وقف مصداق روشنی از تعاون و همکاری است

حجت الاسلام وحدت مشهوری نظری مدیر کل اوقاف وامور خیریه اردبیل در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار شبستان در اردبیل با بیان اینکه وقف مانند انفال، خمس، زکات، جزیه و غنائم از منابع مالی حکومت اسلامی محسوب می شود و در اسلام دارای ویژگی هاومصداق روشنی از تعاون و همکاری است، اظهار داشت: وقف عملی است صالح و باقی که باید مورد پژوهش پژوهشگران قرار بگیرد تا بیشتربتوانددرجوامع مورد استفاده واقع شود.

وی افزود: در فقـه اسلامـی گاهـی وقـف را به حبس معیـّن مال و صدقه دادن منافع تعبیـر کـرده اند که در این صورت خالـی از اشکـال نخواهد بـود و وقف در لغـت به معنای حبس شدن،حبس کردن، متوقّـف شدن و متوقّـف کـردن است.

مشهوری نظری ادامه داد: وقف در اصطلاح فقهی عبارت است ار این که شخصی عین مال خود را حبس دائم کند و منافع آن را شرعاٌو به رایگان در اختیار تأسیسات ،شخص یا اشخاص مخصوص بگذارد.

وی با اشاره به این مطلب که فقها در بیان مفهوم اصطلاحی وقف که از نظر شرعی کلمه ی وقف چه مفهومی دارد اختلاف نظر دارند؛ خاطرنشان کرد: منشأ اختلاف نظرآنان در این است که برخی آن را لازم و برخی جایز می دانند و عدّه ای قصد قربت را شرط تحقّـق وقف می دانندولی عدّه ی دیگری چنین عقیده ای ندارند، و غیر این ها. این نوع اختلافات موجب شده است که در تعریف آن نیز با تعاریف گوناگون مواجه شویم.

این مقام مسئول ادامه داد: مرحـوم محقـق حلّی در تعریف وقف گفته است:«الوقـف عقد ثمرته تحبیس الاصل و اطلاق المنـفه»؛ یعنی وقـف عقدی است که ثمره ی آن حبس کردن اصل و رها کردن منفعـت است.

وی با اشاره به تعریف وقف از دیدگاه امام خمینی (قدس سره)، اضافه کرد: ایشان در این تعریف فرموده است: «تحبیس العین و تسبیل المنفعه«؛یعنی وقف، عبارت از حبس کردن عین و رها کردن منفعت آن است. آن چه وقف می شود، باید عین مملوک باشد که مدتی قابل توجه باقی بماند به گونه ای که امکان انتفاع منفعت محلله از آن و نیز امکان قبض آن باشد؛ بنابراین، وقف منافع و دیون و وقف چیزهایی که به ملکیت در نمی آیندمثل خمر، خنزیر و نیز وقف خوردنی ها و میوه ها صحیح نیست.

مدیر کل اوقاف وامور خیریه اردبیل با تعریف وقف از دیدگاه عالمان شیعه، اظهار داشت: برخی عالمان از جمله مرحوم بجنوردی در تعریف وقف لفظ تسبیل را بهتر از لفظ اطلاق دانسته است؛ زیرا از یک سو در لفظ تسبیل، راه خدا منظور شده که در نتیجه بر این اساس، لفظ وقف از عبادات خواهد شد و از سوی دیگر، این تعریف با سخن پیامبر (ص) که فرموده: «حبس الاصل و سبل المنفعه»هماهنگی دارد.

حجت الاسلام وحدت مشهوری نظری با اشاره به تعریف وقف از دید قانون ادامه داد: در ماده ی 55 قانون مدنی وقف عبارت است از این که مال حبس و منافع آن تسبیل شود. در این تعریف هم لفظ تسبیل بر لفظ اطلاق ترجیح داده شده است و در ماده 58 قانون مدنی آورده شده، فقط مالی جایز است که با بقای عین بتوان از آن منتفع شد اعم از این که منقول باشد یا غیر منقول، مشاع باشد یا مفروز.

وی بیان داشت: همه مذاهب فقهی اسلام (حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی، زیدی و ظاهری) وقف را جایز دانسته اند؛ البته برخی از مذاهب اسلامی، وقف را مشروع ندانسته و آن را منافی اصول اسلامی می دانند مگر در خصوص مسجد، این قول نزد مذاهب اسلامی متروک است.

این مسئول گفت: مذاهب فقهی اسلامی به طور کلّی وقف خانه، زمین، باغ، سلاح، قاطر، لباس ،قرآن و نظایر این ها را جایز می دانند برخی هم وقف را فقط در اسلحه، اسب، قاطر و الاغ جایز دانسته اند و در غیر این ها جایز نشمرده اند.

