به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، دکتر احد فرامرز قراملکی، استاد دانشگاه تهران در همایش ملی مکتب امام صادق (ع)، روش شناسی مطالعات حوزه اخلاق در مکتب امام جعفر صادق (ع) را مورد نقد و بررسی قرار داد.
وی در آغاز سخنش با بیان اینکه از قدیم حوزه رفتارها، تکالیف و اعتقادات در رویکردهای مجزایی مورد بررسی و تحلیل واقع می شدند، اظهار داشت: حوزه اخلاق همواره در میان دو حوزه دیگر، معمولا مورد غفلت واقع شده و غالبا از لحاظ پرداخت به زوایای مختلف آن، مورد ظلم واقع شده است.
مولف کتاب "اخلاق کاربردی در ایران و اسلام" در مقام گردآوری روایات اخلاقی حضرت صادق(ع) به توصیه هایی در مواجهه با این روایات اخلاقی اشاره کرد و گفت: این توصیه ها در مقام دست یابی به مسئله و فرضیه پردازی به کار می آید. رهیافت مسئله محور، رهیافت تاریخی و تطبیقی، نگرش سیستمی و رویکرد بین رشته ای چهار توصیه ای است که از طریق آن ها می توان با احادیث روبرو شد.
وی با اشاره به اینکه اخلاق از مهمترین بخش های تعلیمی و تربیتی مکتب امام صادق(ع) است و سیره نظری و عملی آن حضرت از منابع مهم در اخلاق پژوهی است، افزود: با این وجود، بهره مندی از این گنج معرفتی محتاج اخذ رهیافت مناسب به کار بستن روش اثر بخش و ابزارهای کارآمد است.
عضو هیئت تحریریه "نامه حکمت" بر این باور است که مطالعات مسئله محور بیشترین کارآمدی در دست یابی به مبانی و نظام اخلاقی در مکتب امام صادق(ع) را دارا است و مطالعات معطوف به نظریه ها و دریابی نظریه های رایج کمترین اثر بخشی را دار هستند.
وی عدم نتیجه گیری احکام کلی در مباحث اخلاقی را رهاوردی از همین منظر دانست و ادامه داد: به همین دلیل اگر بخواهیم از میراث گرانبهای امام صادق(ع) استفاده کنیم، باید مسئله محور پیش برویم؛ چرا که موضوع محور نگریستن، میراث را برای ما صامت نگه می داد، در حالی که در رهیافت مسئله محور، این میراث گرانبها با ما سخن خواهد گفت.
مولف کتاب "اسوه ساده زیستی" با تصریح بر اینکه محقق به جای ردیابی نظریه سلامت یک مولفه ای زکریاری رازی در طب روحانی یا نظریه چهار مولفه ای سلامت دوانلو می بایست مسئله ای مانند معطوف بودن تعالیم اخلاقی امام صادق(ع) به سلامت را پژوهش کند، افزود: مطالعه مسئله محور، محقق را به تیزبینی و جزءگرایی سوق می دهد و اگر چنین مطالعه ای با رهیافت سیستمی نگر همراه نگردد سبب آفت تحویلی نگری یا تقلیل گرایی می شود.
وی در همین باره و با رویکرد رهیافت سیستمی ادامه داد: در رهیافت سیستمی می توان بر حسب نقشه جامع پژوهشی و الگوهای مرتبط، نظام معرفتی اخلاق را از حیث مبانی، نظریه ها و لوازم و تعامل درونی آنها مورد تحلیل قرار داد.
مولف کتاب "موضع علم و دین در خلقت انسان" با متمایز خواندن رهیافت های مواجهه با روایات در نتیجه و عمل اظهار داشت: اگر در اخلاق مکتب امام صادق(ع)، حقوق صاحبان حق، بایسته های اخلاقی را تعریف می کند، در نگرش سیستمی و مطالعه مسئله محور از طرفی هر یک از حق ها به صورت جزیی و متمایز تحلیل می شوند و از طرف دیگر، حقوق صاحبان حق در همه شئون رفتار ارتباطی مورد توجه قرار می گیرد.
وی در همین باره افزود: علاوه بر مسئله انسجام در این نظام معرفتی، به تعامل در این نظام بین حقوق صاحبان حق نیز توجه می شود.
مولف کتاب "روش شناسی مطالعات دینی" درباره این تمایز و تفاوت اینگونه مثال زد: به عنوان نمونه اگر حقوق صاحبان حق بر حسب کرامت ذاتی انسان تعریف می شود آیا می توان دیگر شئون اخلاقی مانند رفتار اخلاقی یا محیط زیست طبیعی و نباتی و حیوانی را نیز تحلیل کرد؟ آیا این ابعاد مختلف، وحدت و جهت گیری نظام اخلاقی را تامین می کند؟
وی رهیافت و رویکردها را در مواجهه با آموزه های هر مکتب بسیار مهم تلقی کرد و اظهار داشت: در مطالعات اخلاقی در مکتب امام صادق، رهیافت ترکیبی مسئله محور و سیستمی اثر بخش است اما به لحاظ روش، اگرچه در ظاهر امر روش تحلیل منطقی تنها طریق فهم و درک تعالمی اخلاقی امام صادق(ع) است اما در واقع این حصرگرایی روشی می تواند ژرفا و ابعاد گوناگون تعالیم اخلاقی آن حضرت را نمایان سازد.
مولف کتاب "روش شناسی فلسفه ملاصدرا" در این زمینه به بیان یک نمونه بسنده کرد و ادامه داد: برای مثال، تمایز خودشناسی به منزله یک فرآیند و خودانگاشت به منزله حاصل این فرآیند می تواند پرتوی در فهم عمیق تر آموزه های امام صادق در خصوص خودشناسی و محاسبه نفس باشد.
گفتنی است، همایش یک روزه مکتب امام جعفر صادق(ع)، اول اسفندماه سال جاری، با حضور اساتید، پژهشگران و محققان حوزه های دین و علوم انسانی، در سالن همایش های دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.
پایان پیام/
نظر شما