خبرگزاری شبستان: قبل از تحلیل گزاره‌های تاریخی و برای تحقیق بیشتر به این پرسش می‌پردازیم که آیا نوع بنا و کیفیت ساختن مسجد در اسلام تشریع شده است یا خیر؟ یعنی آیا پیامبر اکرم (ص) برای چگونگی ساخت مسجد دستوری شرعی صادر فرموده است یا اینکه این امر را به مسلمانان واگذار کرده است؟ اجمالا آنچه در روایت معروف مرحوم کلینی برمی‌آید این است چنین دستوری صادر نشده است. چنانکه در روایات آمده بود پیامبر اکرم (ص) صبح جمعه وارد قبیله بنی‌سالم‌بن‌عوف شد و ظهر جمعه نماز را به جای آور و عصر همان روز به طرف مدینه حرکت کرد. مسلم است که در این فرصت نیم‌روز نمی‌توانست هم با مردم قبیله دیدار کند و هم نقشه ساختمانی مسجد را پی‌ریزی کند.
در نحوه ساخت مسجد مدینه نیز دستور خاصی صادر نشد و صرفا به تناسب خانه‌های مدینه ساخته و برحسب نیاز مردم توسعه داده شد. در فصل سرما بر آن سقف زده شد ولی پیامبر اکرم (ص) نمی‌خواست ساختمان مسجد از حد متعارف خانه‌های مدینه بالاتر باشد. پیامبر (ص) شیوه‌ای ساده در بنای مسجد برگزید تا موجب شبهه یا طعنه منافقان نشود و چنین برداشت نکند که حضرت (ص) می‌خواهد برای مسجد و خانه خود که در جوار مسجد بود بنای بزرگی هم‌سنگ قصر پادشاهان بنا کند.
پیامبر اکرم (ص) ساختمان مسجد را به گونه‌ای بنا کرد که در کنار خانه‌های دیگر سؤال‌برانگیز نباشد و باعث تضاد در معارف اسلامی نگردد. از این رو حضرت (ص) از تجملات و بکارگیری وسایل و مصالحی پرهیز کرد که در عموم خانه‌های مدینه استفاده نمی‌شد. نخستین مساجد بسیار ساده ساخته می‌شد و نسبتا کوچک بود. مساجد دیواری گلی و سقفی از شاخه‌های خرما داشت. در واقع هدف این بود که نمازگزاران در مقابل تغییرات شدید جوی حفظ شوند.
در تاریخ آمده است که می‌خواستند سقف مسجد را با گچ محکم و زیبا کنند که حضرت نپذیرفتند و فرمودند: لا عریش کعریش موسی، لازم نیست بلکه می‌خواهم مسجد همانند مکانی باشد که حضرت موسی (ع) در آن خداوند متعال را عبادت می‌کرد، لبته شاید این سخن کنایه‌ای باشد به تحریف آیین یهود. معبدها و کنیسه‌های یهودیان از حالت عبادتگاه درآمده بود و عملا مرکزی برای حاکمان یهود شده بود. برنامه‌های عبادی یهود مطابق با پیشبرد اهداف حکومتی طرح ریخته می‌شد و به طور طبیعی ساختمان‌های معابد آنان نیز همانند بناهای حکومتی شد.
برخی از مساجد اولیه در اسلام مسجد فضیخ، مسجد غمامه، مسجد الاجابه، مسجد ذباب، مسجد جمعه و مساجد سبعه (مسجد فتح، مسجد علی (ع)، مسجد سلمان، مسجد فاطمه (س)، مسجد ذوقبلتین، مسجد ابوبکر، مسجد عمر).در مدینه، مساجد دیگری نیز غیر از مسجدالنبی ساخته شد اما پس از آنکه منافقان مسجد ضرار را ساختند و پیامبر (ص) به دستور خداوند آن را ویران کرد هر گاه مسلمانان می‌خواستند مسجدی بسازند از پیامبر (ص) اجازه می‌گرفتند.
در بعضی مساجد مدینه، پیامبر (ص) نماز خوانده است البته نماز نخواندن ایشان به معنای تخطئه مسجد نبود. از جمله مسجدهایی که پیامبر در آنها به نماز ایستاد این مساجد است: مسجد بنی‌خداره، مسجد بنی‌وائل، مسجد البدائع و مسجد السجده. بعدها به تدریج ساخت رواق، محراب، ایوان، گلدسته و گنبد در ساختمان مساجد متداول گردید و ساخت مساجد باشکوهی رایج شد که معماری‌های شگفتی داشتند. در هر شهر، تلاش گردید که برای حفظ شعائر دینی مسجدی مناسب شهر ساخته شود و کم‌کم مسجد‌سازی به منزله امری ضروری برای حفظ شئون سیاسی و اجتماعی به شمار آمد. در زمانی که اوضاع مناسبی بر سرززمینی حکم‌فرما بود، شمار مسجدها فزونی می‌یافت.
ادامه دارد....
نظر شما