خبرگزاری شبستان: مسجد جامع قزوین یا مسجد جامع کبیر از بزرگ‌ترین مساجد ایران و به سبک چهار ایوانی است. آثار معماری چند دوره در این بنا مشاهده می شود و قدیمی‌ترین بخش آن متعلق به قرون اولیه اسلامی است. ایوان‌ها در دوره صفویه ساخته شده اما ایوان شرقی در دوره قاجار بازسازی شد.
اما بر اساس خبرای رسیده این مسجد بامداد شنبه دوم دی ماه جاری دچار حادثه آتش سوزی شد. همسایگان این مسجد باقی مانده از دوران سلجوقی و صفوی، متوجه بلند شدن دود آتش از منارهای مسجد جامع قزوین شدند و پس از اطلاع به ماموران آتش نشانی، درصدد خاموش کردن آن برآمدند. اما شب هنگام در مسجد بسته بود و همچنان که همگی برای یافتن کلید در مسجد از هیات امنا و خادم و امام جماعت آن بودند بخش چوبی منار غربی مسجد در آتش می سوخت.
شاهدان می گویند 45 دقیقه طول کشید تا ماموران آتش نشانی راهی برای ورود به مناره و خاموش کردن آتش پیدا کنند.
اکنون این مناره چوبی از بین رفته است و آتش نشانان و کارشناسان میراث فرهنگی درصدد آن هستند که بدانند علت آتش سوزی چه عاملی بوده است. سهل انگاری پیمانکاری که از چند روز پیش در حال تعمیر این مناره بوده و یا سیم برقی که غیر استاندارد نصب شده است.
گفتنی است، هیات امنای مسجد از مدتها پیش اقدام به برق کشی در مسجد کرده بود و کابل آن را از تیر چراغ برق گرفته بودند. برخی می گویند لامپی که مستقیما از کابل برق گرفته منفجر و باعث سوختگی شده است و بارندگی های اخیر نیز مزید بر علت شده و در نهایت آتش به مناره غربی این مسجد سرایت کرده است. برخی دیگر اعلام می کنند، سهل انگاری پیمانکار در جانمایی نامناسب ابزارآلات چوبی به این آتش دامن زده است.
با این همه نه تنها هزینه های تعمیرات این مسجد از بین رفت بلکه منار غربی این شاهکار معماری نیز دیگر هیچ وقت به حالت اول برنمی گردد.
این مسجد با شماره 121 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
گذری بر بخش های مسجد
ساخت مقصوره خمارتاشی در ضلع جنوبی مسجد به دستور امیر خمار تاش ابن عبداله عمادی، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی به سال 500 هجری قمری انجام شد. کتیبه‌هایی به 5 ردیف نیز نیز به خط کوفی گلدار، نسخ و ثلث در این مکان دیده می‌شود.
بر اساس روایت های تاریخی این مسجد به دستور هارون الرشید در سال 192 هـ .ق ساخته شده و به روایتی دیگر به دستور هارون‌الرشید، قاضی ابوالحسن محمد بن یحیی بن زکریا و صاحب ابی العباس بن سریح ساخته شده که بعدها به «طاق هارونی» معروف شد. و در سال 393 هـ . به همت ابواحمد کسائی و ساوة منادی مورد تعمیر و مرمت قرار گرفت.
در سال 413 هـ . به فرمان سالار ابراهیم مرزبان طبقات صحن بزرگ، دوباره ساخته شد و در سال 509 هـ .ق امیر زاهد خمار تاش بن عبدالله عبادی ساختمان مقصوره بزرگ و گنبد و صحن و مدرسه و خانقاه و چاه خانه مسجد را ساخت و در سال 548 هـ . ملک مظفرالدین الب ارغون بن تعش سراچه جداگانه دیگری رو به قبله بنا کرد که در آن، مجلس تفسیر و حدیث برگزار می‌شد و سرانجام در دوره صفویه بخش های وسیعی به این مسجد از جمله ایوان‌ها، مناره‌ها و رواق ها افزوده شد.
