شروط صدور جواز جنگ در روابط بین الملل اسلامی

خبرگزاری شبستان: از جمله ویژگی‌های ممتاز مکتب اسلام در مقام تعریف و عملیاتی نمودن «صلح و امنیت» توجه به کانون‌های بنیادینی است که می‌تواند در تضعیف صلح و امنیت واقعی موثر واقع شوند. اسلام به طور کلی مخالف با اصل برتری طلبی در صحنه روابط اجتماعی و به تبع آن در روابط بین الملل می‌باشد و از آن‌جایی که برتری طلبی منجر به ایجاد و استقرار ظلم در نظام بین الملل می‌شود به دنبال این موضوع بنیادی می‌باشد که روابط بین الملل باید به گونه‌ای سامان دهی شود تا در آن امکان تعریف و کاربرد ظلم به حداقل ممکن برسد. با این توضیح اجمالی در باب رویکرد اسلام به صلح و جنگ در روابط بین الملل به بررسی آیات قرآن وسیره پیامبر در باب صدور جواز جنگ پرداخته می شود.
جنگ فقط در شرایط دفاع مشروع از خود مجاز است.
مسلمانان فقط در شرایط خاصی مجاز به جنگ هستند. هر شاگرد تاریخ اسلام می داند که حضرت محمد ویارانش در آغاز در مکه درمعرض اشد مجازات و شکنجه ها بودند و نهایتا مسلمانان در مدینه سکنی گزیدند. اما آنجا نیز دشمنان برای نابودی اسلام دست به شمشیر بردند و در این شرایط بود که قرآن به آنها اجازه جنگ را می داد.
أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ . الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ ..(سوره مبارکه حج،آیات 39 و 40)ٌ
به کسانیکه جنگ بر آنان تحمیل شده ،رخصت جهاد داده شده است،چرا که مورد ظلم قرار گرفته اند و البته خدا بر پیروزی آنان سخت تواناست. آنهایی که به ناحق از دیارشان رانده شده اند جزآن بود که می گفتند : پروردگار ما خدای یکتاست پروردگار ما خدای یکتاست؟
بنابراین موضوع رخصت برای جنگ فقط برای وادار کردن کفار به پذیرش اسلام نبود بلکه مبتنی بر اصول خاصی است که آورده شد. رخصت جنگ به منظور استقرار آزادی مذهبی ،توقف محدودیت ها ی مذهبی و به منظور حمایت از خانه ها و تمام مکان های مذهبی است. آیه فوق اینگونه ادامه می یابد.
وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیز(سوره حج آیه 40)
و اگر خدا بعضی را به وسیله بعضی دیگر دفع نکرده بود ،دیرها و کلیسا ها و کنشت ها و مسجدهایی که نام خدا به فراوانی در آن برده می شود ویران می گردید و خدا هرکس را که یاریش کند،یاری می کند و خدا توانا و پیروزمند است.
مسلمانان رخصت جنگ را نه تنها برای دفع تهدیدات و نجات مساجد خود بلکه به منظور حفاظت از کلیسا ها ،دیرها و کنشت ها نیز دارند.در واقع به منظور استقرار آزادی مذهبی اجازه جنگ فقط زمانی وجود دارد که کسانی علیه آنها جنگ راه بیندازند :
وَ قاتِلُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ الَّذینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ.(سوره بقره،آیه 90)
و در راه خدا با کسانی که با شما می جنگند بجنگید و ( وقت جنگ از حدود شرعی و قوانین عقلایی جنگ ) تجاوز نکنید ( بدون عذر قانونی حمله ننمایید ، با هم پیمان متارکه نجنگید ، ضعیفان بی آزار را مکشید ، کشته ها را مثله نکنید و اموال را بی جهت اتلاف ننمایید ) که خداوند تجاوزکاران را دوست ندارد.
دو ترجمه مشهور و موثق از قرآن که توسط مسیحیان در بریتانیا توسط جرج سیل در قرن هجدهم و جی رودول در قرن نوزدهم انجام شده نیز بر این موضوع صحه می گذارد.
به مسلمانان دستور داده شده که جنگ را متوقف کنند زمانیکه آزار و اذیت مخالفان آنها پایان می یابد.:
« فَإِنِ انتَهَوْاْ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ. وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلّهِ فَإِنِ انتَهَواْ فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِینَ » (آیات 192و193 سوره مبارکه بقره)
و اگر بازایستادند البته خدا آمرزنده مهربان است ،با آنان بجنگید تا دیگر فتنه‏اى نباشد و دین مخصوص خدا شود پس اگر دست برداشتند تجاوز جز بر ستمکاران روا نیست.
« قُل لِلَّذِینَ کَفَرُواْ إِن یَنتَهُواْ یُغَفَرْ لَهُم مَّا قَدْ سَلَفَ وَإِنْ یَعُودُواْ فَقَدْ مَضَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِینِ. وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّه فَإِنِ انتَهَوْاْ فَإِنَّ اللّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» (آیات 38و 39 سوره مبارکه انفال)
به کسانى که کفر ورزیده‏اند بگو اگر بازایستند آنچه گذشته است برایشان آمرزیده مى‏شود و اگر بازگردند به یقین سنت [خدا در مورد] پیشینیان گذشت و با آنان بجنگید تا فتنه‏اى بر جاى نماند و دین یکسره از آن خداست پس اگر [از کفر] بازایستند قطعا خدا به آنچه انجام مى‏دهند بیناست.
هیچ تبعیض مذهبی نباید صورت گیرد و هرکسی آزاد است است که هر عقیده ای را که می خواهد را داشته باشد. کلمات دین یکسره برای خداست و همه مذاهب برای خداوند هستند در آیات فوق نشان می دهد که راه مشخص است و و اجباری در پیروی به دین خاصی نیست.همچنین تاکید بر اینکه اگر آنها از جنگ بازایستادند مسلمانان نیز نباید با آنان بجنگند نشان از اهمیت این موضوع در آموزه های اسلام بین المللی دارد.
همچنین باید در نظر داشت که مسلمانان مشتاق و علا قه مند به جنگ نبودند، در قرآن آورده شده است که
«کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتالُ وَ هُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لاتَعْلَمُونَ» (سوره مبارکه بقره آیه 216)
جهاد در راه خدا، بر شما مقرّر شده ; در حالى که برایتان ناخوشایند است. چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آن که خیر شما در آن است; و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آن که شرّ شما در آن است. و خدا مى داند ، و شما نمى دانید.
بنابراین جنگ یک الزام اجتناب ناپذیر بود و هیچ علاقه مندی از سوی مسلمانان برای آغاز جنگ وجود نداشت. شرایطی که مسلمانان درآن وادار به جنگ می شدند و همچنین وعده های خداوند در آیات به آنها نیز حاکی از همین مساله است.
« فَالَّذینَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أُوذُوا فی‏ سَبیلی‏ وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ. » (سوره مبارکه آل عمران آیه 195)
آنها که در راه خدا هجرت کردند ، و از خانه های خود بیرون رانده شدند و در راه من آزار دیدند ، و جنگ کردند و کشته شدند ، بیقین گناهانشان را می بخشم و آنها را در باغهای بهشتی ، که از زیر درختانش نهرها جاری است ، وارد می کنم. این پاداشی است از طرف خداوند و بهترین پاداشها نزد پروردگار است.

نویسنده: اقدس اقبال

پایان پیام/