگیرد. نمازش مورد پذیرش خداوند قرار نمی گیرد و از کتفان او تجاوز نمی کند. چنین امامی نزد خداوند، همچون پادشاه ستمگر و متجاوزی است که برای خیر و صلاح زیر دستان خود تلاشی نکرده و فرمان خدا را در میان آنان بپای نداشته است .....»
لذا در نمازهای جماعت باید به طور معمول و متعارف برگزار شوند و امام جماعت از طول دادن نماز و خیلی آهسته خواندن آن پرهیز کرده، سوره‌های طولانی را در نماز نخواند، سجده‌ها را طولانی نکند. امام جماعت می تواند برای مسجد جدول برنامه هفتگی تنظیم کرده و سعی کند آن برنامه را اجرا نماید و جز در موارد خاص برنامه‌های آن را لغو نکند. بنابراین امام جماعت باید به طور سنجیده فعالیت کرده و مطابق طبع ظریف جوانان حرکت کند.
3. در پاسخ به شبهات جوانان پاسخگویی منطقی باشیم
پرسشگری از ویژگیهای نسل جوان است به گونه ای که اگر رابطه نزدیک تری با آنها برقرار شود یا فضای مناسب را ایجاد کنیم متوجه می شویم که سئوالات زیادی نسبت به عملکرد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حال حاضر و حتی نسبت به عملکرد گذشته دارد. بدیهی است باید پرسشگری این نسل را ستود و با سعه صدر بدانها پاسخ داد و راه اندیشیدن را به آنها آموخت تا زمینه رشد استعداد های درونی ایشان فراهم شود و در این راه ائمه جماعات باید به موارد زیر توجه نمایند:
1ـ سعه صدر و گشاده رویی در برخورد با قشرهای گوناگون و توان جذب آنان به اسلام و مسجد؛ که در روایت آمده است که:«آلَهُ الرِیاسَهِ سَعَهُ الصَّدرِ».«ابزار ریاست، سعه صدر است.»
یکى از راههاى استحکام پیوند میان مسجد و جوان، رفع نیاز فکرى و معنوى جوانان است. جوانان ذهن خلاق و جستجو گرى دارند و همواره به دنبال کشف حقیقت و حل مسائل و پاسخ گویى به شبهاتاند. علاوه بر آن امروز شبهه افکنى در حوزه فرهنگ دینى یکى از پر خطرترین جلوههاى تهاجم فرهنگى در عرصه تربیت دینى است این شبهات به قول استاد مطهرى، گذرگاه خوبى هستند اما عدم پاسخ گویى به آنها موجب تزلزل در عقاید واندیشههاى دینى آنان مىگردد و پایههاى تربیت دینى را سست مىگرداند. جوان اگر احساس کند که مسجد محلى براى پاسخ گویى به سؤالات اوست و در آن شخصیت ارزشمند و فرهیختهاى است که درد او را درک مىکند، خواه ناخواه به سمت و سوى او متمایل مىگردد و دیگران رانیز با خود همراه مىسازد.
استاد مطهرى مىگوید: ما امروز از این نسل گله داریم که چرا با قرآن آشنانیست چرا در مدرسهها قرآن یاد نمىگیرند حتى به دانشگاه هم که مىروند از خواندن قرآن عاجزند البته جاى تأسف است که این طور است اما باید از خودمان بپرسیم ما تاکنون چه اقدامى در این راه کردهایم؟ آیا با همین فقه و شرعیات و قرآن که در مدارس است توقع داریم نسل جوان با قرآن آشنایى کامل داشته باشد؟ قرآن از مؤمنان مىخواهد که سخنانشان محکم و استوار باشد »قولوا قولاًسدیاً؛10این نکته در تربیت دینى و جذب جوانان بسیار مهم و حیاتى است که سخنان مربى باید همچون سدى محکم جلوى امواج مختلف مقاوم باشد.
ادامه دارد......
نظر شما