به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، دکتر رضا محمدزاده، رییس دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد دانشگاه امام صادق(ع)، در همایش ملی "مکتب علمی امام صادق(ع)"، زوایای فهم و معرفت بشر را از معارف ناب الهی مورد نقد و بررسی قرار داد.
وی در آغاز سخن با پراهمیت خواندن گستره افق دید انسان در رویارویی با معارف شگرف و سترگ اهل بیت(ع)، گفت: هنگامی که انسان با دیدی متفاوت و افقی بالاتر، بازگشتی به میراث کتاب و سنت دارد، احساس می کند که آنچه که از سرمایه علمی در این آموزه ها وجود دارد، بسیار فراتر از سطحی است که قبل از این آمادگی، انسان با آن مواجه بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به فرمایشی از حضرت صادق (ع) که فرمودند "ان علی کل حق نورا"، اظهار داشت: با وجود اینکه حضرت می فرمایند: "هر حقیقتی هماره روشن و آشکار است"، اما این سوال پیش می آید که چرا گاهی فکر می کنیم که بسیاری از حقایق را نمی دانیم.
وی بر این باور است که پاسخ این سوال به استعداد و ظرفیت خود انسان باز می گردد و اگر آدمی ظرفیت لازم را در خود ایجاد نکرده باشد، نمی تواند حقیقتی را حتی با وجود روشن بودن آن، فهم و درک کند.
معاون آموزشی دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق (ع)، در راستای این کسب ظرفیت و ایجاد استعداد لازم در انسان، ادامه داد: دغدغه داشتن، تلاش کردن و تتبع علمی لازم را انجام دادن، زمینه هایی را در انسان ایجاد می کند که بتواند آموزه های بزرگ مکتب را به صورت راستین فرا بگیرد.
وی ادعا کرد: گمان نکنید که علم تنها یادگرفتن است، بلکه توسعه و شکفتن آن بستگی به عمل کردن به همان علم دارد. عمل و رفتار اگر همه به صورت مناسب صورت بگیرد، باب معرفت را به روی انسان کاملا می بندد.
مولف کتاب "معرفت شناسی" در بخش دیگری از سخنانش با محوریت برداشت هایی از کلام، فلسفه و منطق در روایات امام صادق(ع) و با توجه به تعاریف مختلفی که از این سه علم شده است، اظهار داشت: در مواردی از روایات داریم که حضرت از ورود به مباحث کلامی به شدت نهی می کنند، و در عین حال مواقفی نیز حضرت به صورت عملی وارد این مباحث می شوند. در اینجا چه سنخیتی وجود دارد؟
وی بر این باور است که چنین اختلاف نظر و عمل از آن رو است که امام جعفر صادق(ع) معتقد بودند که اگر این مباحثات برای عناد و جدال ورزی به کار گرفته نشود، نه تنها مفید است که حتی خود ایشان نیز در آن ورطه گام می گذارند.
مترجم کتاب "مشاهیر فیزیک در تمدن اسلامی" در ادامه این بحث نکته دیگری را برای مخاطبان گوشزد کرد و اظهار داشت: برخی از آموزه های حضرات معصومین(ع)، به واسطه علم اکتسابی خود ایشان بوده است. وی در همین باره به رساله ذهبیه حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) اشاره کرد و گفت: در نشستی که مامون تدارک می بیند و از همه دانشمندان می خواهد که وارد بحث علمی شوند، و از حضرت نیز، به منظور کاستن از مقام علمی ایشان، تقاضا می کند که با دیگر دانشمندان وارد بحث و مذاکره شوند، حضرت رضا(ع) در آنجا اشاره دارند که مباحث متعددی هست که نتیجه تجربیات و آزمایشان شخصی ایشان است و می فرمایند: "عندی ما ذالک ما جربته و عرفت صحته بالاختبار".
مترجم جلد پنجم اسفار، در بخش دیگری از سخنانش، با محوریت مقاله ای که با عنوان "شک، حلقه اتصال به معرفت: بازخوانی رساله اهلیلجه امام صادق(ع)" در این همایش ارائه کرده بود، و با اشاره به اینکه یکی از مقوله های مهم در مباحث معرفت شناسی معاصر، شک و تردید است، اظهار داشت: بحث از معرفت و راه های حصول آن، به خصوص معرفت های یقینی از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و فیلسوفان بوده است.
وی در همین باره افزود: در این خصوص، همواره مبحث مهم "شک" به عنوان مانعی مهم در مسیر حصول معرفت، ذهن معرفت شناسان و حکیمان را به خود مشغول داشته است.
نویسنده مدخل "ذهن" در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، درباره هنگامه اهمیت یافتن شک تصریح کرد: آن موقع، هنگامی است که انسان در آگاهی از اشیاء، حس را تنها وسیله کشف امور می پندارد و در بهره بردرای از اعضا و قوای حسی خویش، با مقوله ای تحت عنوان خطای حسی مواجه می گردد.
وی همچنین به عوامل ایجاد شک اشاره کرد و افزود: اتکای بیش از حد به حس و مواجهه با خطای حسی عمده ترین نقش را در بروز شک به عنوان مانعی برای معرفت ایفاء نموده است.
نویسنده مدخل "فعل و انفعال" در دانشنامه جهان اسلام، با طرح این مقدمات تلاش کرد تا بحث را از دیدگاه امام صادق(ع) پی گیرد. وی بر این باور است که از منظر امام جعفر صادق(ع) شک مانعی برای حصول معرفت به حساب نمی آید بلکه حلقه ای است برای اتصال ذهن مبتلا به انکار و تعاند با معرفت و آگاهی.
وی در همین باره افزود: این حقیقت را به نحوی دقیق در گفتگویی که میان وی با دانشمندی هندی روی داده بیان فرموده است. این گفتگو که به "حدیث اهلیلجه" اشتهار یافته است، متضمن رویکردهای معرفت شناختی مهمی است که بنده در مقاله ام با محوریت مسئله شک به تبیین آنها پرداخته ام.
گفتنی است، همایش یک روزه ملی مکتب امام جعفر صادق(ع)، اول اسفندماه سال جاری، با حضور اساتید، پژهشگران و محققان حوزه های دین و علوم انسانی، در سالن همایش های دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.
پایان پیام/
نظر شما