قلعه امیر مفخم، شاهد تلخ و شیرین مشروطیت

خبرگزاری شبستان// چهارمحال و بختیاری

لطفعلی خان امیر مفخم، فرزند امام قلی خان ایلخانی، در سال ۱۲۳۶ هجری شمسی در چهارمحال و بختیاری متولد شد.وی از قدرتمندترین خوانین بختیاری در اوایل قرن اخیر بود،

قلعه دزک، قلعه ای است در روستایی به همین نام در فاصله ۳۲ کیلومتری شهرکرد، (مرکز استان چهارمحال و بختیاری) که این بنا توسط لطفعلی خان امیر مفخم بختیاری از خوانین معروف هفت لنگ بختیاری ساخته شده و ترمیم و بازساخت و تزئین دایمی آن از سوی دیگر ساکنانش در واقع بیانگر روزگار قدرت نمایی این گروه از صحنه سیاسی تاریخ منطقه است.

بنای فعلی در حقیقت بخش محوری و اصلی مجموعه‌ای نظامی مسکونی است که توسط خوانین بنام بختیاری در این روستا ساخته شده و متاسفانه گذشت زمان و عوامل تخریبی مختلف سبب شده تا سایر بخش های این مجموعه عظیم از بین برود.

در این قلعه در گذشته های دور شخصیت هایی ساکن بوده اند که از جمله معروف‌ترین آنها می‌توان به تیمور بختیار اشاره نمود که بنیان گذار ساواک در ایران بوده‌است، بختیار در روستای دزک در قلعه سردار امیر مفخم خان بختیاری به دنیا آمد.

علی اکبر دهخدا نیز در هنگام جنگ جهانی که به چهارمحال گریخته بود از کتابخانه این قلعه استفاده کرد و تألیف امثال و حکم و لغتنامه خود را با استفاده از منابع موجود در قلعه دزک آغاز نمود.

بختیار در زمان ریاست ساواک در ایران با توجه به ارتباط خود با این منطقه افرادی را به عنوان تبعید به این روستا و قلعه می‌فرستاد که از جمله آنها می‌توان به دهخدا و دکتر مصدق و وحید دستگردی اشاره نمود.

این قلعه در حال حاضر در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری است و یکی از نقاط گردشگردی این استان محسوب می شود.

در این قلعه تعدادی از فیلم‌های تاریخی ساخته شده و هر ساله گروه‌های زیادی از این روستای تاریخی و قلعه آن دیدین می کنند.

دزک از روستاهای شهرستان کیار از زمره محال چهار گانه(لار، کیار، میزدج و گندمان) استان است که در فاصله 32 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد مرکز استان واقع شده است.

این بنا در طول حیات خود حوادث فروانی راشاهد بوده که مهم ترین آن ها ایفای نقش در جریان اعاده مشروطیت است.

در آن هنگام این بنا به صورت مرکزی برای ایجاد تشکل در میان قیام گران بختیاری و اتحاد با انقلابیان عمل کرده‌است.

از حیث ویژگی های معماری، کاخ قلعه مشروطیت که الهام گرفته از کوشک های ایرانی و ترکیب قصرهای اروپایی قرن‌های گذشته با آرایش ایرانی است که با تزئینات الحاقی دیگر آن، نشانگر نفوذ فرهنگی و توجه به غرب در آن هنگام است.

این بنا با توجه به آب و هوای منطقه در دو طبقه با ایوان های شمالی و جنوبی مشرف به بیشه‌های منتهی به کوهستان و رو به قبله ساخته شده‌است تا اتاق های طبقه همکف حداکثر بهره گیری از نور و گرما در زمستان و اتاق های طبقه اول بیشترین هوای خنک را در تابستان داشته باشد.

پی‌ها و دیوارهای اصلی بنا جهت به حداقل رساندن تبادل حرارتی به شکل قابل توجهی قطور ساخته شده و با پوششی از آجر درنمای بیرونی واندود کاهگل در نمای خارجی با لایه‌ای از گچ، سفید کاری محافظت شده است.

این بنا دارای چهار برج مخروطی شکل است با کاربرد دفاعی که دو برج قسمت جنوبی سالم و دو برج قسمت شمالی نیمه مخروبه و بیشتر برای القای شکوه و ابهت ساخته شده و به عنوان انبار و زندان استفاده شده اند.

طبقه همکف و اول بنا، دو ایوان در قسمت شمالی و جنوبی دارد که نور لازم را برای اتاق های مجاور، زیر برجی و سفره خانه، آیینه خانه، دهلیزها و اتاق های جنبی دیگر فراهم می‌کند.

همچنین قرینه بنای فعلی در جنوب حیاط داخلی قسمت شاه نشین و نیز در جنب آن ابنیه‌ الحاقی دیکری وجود داشته که متاسفانه بواسطه عوامل تخریبی مختلف به جز صفه و بخاری های تزئینی آن اثر دیگری بر جا نمانده‌است.

برای بازدید از این قلعه تاریخی باید از شهرکرد به سمت شلمزار حرکت کنید.

در این مسیر باید از شهرهای کیان، فرخشهر و طاقانک عبور کنید تا به دزک برسید.

در این مسیر می توانید از دیگر جاذبه های گرشگری نظیر پارک ملت و گردشگاه سرچشمه، منطقه حفاظت شده تنگ صیاد و امامزاده سید محمد اکبر نیز دیدن کنید.

همچنین روستای دستگرد با بارگاه ملکوتی امامزاده محمد اکبر و روستای سورک با بارگاه امامزاده عبداله و قلعه نصیرخان (سردار جنگ) در همسایگی دزک، لذت سفر به این منطقه را برای گردشگران دوچندان می کند.

کارشناس حفظ و احیای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه قلعه امیر مفخم بختیاری از قدمت زیادی برخوردار است، به خبرنگر شبستان گفت: این بنای تاریخی با شماره ۱۷۳۱/۳ در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

مصطفی هادی پور مصالح اصلی این بنا را خشت، آجر و چوب دانست و افزود: آخرین مرمتی که بر روی این بنا صورت گرفته در سال 86 از سوی این اداره کل بوده که طی آن کف فرش و حیات آن به صورت کامل مرمت شده است.

وی تصریح کرد: با مدیریت این اداره کل موزه پوشاک در قلعه امیر مفخم بختیاری افتتاح شده که تجهیز بیشتر آن نیازمند تخصیص اعتبارات لازم به این بخش است.

هادی پور با بیان اینکه احیای باغ این قلعه تاریخی نیازمند اعتبار قابل توجهی است، خاطرنشان کرد: برای احیای باغ قلعه امیر مفخم بختیاری یک میلیارد و 200 میلیون تومان اعتبار نیاز است که باید از محل اعتبارات ملی تامین شود.

پایان پیام/