علم را نفهمیده و شرایط را برای عالمان فراهم نکرده ایم

به گزارش خبرنگار شبستان، دومین سلسله نشست های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، عصر یکشنبه، 8 بهمن ماه با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین رسول جعفریان، محقق و رییس سابق کتابخانه مجلس شورای اسلامی با موضوع "مفهوم علم در تمدن اسلامی و نقش آن در پیشرفت ها و توقف ها"برگزار شد.

بر پایه این گزارش، حجت الاسلام جعفریان با بیان اینکه مباحثی که در مورد انحطاط تمدن اسلامی مطرح می شود، عمدتا دو دسته است، گفت: بخشی از آن مربوط به فرهنگ، علم و تولید آن و دشواری های موجود در این عرصه، و بخش دیگر به حوزه تمدنی و عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر می گردد.

حجت الاسلام جعفریان ادامه داد: در رابطه با بخش دوم که یاد شد حرف های زیادی گفته شده است، از جمله بحث از جنگ های داخلی، اختلافات فرقه ای، جنگ های صلیبی، نظام های سیاسی متشتت، نبودن تمرکز سیاسی و ... و البته طبعا نبودن عمران، که از زاویه انحطاط اگر بخواهیم به موضوع نگاه کنیم، یک سر بحث آن است که ما مدارسمان را از دست دادیم.

وی تصریح کرد: ما علم را به خوبی نفهمیدیم یا به علت ضعف حکومت ها و عدم عمران نتوانستیم شرایط لازم را برای عالمان فراهم کنیم تا آنها بتوانند در علم پیشرفت کنند و از ورای این مهم دارای تمدن خوب و جدی شویم، در واقع همه این مباحث در گروی داشتن اطلاعات در حوزه تمدن اسلامی است و افرادی که به این مباحث می پردازند یا تحت تاثیر شرایط اجتماعی اند و یا سیاسی کارند و تحت تاثیر امواج جامعه هستند.

رئیس سابق کتابخانه مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: باید برگردیم و وارسی نسبت به وضعیت گذشته مان داشته باشیم، حال آنکه در حال حاضر بحث در باب تاریخ علم و فلسفه علم را کنار گذاشته ایم و در قرون چهار و پنج هجری قدری به آنها پرداخته ایم و بعدها هر آنچه که ارائه شد به صورت تکرای بوده و هرگز به شکلی جدی به مباحث یاد شده پرداخته نشد.

وی عنوان کرد: برای مثال مباحث مرتبط با تمدن اسلام یا فلسفه علم نیز سیاسی شده است و شاید دکتر "نصر" برای نخستین بار به فلسفه علم پرداخت، در واقع گویی هدف آسیب شناسی در رابطه با موضوعات یاد شده نیست بلکه تعریف و تمجید است، اینکه بگوییم ما خیلی انسان های فهمیمی بوده ایم.

حجت الاسلام جعفریان ابراز کرد: ما فراوان تمجید و ستایش از علم داریم اما این شیوه پاسخ ابهامات و مشکلات مان در علم را نمی دهد چراکه کسی با تمجید و توصیه راهش را ادامه نخواهد داد، شاید شروع کند ولی ادامه خیر.

این محقق تاکید کرد: در طول هفتصد- هشتصد سال از معلومات یونانی جلوتر نرفتیم، هر چند که قرن ششم حاصل تمدن اسلامی است اما بعدها همه چیز تمام می شود؛ حقیقتا در حوزه فهم تا چه اندازه توانسته ایم که حصارها را بشکنیم، نمی خواهم بگویم که در حد صفر عمل کردیم اما به هرحال باید از بررسی متون به این مهم رسید، البته آدم های نادر داریم و نباید آن ها را با جریانات فکری اشتباه گرفت.

حجت الاسلام جعفریان بیان کرد: نخستین نشانه های تغییر در جامعه مسلمین از قرن 13 آغاز شد که آن هم به علت ارتباط با غرب ممکن شد، البته همان طور که اشاره شد چهره های نادری هم بودند، مثلا ابوریحان کارهای برجسته و تکی داشت اما جانشینی برای او نبود، بنابراین در طول سالیان برای مثال در حوزه فلسفه از حصار فلسفه ارسطویی خارج نشدیم، در آن زمان "هیئت" همان هیئت بطلمیوسی  است که جز خسوف و کسوف را نشان نداد، در واقع اطلاعات ما در حوزه نجوم به اندازه یک تلسکوپ هم نیست یعنی به نقطه ای نرسیده ایم که راه تازه ای باز کنیم؛ به این معنا که آمار دادن فایده ندارد مهم آن است که ببینیم حرکت های عمومی ما چه قدر منجر به رواج آموزش و مفهوم علم شده باشد.

وی تصریح کرد: 10- 15 سال کتابی تحت عنوان "امتناع تفکر در فرهنگ دینی" تالیف شد با این بحث که در نظام فکری دین، جایی برای تفکر نیست، یعنی اگر متدین هستید فکرتان باز نخواهد شد، به این معنا که در طول یک هزار سال گذشته به علت تحکم آرای فلسفی که به آنها مارک دین زده شد، جرات تامل در حوزه های فلسفی برداشته شد، باید برای آن دوران پاسخی یافت و ناچاریم که به اشتباهات خودمان اعتراف کنیم، باید روشن شود چرا پیشرفت نکرده ایم، ما نظام معرفتی مان را بر مبنای شناخت کلیات گذاشتیم و اصلا به استقراء توجه نکردیم یا آمدیم به گونه ای دیگر عالم را بشناسیم، به هر حال فرار از نظریه داروین به این علت بود که شان آدم در حد میمون تقلیل داده نشود و البته درست است که افرادی مانند مرحوم سحابی و مشکینی آمدند و موضوع را به گونه ای دیگر تبیین کردند.

وی ادامه داد: به هر حال حمله غزالی به علم و استدلال او آیا صدمه ای بالاتر از مغول نبود؟ این صدمه بود که قابل قیاس با حمله مغول نبود، ولو مغولها در برهه ای آدم می شدند و نمونه های آن را داشتیم، بنابراین می خواهم بگویم که فلاسفه ما مباحث معرفت شناسی را به هیچ گرفتند.

حجت الاسلام جعفریان با اشاره به مباحث معرفت شناسی دکارت خاطرنشان کرد: قبل از آنکه او این مباحث را مطرح کند ما در خواب بودیم، دیگر آنکه در طول 30 سال گذشته به هرمونتیک توجهی نداشتیم ولی الان همه مسابقه گذاشتیم تا به این قضایا بپردازیم، حال آنکه مردم برای تامین نیاز خود به سوی علم می روند و منتظر مراکز دانشگاهی نمی مانند، بحث ما این است که چرا انقلاب علمی اتفاق نیفتاد و چرا روی خرافات ماندیم. تا زمانی که آسیب های خودمان را ندانیم، تغییر نمی کنیم. 

پایان پیام/