ارسال پرونده پنج آیین عاشورایی هرمزگان برای ثبت در فهرست آثار معنوی

عباس نوروزی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان به خبرنگار شبستان گفت: "چک چکو(سنگ زنی)"، مراسم "جم"، "چهاردهمی"، "حجله گردانی" و " چهارشنبه آخر صفر" از جمله آیین های عاشورایی هرمزگان است که برای ثبت در فهرست آثار معنوی کشور ارسال شده است.
 

وی افزود: : این پنج اثر جهت ثبت در فهرست آثار معنوی به شورای سیاست گذاری ثبت کشور ارسال شده است.

نوروزی با بیان اینکه قدمت این آیین ها به 400 تا 1000 سال می رسد، افزود: ثبت این مراسم در فهرست آثار معنوی کشور از تحریف آن در آینده جلو گیری می کند.
 

"چک چکو"
این نوع عزاداری سنتی که در هرمزگان رواج داشته و دارد، با دو قطعه سنگی اجرا می شود که عزاداران بهم می کوبند و در واقع نام "چک چکو" از صدای بهم خوردن همین سنگ ها گرفته شده است.

در این عزاداری سنتی، عزاداران با دو قطعه سنگ یا چوبی که در دست دارند به دور علم یا نوحه خوان گرد می آیند و به جای زدن سینه، سنگ ها یا چوب ها را در دو دست بالا می برند و در بالای سر به هم می کوبند و بعد هم هماهنگ با نوا و ریتم نوحه ای که خوانده می شود دوباره آنها را بین پاها به هم می زنند و به شکلی هماهنگ گامی به جلو و گامی به عقب بر می دارند و همنوا با نوحه خوان، بیتی از نوحه را "ترجیع بند " یا در اصطلاح نوحه و نوحه خوانی "دَم" | دم : پاره ای از نوحه که آن را مستمعین می شنوند و در جواب نوحه خوان تکرار می کنند.

این کار در کوچه ها و محله ها انجام می شود و به هنگام رسیدن به در خانه ای همه یک صدا و ریتمیک در حالی که سنگ ها یا چوب ها را در بالای سر و بین پاها بهم می زنند و گامی به جلو و گامی به عقب بر می دارند می گویند " چک چکو ماه محرم رسید " که صاحب خانه با شنیدن این نوا خبردار می شود و این روند ادامه پیدا می کند تا تمام محله را بگردند.
 

"جم"
طبخ حلیم در خمره های گِلی(جُم) به سبکی خاص در پنجم محرم در منطقه فین هرمزگان برگزار می شود که قدمتی 300 ساله دارد.
 

در این آیین خمره های مخصوص پخت حلیم را از لشتغان که مرکز سفالگری هرمزگان از قدیم الایام بوده خریداری می کنند و پس از این که بدنه بیرونی آن با موی بُز و گِل اندود شد در چاله هایی که قبلاً تعبیه شده گل می گیرند تا ثابت شود و تکان نخورد.
پختن حلیم از ساعات آغازین صبح روز پنجم محرم شروع می شود و تا بعد ظهر ادامه دارد.

"حجله گردانی"
مراسم حجله گردانی که نمادی از حجله حضرت قاسم است در تمامی شهرهای هرمزگان روز عاشورا با حرکت دسته های سینه زنی همراه با علم، تابوت یا همان حجله قاسم آغاز می شود.
 

این مراسم در بندرعباس و میناب در روز عاشورا شکوه خاصی دارد.
 

شبیه سازی اصلی ترین بخش این مراسم است.
 

"چهاردهمی"
مراسم چهاردهمی آیینی است که در ماه صفر در بسیاری از مناطق و روستاهای هرمزگان برگزار می شود.
 

کسی که قرار است مراسم چهاردهمی در منزل وی برگزار شود عصر روز سیزدهم ماه صفر افرادی را برای دعوت کردن مردم(فراخوانی مردم) که در گویش محلی به آن(طلبیدن)می گویند می گمارد تا همسایه ها را برای حضور در مراسم دعوت کند.
 

عده ای از اهل خانه نیز برای تهیه وسایل موردنیاز مراسم که عبارت است ازگِشته،عود،بو زَرد(نوعی گیاه خوشبو شبیه مورد)،گل یاسمین،ریحان،ظرف سفالی یا مسی و پارچه سبز(به لحاظ انتساب به ائمه (ع) )به منزل 7 نفر از همسایه ها که دارای نام "فاطمه" باشند مأمور می شوند و وسایل مذکور را جمع آوری می کنند و به خانه ای قرار است شب در آنجا مراسم برگزار شود می آورند.
 

