نگاهی به طواف نساء از دیدگاه فریقین

به گزارش خبرگزاری شبستان، حج عبادتی خاص و منحصر به فردی است که از آغاز تا پایان، یک پارچه منادی توحید وبندگی خداوندمتعال است. بر این عبادت خاص وپرشکوه، احکام ویژه ای نیز مترتب است، مثلا با بستن احرام توسط شخص مکلف، برخی از اعمال که قبلا بر او حلال بوده، حرام می شود.برخی از محرمات احرام به مردان و برخی به زنان اختصاص یافته که البته تعداد بیشتر ی از این محرمات، مشترک میان زنان و مردان است.

در متون روایی و فقهی بابی مخصوص به محرمات احرام اختصاص یافته وبیان گشته که چگونه و با چه عملی هر کدام از این محرمات به تدریج در طول انجام مناسک حج بر حاجی حلال می شود.[1]

یکی از محرمات مشترک، هر گونه استمتاع و بهره وری جنسی زوجین از یکدیگر است که رفع این حرمت نیز به واسطه طوافى است که پس از اتمام اعمال حج صورت می پذیرد؛ این طواف در فقه شیعه طواف نساء نامیده شده، که البته جزء اعمال حجّ نیست، بلکه عملى مستقل و واجب و جدای از اجزاء حجّ است، که اگر کسى این عمل را بجا نیاورد، حجّ او باطل نخواهد شد؛ بلکه عمل واجبى را ترک نموده، که اثر آن هم حرمت استمتاعات جنسی از همسر است.[2]

خلاصه و نمودار اعمال حج تمتع (حجَّةالاسلام) از دیدگاه فقه شیعه بدین صورت است:

الف) عمره تمتع‏

1- احرام بستن و تلبیه گفتن در میقات (مسجد شجره یا مسجد جحفه).

2- هفت دور طواف به دور کعبه‏.

3- دو رکعت نماز طواف (در پشت مقام حضرت ابراهیم).

4- سعى بین صفا و مروه (هفت دور بین کوه صفا و مروه).

5- تقصیر (گرفتن مقدارى ناخن و یا چیدن مقدارى از موى سر).

که با تقصیر کردن، حاجى از احرام خارج و اعمال عمره تمتع پایان مى‏پذیرد.[3]

ب) حج تمتع‏

1- احرام بستن در مکه (که بهتر است در مسجدالحرام باشد).

2- وقوف در عرفات (مقدار واجب آن از اذان ظهر روز عرفه (نهم ذى‏الحجه) است تا اذان مغرب).

3- وقوف در مشعر (مقدار واجب آن از اذان صبح روز عید قربان است (روز دهم) تا طلوع آفتاب).

4- رَمى جمره عقبه (در روز عید قربان).

5- قربانى کردن (در روز عید قربان).

6- حلق کردن (در روز عید قربان).

7- بیتوته در منى در شب یازدهم و دوازدهم (مقدار واجب آن از اذان مغرب است تا نیمه شب شرعى).

8- رمى جمرات ثلاثه در روز یازدهم و دوازدهم (زمان آن از طلوع آفتاب است تا غروب آن).

9- هفت دور طواف به دور کعبه‏.

10- دو رکعت نماز طواف (پشت مقام حضرت ابراهیم).

11- سعى بین صفا و مروه (7 مرتبه بین کوه صفا و مروه).

12- طواف نساء (7 دور طواف به دور کعبه).

13- نماز طواف نساء (2 رکعت نماز پشت مقام حضرت ابراهیم).

با انجام نماز طواف نساء اعمال حج تمتع به پایان مى‏رسد. بنا بر آنچه در تفسیر ائمه اهل بیت علیهم السلام آمده، خروج از احرام به طورى که همه محرمات احرام حلال شود جز با طواف نساء صورت نمى‏گیرد و طواف نساء آخرین عمل حج است که بعد از آن تمامى محرمات حلال مى‏شود.

اقسام مختلف طواف نزد اهل سنت:

1) طواف القدوم:

طوافی که افراد غیر مکی(آفاقی) هنگام ورود به مکه انجام می دهند این طواف نزد مذاهب حنفی و شافعی و حنبلی مستحب است ولی در مذهب مالکی واجب دانسته شده که کفارۀ ترک آن را ذبح گوسفند می دانند.[4]

2)طواف الزیارة یا طواف الافاضه یا طواف الحج ویا طواف رکن:

این طواف بعد از انجام مناسک در منی هنگام برگشت به مکه صورت می پذیرد این طواف به اتفاق تمامی مذاهب اهل سنت واجب است که بعد از انجام این طواف تمام محرمات احرام از جمله آمیزش یا هرگونه استفاده شهوانى دیگر از همسر حلال می شود.[5]

در این مورد شیعه با اهل سنت مخالف است و برای حلیت زنان طواف دیگری به نام طواف نساء را واجب می داند.