ایوان شمالی در زمان شاه تهماسب صفوی ساخته شد و در دوره قاجار بازسازی شد. در هر دو سوی هر ایوان، رواقهای ساخته شده که هر کدام به نام امام جماعت آن زمان که در این مسجد پیشنماز بوده، نامگذاری شده است. بین رواقهای جنوبی، دو صفه یکی بنام طاق هارونی و دیگری بنام طاق احمدیه یا طاق حلاج قرار دارد.ایوان شرقی مسجد بین سالهای 1313 - 1312 هـ .ق توسط باقرخان سعدالسلطنه فرماندار قزوین و به دستور و هزینه میرزا علی‌خان اتابک دوباره ساخته شده است.
رواق واقع در ایوان جنوبی و نیز سرداب را سعدالسلطنه به سال 1313 - 1312 هـ .ق و رواق واقع در جنوب ایوان غربی را حاج محمد علی از تجار قزوین در سال 1320 هـ .ق ساخته‌اند.
طاق هارونیه
این بخش متصل به دهلیز ورودی شرقی و از خشت خام، قطع بزرگ و گل ساخته شده است. مقصوره خمار تاشی یا طاق جعفری در پشت ایوان جنوبی واقع شده که از بخشهای باقیمانده از دوره سلجوقی است که بدست امیرخمارتاش در دوره ملک شاه سلجوقی ساخته شده است.این مقصوره به صورت مربع بوده و دارای طاق نماهایی در اطراف است و در قسمت جنوبی آن محرابی از سنگ مرمر با کاشی‌های رنگارنگ تزئین شده و در سمت جنوبی محراب، منبری سنگی دیده می‌شود. برفراز شبستان مقصوره، گنبد با شکوهی از دوره سلجوقی به صورت دوپوش دیده می‌شود. در داخل با نیم طاقهای زیبایی در چهار گوشه داخلی طاق ساخته شده است.
سطح خارجی گنبد با کاشیکاری و طرح‌های زیبایی پوشش یافته است. در طرفین شبستان زیر گنبد امیرخمارتاش، دو شبستان دیگر نیز بنا کرده که محل آنها امروزه به آتشکده معروف است.
این مسجد در قرن هفتم هجری، درهای متعدد داشته، اما امروزه تنها دو در تودرتو در مشرق و در دیگر در شمال غربی دارد. در شرقی و اصلی مسجد، سردری باشکوه و مجلل دارد.
کتیبه های مسجد
کتیبه تاریخی سردر مسجد فرو ریخته و تنها عبارات کوتاهی از آن باقیمانده است: «به سر کاری کیخسرو غلام خاصه شریفه با تمام رسید کتیبه حاج محمد صالح قزوینی 1074» دری که در جهت آخرین طاقنمای شمالی در سال 1272 هـ .ق باز شده، بالای این درگاه کتیبه‌ای قرآنی که از کاشی لاجوردی است، دیده می‌شود. در ایوان جنوبی، در طبقه دوم ایوان، پنج غرفه بنا شده که راه دسترسی به آنها از طریق یک پلکان است. بین این دو طبقه کتیبه‌ای باریک و سر تا سری به خط نستعلیق و به رنگ لاجوردی در کاشی لیموئی رنگ قرار دارد که متن آن ساخت ایوان به سال 1069 هـ .ق توسط شاه عباس دوم است. در بالای غرفه‌های فوقانی، کتیبه دیگری به خط نسخ عالی «سوره جمعه» به رنگ طلایی در کاشی لاجوردی نقش شده و در آخر آن عبارت «غلام شاه ولایت شریف کاشی پز» آمده است.
در طرفین در گاههای مقصوره زیرگنبد، لوحه‌هایی از سنگ مرمر نصب شده که بر آن کتیبه‌هایی آز دوره صفویه و قاجاریه در خصوص معافی و پاره‌ای تحمیلات و عوارض نوشته شده است.
پایان پیام/
نظر شما