به گزارش خبرگزاری شبستان، یکى از صفات خداوند، «اراده» و نام دال بر آن وصف «مرید» است. اراده در مورد انسان بهمعناى تصمیم گرفتن بر انجام کارى است که مسبوق به مقدماتى از قبیل تصور و تصدیق به فایده و شوق به آن باشد. اما بدون شک، ظهور اراده در مورد خداوند نیاز به این مقدمات و مراتب ندارد و این مفاهیم در مورد او بىمعناست؛ زیرا اینها امورى حادث بوده و با وجود بسیط و بهدور از هرگونه تغییر و تبدیل الهى سازگارى ندارد.
از این رو، دانشمندان اسلامى نیز براى تبیین مفهوم اراده الهى، آن را به دو قسم تقسیم کردهاند:
1) اراده ذاتى:
یعنى «علم» خداوند به نظام اصلح در جهان آفرینش و آگاهى او به خیر و صلاح بندگان در احکام و قوانین شرع و یا «محبت» او به کمال که در مرتبه اول، به کمالات بىانتهاى خودش محبت دارد و در مرتبه بعد، به کمالات موجودات از آن جهت که آثارى از کمال اویند. اراده به این دو معنا از صفات ذات است.
2) اراده فعلى:
این اراده عین ایجاد است؛ بدین معنا که هر موجودى که ممکن بوده، قابلیت دریافت فیض وجود را از خداوند فیّاض داشته و مانعى بر سر راه تحقق وجودش نباشد، خداوند لباس وجود را به او مىپوشاند. بنابراین، اراده او بر آفرینش چیزى، عین ایجاد آن است.
اراده به این معنا جزو صفات فعل شمرده مىشود.[1]
قرآن کریم مىفرماید:
«انَّما امْرُهُ اذا ارادَ شَیْئاً انْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ».[2]
فرمان او چنین است که هرگاه چیزى را اراده کند، تنها به آن مىگوید: «موجود باش» و آن نیز بىدرنگ موجود مىشود.
امام رضا علیه السلام در پاسخ سؤال از اراده خدا و خلق، به اراده فعلى خداوند اشاره نموده، مىفرماید:
«الْارادَةُ مِنَ الَمخْلُوقِ الضَّمیرُ وَ ما یَبْدُوا لَهُمْ بَعْدَ ذلِکَ مِنَ الْفِعْلِ، وَ امَّا مِنَ اللَّهِ تَعالى فَارادَتُهُ احْداثُهُ لا غَیْرَ ذلِکَ، لِانَّهُ لا یُرَوّى وَ لا یُهِمُّ وَ لا یَتَفَکَّرُ وَ هذِهِ الصِّفاتُ مَنْفِیَّةٌ عَنْهُ وَ هِىَ صِفاتُ الْخَلْقِ، فَارادَةُ اللَّهِ الْفِعْلُ لا غَیْرَ ذلِکَ، یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ بِلا لَفْظٍ وَ لا نُطْقٍ بِلِسانٍ وَ لا هِمَّةٍ وَ لا تَفَکُّرٍ وَ لا کَیْفَ لِذلِکَ، کَما انَّهُ لا کَیْفَ لَهُ».[3]
اراده مخلوقات تصمیم درونى و کارهایى است که پس از آن، از آنها ظاهر مىشود، اما در مورد خداوند متعال، اراده او فقط بهمعناى ایجاد است؛ نه اندیشه مىکند، نه تصمیم مىگیرد و نه فکر مىکند. اینگونه صفات از او منتفى است؛ چه اینکه اینها از صفات خلق است. پس اراده خداوند، همان فعل اوست، نه غیر آن. خداوند مىفرماید: موجود باش و بىدرنگ موجود مىشود؛ بدون احتیاج به لفظ و سخن گفتن به زبان و تصمیم و تفکّر. اراده او هیچ کیفیتى ندارد، همانگونه که ذات پاکش نیز بدون کیفیت است.
-------------------------------------------------------------------------------
[1] . اقتباس از: پیام قرآن، ج 4، ص 153؛ و آموزش عقاید، مصباح یزدى، ج 1، ص 112.
[2] . یس( 36)، آیه 82.
[3] . اصول کافى، ج 1، ص 80.
پایان پیام/
نظر شما