3)طواف الوداع ویا طواف الصدر:

آخرین طوافی که حاجی هنگام خروج از مکه انجام می دهد. این طواف نزد حنفیة و حنابلة واجب است ومالکیه آن را مستحب می دانند وشافعی در این مورد دو قول دارد.[6]

بنا برآنچه گذشت، اهل سنت انجام طواف زیارت را موجب حلیّت تمام محرمات احرام از جمله حرمت لذت جنسی می دانند ودر اصطلاح فقهی با انجام این طواف محل می شوند، اما شیعه علاوه بر انجام این طواف، طواف دیگری بنام طواف نساء را موجب حلیت لذت جنسی می دانند.

نکته ای که نباید از نظر پنهان داشت این است که طبق فرمایش اهل بیت علیهم السلام طواف وداع از سوی اهل سنت ماهیتا همان طواف نساء خواهد بود[7](هرچند به نام طواف وداع باشد) واگر کسی از اهل سنت این طواف را انجام بدهد، از دیدگاه فقه شیعی به طور کامل از تمام محرمات احرام خارج شده است.[8]

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . تحریر الوسیله، واجبات بعد از اعمال منی، مسالۀ5:«بیرون شدن از احرام سه در جا صورت مى پذیرد: یکى بعد از سرتراشیدن و یاتقصیر که با انجام آن همه محرمات احرام بر انسان حلال مى شود بجز زن و بوى خوش و ظاهرا شکار کردن گرچه حرمت شکار کردن به خاطر حرم است نه احرام دوم بعد از طواف زیارت و دو رکعت نماز آن و سعى بین صفا و مروه است که با انجام آن بوى خوش نیز حلال مى شود سوم : بعد از طواف نساء و نماز آن است که با انجام آن زن نیز حلال مى شود».

[2] . تحریر الوسیله، واجبات بعد از اعمال منی، مسالۀ8:«طواف نساء و دو رکعت نمازش واجبند اما از ارکان حج نیستند، بنابراین اگر آنرا عمدا هم ترک کند حجش باطل نمى شود تنها زن برایش ‍حلال نمى شود بلکه بنابراحتیاط عقد ازدواج و خطبه آن و شهادت دادن بر وقوع آن نیز برایش حلال نیست».

[3] . تحریر الوسیله، اقسام عمره:«صورت عمره مفرده مانند عمره تمتع است و تنها در چند چیز با آن تفاوت دارد، یکى اینکه در عمره تمتع راه بیرون شدن از احرام تنها تقصیر (کوتاه کردن مو و ناخن ) است و تراشیدن سر جائز نیست ، ولى در عمره مفرده مخیر است بین یکى از آن دو . تفاوت دوم این است که در عمره تمتع طواف نساء نیست هرچند که انجام آن به احتیاط نزدیکتر است ولى در عمره مفرده طواف نساء واجب است سوم : این است که میقات عمره تمتع یکى از مقیات هائى است که ذکرش مى آید ولى در عمره مفرده میقات نزدیکترین نقطه حل است هرچند که از سایر مواقیت نیز جائز احرام ببندد».

[4] . الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ملتقى أهل الحدیث، ج2،ص8031، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة بالکویت:«قَال الدُّسُوقِیُّ : وَالْمَشْهُورُ أَنَّ الْوُقُوفَ بِالْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَرَمْیَ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ غَیْرُ رُکْنَیْنِ ، بَل الأَْوَّل مُسْتَحَبٌّ ، وَالثَّانِی وَاجِبٌ یُجْبَرُ بِالدَّمِ . وَأَمَّا الْقَوْل بِرُکْنِیَّةِ طَوَافِ الْقُدُومِ فَلَیْسَ بِمَعْرُوفٍ بَل الْمَذْهَبُ أَنَّهُ وَاجِبٌ یُجْبَرُ بِالدَّمِ»؛ الفِقْهُ الإسلامیُّ وأدلَّتُهُ (الشَّامل للأدلّة الشَّرعیَّة والآراء المذهبیَّة وأهمّ النَّظریَّات الفقهیَّة وتحقیق الأحادیث النَّبویَّة وتخریجها)، أ.د. وَهْبَة الزُّحَیْلِیّ،ج3ص518:«أن طواف القدوم واجب عند المالکیة بشروط ثلاثة: إن أحرم المفرد أو القارن من الحل ولو کان مقیماً بمکة؛ ولم یزاحمه الوقت بحیث یخشى فوات الحج إن اشتغل بالقدوم، فإن خشیه خرج لعرفة وترکه؛ ولم یُردف الحج على العمرة فی حرم. فإن اختل شرط من الثلاثة لم یجب علیه طواف القدوم ولادم علیه. ووجوب الدم على من ترک طواف القدوم بشرطین: أولهما ـ أن یقدم السعی بعد ذلک الطواف على الإفاضة. وثانیهما ـ ألا یعید سعیه بعد الإفاضة حتى رجع لبلده. فإن أعاده بعد الإفاضة، فلا دم علیه»؛ الزحام وأثره فی أحکام النسک،د.خالد المصلح.«ذهب جمهور أهل العلم من الحنفیةوالشافعیةوالحنابلة وغیرهم إلى أن طواف القدوم سنة، وأن طواف الوداع واجب. وخالف فی ذلک المالکیة، فقالوا بوجوب طواف القدوم».