پس از جمع آوری وسایل و دعوت از همه و حضور مردم در منزل مورد نظر که معولاً بعد از نماز مغرب و عشاءاست، دختر نابالغی که خوب و بد را از هم تشخیص نمی دهد(4- 5 ساله)و از قبل مشخص شده وی را حمام می برند و وضو می گیرند و لباس نو و تمیز می پوشانند و گل و ریحان و بو زرد و آب را داخل ظرف سفالی یا مسی می ریزند و یک نفر را مشخص می کنند تا از میان مجلس انگشتر و یا النگو را از افراد حاضر در مجلس (هرکدام یک قطعه)تحویل گرفته(البته شاید هم کسی به جز انگشتری که به نیت از خود تحویل می دهد قطعه ای دیگر نیز به نیت از طرف فرد دیگری از اهل خانه خود و یا دوستانش که به او سفارش کرده است تحویل دهد) و در داخل ظرف بیاندازد.

سپس دختر کوچک را روبه قبله می نشانند و ظرف و محتویات آن را روی زمین و مقابل او قرار می دهند و پارچه سبز تهیه شده را به گونه ای که از سر دختر تا روی ظرف و قسمتی از زمین را بپوشاند روی سر دختر می اندازند و با ذکر صلوات مراسم آغاز می شود و گشته و عود را در گوشه و کنار مجلس دود می کنند.
 

زن ها معولاً دورتادور دختر و ظرف، و مردان و جوانان در گوشه و اطراف مجلس می نشینند و نظاره گر برنامه می شوند.
 

هرکس انگشتر، النگو و بعضی ها هم گردنبند خود را با نیتی به شخصی که در مجلس می گردد و وسایل را جمع آوری می کند تحویل می دهند. عده ای به نیت تشرف به کربلا، حج و زیارت ائمه اطهار(ع)، عده ای با نیت اینکه خداوند فرزندی به آنان عطا کند، بعضی ها برای رفع مریضی و گرفتاری و عده ای نیز برای باز شدن بخت خود و ازدواج کردن، انگشتر و النگو را برای انداختن در ظرف می اندازند.

وقتی که وسایل از همه حضار و شرکت کنندگان جمع آوری شد و در داخل ظرف ریخته شد با قرائت شعر توسط زنان با سواد مجلس و همخوانی و همراهی سایرین، دختر دست راست خود را درون ظرف می کند و وسایل موجود در ظرف را بهم می زند و با پایان یافتن هر قطعه شعر یک شی را از درون ظرف بیرون می کشد و با بالا بردن دست، آن را به مجلس نشان می دهد تا مشخص شود که متعلق به کیست، صاحب شی، متن شعر خوانده شده و نیت خود را با هم تطابق می دهد و بیرون آمدن شی خود را دلیل بر برآورده شدن حاجت خود در آینده نزدیک می داند.

فرد می تواند انگشتر خود را بردارد و یا با نیت کردن دوباره، مجدداً آن را داخل ظرف بیاندازد و تا سه مرتبه می تواند این کار را انجام دهد.
 

"چهارشنبه آخر صفر"
چهار شنبه آخر صفر زنان و مردان قدیم ساحل نشین به دریا می روند.
 

پیرزن ها همراه با نوه ها و دختران جوان با آرزوهایشان در آب می شوند، سر و تن خود را می شویند و آرزو و امید خود را با دریا بیان می کنند.
 

به اعتقاد این مردم کسی که در این روز در دریا پا می گذارد و نیتی می کند نیتش برآورده می شود.
 

از مهمترین امتیازهای این آیین، قدرت شفادهندگی دریا در این روز به خصوص است.
 

در اعتقادات مردم هرمزگان چهارشنبه به دریا رفتن عملی شایسته است، اما چهارشنبه آخر صفر چیز دیگری است.
 

آدم‌های قدیمی‌تر به همراه خود قند می آورند و حرفشان این است با دریا؛ « شیرینی ما بِی تو ، شفای تو بِی ما »
 

مردم هرمزگان بعد از دو ماه عزاداری به دریا می آیند تا تن بشویند و لباس سیاه را از بدن خویش به در می‌کنند تا کدورت ها و گناه را نیز همراه با این آیین بسان موجی بازیگوش در حاشیه ساحل جا بگذارند.
 

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان خاطر نشان کرد: هاردیزگردانی، علم گردانی، علم شمشیری، قبله دعا و تعزیه از دیگر آیین هایی است که در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.
 

نوروزی پیش بینی کرد: تا پایان سال جاری بیش از 20 اثر دیگر از استان هرمزگان در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت برسد.
 

پایان پیام/