یمن، عرصه تقابل اخوان و ایران (بخش اول)

خبرگزاری شبستان: منطقه خاورمیانه از دو سال قبل که بر اثر آغاز بیداری اسلامی دستخوش تحولات شده است، قهرا به عرصه کشمکش قدرت های بین المللی نیز تبدیل شده است. هر یک از کشورهای منطقه که ثبات نسبی خود را از دست داده است، شرایط مناسبی را برای ایجاد بستر مناقشات فراهم آورده است. حتی برخی از کشورها چون سوریه، بیشتر تحت تاثیر مناقشات بین المللی بوده اند تا درگیری هایی با منشا داخلی. بر این اساس باید اذعان کرد که جنبه بین المللی تحولات در خاورمیانه اگر پررنگ تر از جنبه داخلی آن نباشد، کمرنگ تر هم نیست.
 

تحولات یمن نیز از این قاعده مستثنی نیست. علاوه بر این یمن یکی از کشورهایی است که به علت ژئوپلتیک حساس، مورد توجه خاص قدرت های خارجی قرار گرفته است. یمن جنوبی در بخش شمال غربی و شامل شرقی "باب المندب" قرار گرفته و این تنگه بین دریای سرخ و اقیانوس هند واقع شده است و نزدیک‌ترین آبراه بین شرق و غرب می‌باشد. این کشور یکی از نقاط حساس استراتژیکی مورد نظر شرق و غرب است. یمن با تسلط بر تنگة "باب‌المندب" قادر به کنترل دریای سرخ بوده و حتّی می‌تواند آنجا را با دارا بودن جزیرة مهم و استراتژیکی "بریم" ببندد. این جزیره، تنگه "باب‌المندب" را به 2 بخش آبراه شرقی به نام "باب‌الاسکندر" و آبراه غربی به نام "میون" تقسیم کرده است. وجود بعضی جزایر با ویژگی‌های استراتژیکی بر اهمیّت آنها می‌افزاید. علاوه بر جزیرة "بریم"، جزیرة "زقر" که در فاصلة 29 کیلومتری یمن قرار دارد و بلندترین نقطة آن 652 متر از سطح دریا ارتفاع دارد، امکان کنترل و مراقبت فعالیت‌های دریایی آن نقطه را میسر می‌سازد. جزیرة "کمران" نیز از اهمیّت استراتژیکی برخوردار می‌باشد. جزیرة "جبل‌الطیر" به خاطر اشراف بر آبراه منطقه دارای اهمیّت ویژه‌ای است. جزایر دیگری نیز هستند که دارای اهمیّت استراتژیکی می‌باشند. به طور کلّی با توجّه به موقعیت تاکتیکی و استراتژیکی این جزایر می‌توان از آنها برای مقاصد نظامی و جهت کنترل کشتیرانی در دریای سرخ استفاده نمود.

می توان عوامل دیگری را نیز برشمرد که بر اهمیت استراتژیک این کشور می افزایند:
1- نزدیکی این کشور به شاخ آفریقا که در نیمة دوم قرن حاضر به علّت کشمکش‌های ابرقدرت‌ها در این منطقه بر حساسیت موقعیت آن افزوده شده است.
2- محاصرة «باب‌المندب» از سوی نیروهای ارتش مصر در جنگ 5 روزة سال 1946 یک تجربة تاریخی برای رژیم اشغالگر قدس بود، لذا امنیّت یمن برای آن رژیم دارای اهمیّت حیاتی است.
3- یمن که از قسمت شمال با عربستان دارای مرزهای مشترک است، امنیّت آن برای عربستان سعودی از نظر تولید و صدور نفت دارای اهمیّت می‌باشد و در طول سال‌های 70-1962 حمایت عربستان سعودی از سلطنت‌طلبان در برابر جمهوری‌خواهان که دولت مصر از آنها حمایت می‌نمود، به علّت ترس از نفوذ مصری‌ها در جنوب و بر هم زدن آرامش منطقه بوده است.
4- به علّت دارا بودن سواحل طولانی در دریای سرخ و دریای عرب و نیز به علّت وجود بنادر مهمّی مانند عدن، حدید و فحاء که به اهمیّت استراتژیکی یمن می‌افزاید.
5- اهمیّت عامل انسانی: یمن پرجمعیّت‌ترین کشوردر شبه جزیره محسوب می‌شود و بیشتر مردم آن را افراد قبایل مسلّح و جنگجو تشکیل می‌دهند و لذا دولت یمن می‌تواند در موارد ضروری بیشتر از یک میلیون نفر را سریعاً بسیج نماید که برای عربستان سعودی نگران‌کننده است، زیرا در صورت لزوم، یمن می‌تواند به استعداد 10 لشکر، نیروهای مردمی را در مرزها متمرکز نماید، در صورتی که برای عربستان سعودی این کار به آسانی میسر نیست.
 

بر این اساس، از ابتدای شروع انقلاب در یمن، جنگ قدرت بین المللی برای نفوذ در ساختار قدرت یمن نیز آغاز شده است. امری که پیش از این به صورت نرم تر ادامه می یافت، اما با شروع تحولات سریع انقلابی، سرعت بیشتری به خود گرفت. این جنگ قدرت پس از انقلاب و نیز ویژگی های خاص اجتماعی- سیاسی داخلی یمن، تاکنون سبب ساز شده است که ثبات سیاسی در یمن برقرار نگردد. هم اکنون طرح شورای همکاری خلیج فارس در یمن اجرا می شود که بر اساس آن صالح از قدرت کنار رفته است و دولت معاون وی، عبدریه منصور هادی موظف است شرایط را طی دو سال برای انتخابات فراهم کند. اما صالح هم چنان در یمن حضور دارد و نفوذ وی نیز در تحولات آن تاثیرگذار است.

به طور کلی در ارتباط با معادله قدرت در یمن می توان گفت که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به سرکردگی عربستان( این کشورها علی رغم اختلافات در ارتباط با یمن، تقریبا به اتفاق رسیده اند)، ایران و مصر در این کشور دارای نفوذ هستند. آمریکا نیز علی رغم برخی اقدامات مستقیم به بهانه حضور القاعده در یمن، بیشتر به صورت غیر مستقیم و توسط عربستان و جدیدا مصر اعمال نفوذ نموده است.

در این راستا سعی نموده ایم با معرفی نیروهای موثر در عرصه سیاسی یمن، تحلیلی از تقابلات آینده در این کشور به دست دهیم که در شماره های بعدی این یادداشت به آن ها پرداخته خواهد شد.
ادامه دارد...

پایان پیام/