[5] . الحاوی فی فقه الشافعی،ج4ص192.المؤلف : أبو الحسن علی بن محمد بن محمد بن حبیب البصری البغدادی، الشهیر بالماوردی (المتوفى : 450هـ)،الناشر : دار الکتب العلمیة،الطبعة : الأولى 1414هـ - .1994:«مَسْأَلَةٌ یَطُوفُ بِالْبَیْتِ طَوَافَ الْفَرْضِ وَهِیَ الْإِفَاضَةُ وَقَدْ حَلَّ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ النَسَاءِ وَغَیْرِهِنَّ .مَسْأَلَةٌ : قَالَ الشَّافِعِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ : " وَیَطُوفُ بِالْبَیْتِ طَوَافَ الْفَرْضِ وَهِیَ الْإِفَاضَةُ ، وَقَدْ حَلَّ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ النَسَاءِ وَغَیْرِهِنَّ " . قَالَ الْمَاوَرْدِیُّ : قَدْ ذَکَرْنَا أَنَّهُ یَفْعَلُ یَوْمَ النَّحْرِ أَرْبَعَةَ أَشْیَاءَ : ثَلَاثَةٌ مِنْهَا بِمِنًى ، وَهِیَ الرَّمْیُ وَالنَّحْرُ وَالْحِلَاقُ ، وَالرَّابِعَةُ بِمَکَّةَ وَهِیَ الطَّوَافُ ، وَطَوَافُ الْإِفَاضَةِ ، أَیِ الْإِفَاضَةِ مِنْ عَرَفَاتٍ ، وَیُسَمَّى طَوَافَ الصَّدْرِ ، یَعْنِی حِینَ یَصْدُرُ النَّاسُ مِنْ مِنًى ، وَیُسَمَّى طَوَافَ الزِّیَارَةِ ؛ لِزِیَارَتِهِمُ الْبَیْتَ بَعْدَ فِرَاقِهِمْ لَهُ ، وَیُسَمَّى طَوَافَ الْفَرْضِ : لِأَنَّهُ رُکْنٌ مَفْرُوضٌ لَا یَتِمُّ الْحَجُّ إِلَّا بِهِ ، وَالدَّلَالَةُ عَلَى وُجُوبِهِ قَوْلُهُ تَعَالَى : ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ».

[6] . الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج2،ص5841:«طواف الوداع یسمّى طواف الصّدر ، وطواف آخر العهد : وذهب جمهور الفقهاء من الحنفیّة والحنابلة وهو الأظهر عند الشّافعیّة إلى أنّ طواف الوداع واجب ، وذهب المالکیّة إلى أنّه سنّة. استدلّ الجمهور على وجوبه بأمره صلى الله علیه وسلم کما روى ابن عبّاس رضی الله عنه قال : «أمر النّاس أن یکون آخر عهدهم بالبیت».

[7] . هر چند آنان معتقدند با طواف زیارت یا افاضه از محرمات احرام خارج می شوند.

[8]. تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، الشیخ الطوسى باب زیاره البیت،ج5،ص:253؛وسائل الشیعة،ج13،ص299. «عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: لولا ما من الله به على الناس من طواف الوداع لرجعوا إلى منازلهم ولا ینبغی لهم أن یسموا نسائهم ـ یعنی لا تحل لهم النساء ـ حتى یرجع فیطوف بالبیت اسبوعا آخر بعدما یسعى بین الصفا والمروة، وذلک على الرجال والنساء واجب». کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج‏5، ص: 481.«و قد یفهم منه إغناء طواف الوداع عن طواف النساء، کما یحکى عن علی بن بابویه».

 

پایان پیام/