کلید حل اختلاف ها در دست ایران است؟

خبرگزاری شبستان: چهارشنبه و پنج شنبه هفته گذشته، تهران میزبان دور هشتم مذاکرات ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی بود. مذاکراتی که همانند ادوار گذشته اش بدون نتیجه پایان یافت. ایران و آژانس اکنون بیش از یک سال است که درباره تدوین مدالیته ای که روشن کند تهران چگونه به پرسش های آژانس درباره موضوع PMD (ابعاد احتمالی نظامی) پاسخ دهد، در حال مذاکره هستند، اما این دور از مذاکرات نیز تنها با تعیین تاریخ 24 بهمن برای دور بعدی مذاکرات به انتها رسید.

یکی از مهمترین مسائلی که در مذاکرات اخیر میان ایران و آژانس مورد اختلاف بوده است، مسئله بازدید از پارچین است. پارچین دوبار در سال 2005 مورد بازدید بازرسان آژانس قرار گرفته است. آژانس پس از این بازدیدها رسما اعلام کرده است که در این مکان فعالیت هسته ای مشاهده نشده است. اما هم اکنون ادعای دیگری از سوی آژانس مطرح شده است که مدارک و شواهدی را در دست دارد مبنی بر فعالیت هسته ای نظامی ایران در سایت پارچین که پس از بازرسی های آژانس در سال 2005 صورت گرفته است.

مشکلی که در این میان وجود دارد این است که پارچین سایتی نظامی اما غیر هسته ای است. آژانس بر اساس پادمان هسته ای ـ توافقنامه ای که برای اجرایی شدن پیمان ان پی تی با کشورها بسته می شود ـ تنها می تواند مناطقی را مورد بازدید قرار دهد که فعالیت هسته ای در آن جا انجام می شود. یعنی کار آژانس نظارت بر فعالیت هسته ای کشورها و عدم اشاعه سلاح های هسته ای است. در واقع اجازه بازدید توسط بازرسان خارجی از مراکز محرمانه نظامی، مسئله ای است که غیر متعارف است و هیچ کشوری اجازه چنین کاری را نمی دهد و ایران نیز در سال 2005 به منظور نشان دادن حسن نیت خود رضایت به چنین بازدیدی داده است.
 

در عین حال چنین ادعایی توسط آژانس مطرح شد و پافشاری برای بازدید مجدد از این سایت نظامی، راه حلی را می طلبید. ایران در این راستا از آژانس مدارکی را درخواست کرد که مبنای این ادعا بود تا با استدلال در راستای این مدارک غیر واقعی بودن این تلقی را به اثبات برساند. اما آژانس از ارائه این مدارک خودداری کرد و به این دلیل بسنده کرد که کشورهایی که این مدارک را در اختیار آژانس گذاشته اند، اجازه نمی دهند که منبع این اطلاعات در اختیار ایران قرار گیرد.

پس از این مرحله ایران با بازدید از پارچین موافقت کرد، اما آن را منوط به تدوین مدالیته ای دانست که طی آن درخواست های آژانس از ایران مشخص شده و مرحله به مرحله به پیش رود. ضمن این که ایران به دنبال آن است که درخواست های غیر متعارف آژانس را با بدست آوردن امتیازهایی به مرحله اجرا در بیاورد. این امتیاز ها می تواند در راستای لغو برخی تحریم ها و یا به رسمیت شناختن حق غنی سازی هسته ای ایران بر مدار فعالیت های صلح آمیز قرار گرفته باشد.
 

اما سوالی که در ذهن برخی از ایرانیان شکل گرفته است این است که چرا ایران با رضایت به بازرسی آژانس از سایت پارچین به تلطیف فضا برای نتیجه گیری در مذاکرات 1+5 نمی پردازد؟ در واقع این سوال دارای پیش سوالی است که در این فضای بدون نتیجه مذاکرات چه کسی بیشتر ضرر می کند؟ این استدلال بر این مبنا استوار است که ایران، زیر فشار تحریم ها بیشترین ضرر را از طولانی شدن مذاکرات می برد. بر این اساس می تواند با صدور اجازه بازدید از سایت پارچین، حسن نیت خود را نشان داده و شرایط را برای مذاکرات با 1+5 آماده کند.

پیش از پاسخ به این سوال و تحلیل استراتژی ایران در مذاکرات با آژانس، باید به تحلیل رفتار غرب بپردازیم. در واقع آنچه از سوی غرب در ارتباط با ایران و مسئله هسته ای اش تا کنون مطرح شده است، نگرانی در راستای فعالیت نظامی است. اما موارد مثبت و حسن نیت های ایران برای پیش برد اعتماد سازی تا کنون نتیجه ای را در بر نداشته است. در ارتباط با مدالیته ای که هم اکنون مطرح می باشد نیز اگر مشکل غرب عدم اعتماد نسبت به فعالیت های هسته ای نظامی ایران باشد، می تواند بر این مبنا به گسترش بازرسی های خود روی آورد، اما به نظر می رسد که این مساله بیشتر بهانه ای سیاسی باشد تا نگرانی واقعی.
 

غرب برای این بهانه تراشی دلایل زیادی را دارد. رقابت جدی قدرت میان ایران و غرب در خاورمیانه غیر قابل چشم پوشی است. اگر چه برخی ضعف غرب در منطقه و صعود قدرت ایران را نادیده می گیرند، اما مطالعه عمیق تحولات و در نظر گرفتن تمامی وجوه و مولفه ها، این موضوع را به اثبات می رساند. بر این مبنا غرب با بهانه تراشی در راستای پرونده هسته ای به دنبال فشار به ایران است تا بتواند موضع ایران را در معادلات منطقه ای ضعیف نماید. بر این اساس رویکرد تدافعی توسط ایران در این مسئله نمی تواند برای ایران نتیجه بخش باشد. در واقع ایران با درک این موضوع به دنبال آن است که درخواست های آژانس را وارد چهارچوب مدالیته کند تا پس از بازدید از پارچین، درخواست های بی حساب و غیر متعارف، همینطور پشت سر هم مطرح نشود. در واقع ایران با این کار در پی آن است که از یک سو راه بهانه تراشی های غرب را ببندد و از سوی دیگر با این حربه خود را همچنان مذاکره کننده معرفی کند.

اما واقع امر این است که این مذاکرات به علت اهداف غیر متعارف غرب و عدم اختیار آژانس، نتیجه ای را در بر نخواهد داشت و باید چشم انتظار مذاکرات 1+5 نشست. البته در آن مذاکرات نیز در صورتی توفیقی حاصل خواهد شد که اروپا مشی جدیدی را بر خلاف دیکته آمریکا و رژیم صهیونیستی در نظر بگیرد.

پایان پیام/