مدیر کل اوقاف وامور خیریه اردبیل با بیان اینکه قرآن خلاصه کتاب های الهی است که خدا بر انبیاء و اولیایش فرستاده است، اظهار کرد: هیچ علم ربّانی، مسأله الهی، کلمات برهانی و معرفت کشفی نیست مگر اینکه اصل و فرع، مبدأ، غایت، ثمره و مغز آن در قرآن وجود دارد. مخاطبان قرآن همه مردم هستند و مطالـب آن برای همه قابل فهم و درک است امّا ظرفیّت انسان ها برای پذیرش معارف الهی تفاوت دارد.

حجت الاسلام وحدت مشهوری نظری با تاکید بر اینکه در قرآن کریم، چهار آیه 30و27 سوره انعام، 31سوره سباء و24سوره صافات آیاتی هستند که ریشه ی " وقف " در آنها با معانی مختلف به کار برده شده است، ابراز داشت: چنان که در آیـات و روایات متعدد استفاده می شود مطلـوب اسلام از توزیـع، مواسـات و ایثـار است. مقصـود از مواسات شرکت دادن دیگران در اموال خویش است به گونه ای که همه، اعضای یک خانواده هستند و تلاش می کنند تا نیازهای یکـدیگر را بر طرف کـنند و مقصود از ایثار مقدم داشتن دیگران بر خویشـتن است.

وی با بیان اینکه خداونـد در وصف انصار در آیه 9سوره حشر می فرماید: «و یؤثـرون علی انفسهم و لو کـان بهم خصاصه»؛دیگران را بر خویش مقدم می دارند، اگر چه خود مبتلا به فقر باشند، گفت: وقف از این جهت که عموماً فلسفه وجودی آن تلاش برای رفع نیاز دیگران است و در حقیقت واقف فقرا و محرومین را در روزی و معاش خود شریک می کند و قسمتی از اموالی را که خداوند به وی ارزانی داشته است در جهت مصالح آن ها قرار می دهد بنابرین نقش وقف دراسلام از مهم ترین بحث هاست وقرآن کریم هم از این موضوع به قشنگی یاد کرده است.

مدیر کل اوقاف وامور خیریه اردبیل ادامه داد: وقف یک نوع صدقه است و صدقات از اموری هستند که باعث " تزکیّه " می شوند؛ بنابرین به طور خلاصه می توان اذعان داشت چنانکه وقف هم نوعی مواسات و ایثار در توزیع است که موجب سفارش ائمه (ع) و تأکید آن ها قرار داشته وهم به لحاظ این که وقف یک نوع صدقه است و صدقات طبق نص صریح قرآن باعث تزکیه و تطهیر صدقه دهنده می شود.

حجت الاسلام وحدت مشهوری نظری همچنین عنوان کرد: در روایات معصومان (ع) به صورت گوناگون تشویق به وقف شده؛ از جمله پیامبر (ص) فرموده است:«اذا مات ابن آدم انقطع عمله الا من ثلاث»؛ وقتی آدم بمیرد، پرونده عمل وی مسدود می شود مگر در سه مورد: صدقه جاریه، علمی که از آن نفع برده شود و فرزند صالحی که برایش دعا کند.

وی بیان کرد: همه ما می دانیم قرآن مجید اصلی ترین منبع معارف و حقوق اسلامی است و لذا برای دستیابی به اصل و ریشه هر اصل، پیش از هر منبع و مأخذی باید به قرآن مراجعه کنیم.

مدیر کل اوقاف وامور خیریه اردبیل افزود: در قرآن مجید، آیه ای که بر وقف و احکام فقهی آن صراحت داشته باشد وجود ندارد ولی می توان از باب اولویّت با آیات مربوط به "احسان و انفاق "، " قرض الحسنه "، " تعاون "، " صدقه " به جواز و بلکه رجحان و استحباب وقف استدلال کرد. در کتاب ادوار فقه درباره عطایای منجزه مانند وقف، سکنی، صدقه، هبه و غیر این ها فاضل چنین افاده کرده است.

وی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: وقف سنت حسنه ای است که از دیرباز به اشکال گوناگون در تاریخ بشر وجود داشته است و اسلام هم آن را در مسیری روشن،منطقی ،هدفدار، مترقی و دقیق مورد استفاده قرار داده است و باید اینگونه تلقی کرد که وقف از مختصات نظام حقوقی و اقتصادی اسلام است وعملی است صالح و باقی و انفاقی است عاری از منّت و احسانی است خالی از اذیت و به دور از تحقیر شخصیت دیگران و تصدقی است دائمی ، مستمر ، بدون ریا و وامی است بدون اضطراب بازپرداخت و تعدیل ثروتی است با رضا و رغبت.

پایان پیام/