به گزارش خبرنگار شبستان، آیت‌الله آملی لاریجانی، سوء برداشت‌های مبتنی بر تقابل علوم انسانی و حکومت در ایران را رد کرد و نیاز به بازنگری علوم انسانی که توسط محققان و افراد دلسوز مطرح شده است را یک بحث فنی و دقیق به دور از مباحث سیاسی اعلام کرد.
وی اظهار کرد: ما به دنبال نفی علوم انسانی در کشوری که سرزمین علوم انسانی بوده است، نیستیم و بر این باوریم که استفاده از علوم صادراتی مغرب زمین بدون بازنگری نمی‌تواند نیاز کشوری با فرهنگ و اخلاق متفاوت را برطرف کند.
وی گفت: از چند مسیر لزوم بازنگری علوم انسانی صادراتی مغرب زمین به کشورمان مورد نیاز است، اول اینکه آنچه در تمامی علوم و توسط فیلسوفان مطرح است بحث پیش‌فرض‌ها است و سؤالی در این رابطه که آیا علوم می‌توانند بدون پیش‌فرض باشند؟
آملی لاریجانی ادامه داد: آیا ما در یک کشوری با فرهنگ، دین و اخلاق خاص نباید بازنگری پیش‌فرض‌های آن علوم بپردازیم، این مبحث در علوم غربی هم همین‌گونه است.
وی بیان داشت: بحث این نیست که علمی از متن قرآن و سنت مثلا به نام روان‌شناسی دربیاوریم، این یک سوء برداشت است اما آیا وقتی علمی در مغرب زمین با نگاه خاصی که به انسان دارند وارد کشور ما می‌شود نباید محققی که این پیش‌فرض را قبول ندارد و یا با اصلاحی می‌پذیرد بر پیش‌فرض‌های علم روان‌شناسی تدبر کند.
رییس قوه قضاییه که تألیفاتی در حوزه فلسفه دارد، خاطرنشان کرد: فیلسوفان هرمنوتیک بحثی دارند با این مضمون که قبل از هر فهمی در فهم آن متون دخالت می‌کند و هر فهمی برای محقق شدن مبتنی بر علومی است، مثلا دانشمندی به نام گادامر بحث پیش‌داوری‌‌هایی که در عصر روشنگری معنای کاملا منفی پیدا کرده بود و فیلسوفان روشنگر گفته بودند که ما باید تلاش کنیم پیش‌داوری‌ها از یک فهم و علم خارج شود را درست نمی‌داند و می‌گوید ما هیچ وقت نمی‌توانیم به فهمی برسیم که همه‌گونه پیش‌داوری‌ها را نفی کرده باشد.
آیت الله آملی لاریجانی ذکر کرد: فروید یک فرد ملحد بود و تقصیرهایش از یک فهم جنسی ناشی می‌شد و به قول خودش مؤسس علم روانکاوی به شمار می‌رود، کتابی دارد که به تفسیر خواب بر اساس مسایل جنسی می‌پردازد با این توصیف وقتی کتاب مذکور به دست یک محقق و روانکاو اسلامی برسد چرا باید نگاه فروید را که او قبول ندارد بپذیرد البته ما معتقدیم علم مرز نمی‌شناسد و باید برای کسب آن تلاش کرد اما بدون بررسی پیش‌فرض‌های وارداتی و اشتراکات آن با پیش‌فرض‌های داخلی استفاده از این علم عاقلانه نیست.
وی اشاره کرد: مسیر دیگر برای همین بحث که بستر علوم را مطرح می‌کند نظریه ویتگنشتاین است. او مبحث بازی‌های زبانی در تمامی علوم را دارد و بحث دیگری که افراد اهل نظر جزء اساسی‌ترین مباحث او می‌دانند بحث فرم‌های زندگی است. یکی از تفاسیری که از صحبت‌های او می‌توان استفاده کرد این است که نهایی‌ترین بنیان‌های فهم ما به نوعی به نحوه حیات ما برمی‌گردد یعنی برخلاف علمای دوران روشنگری که معتقدند علم تجربی هرچه بگوید درست است ویتگنشتاین می‌گوید این غلط است و انواع بازی‌های زبانی ما به نحوه حیات ما برمی‌گردد و انسان‌ها در فرهنگ‌های مختلف نحوه‌های حیات مختلف دارند.
آملی لاریجانی با اشاره به اینکه می‌خواهند مسیرهایی را نشان بدهند که در آن مغرب زمین بر ضرورت بازنگری تأکید دارند، ادامه داد: همه این حرف‌ها صحیح نیست اما ویتگنشتاین در نقد بولدن بوی فریزر در مورد اقوام ابتدایی تحقیق کرده بود نقد جالبی دارد و می‌گوید چه کسی گفته تصویر اقوام ابتدایی از طبیعت عقب‌افتاده‌تر از تصویر جهان امروز است، تصویر ناشی از نحوه‌های حیات متفاوت است.
آملی لاریجانی افزود: نگاه فرد ملحد با فردی که معتقد با خدا و معاد است، تفاوت دارد و علمی که او بنا می‌کند با نحوه حیات فرد معتقد در تضاد است.
وی بیان داشت: مسیر دیگری که باید نسبت به آن تأملات خود آگاهانه داشته باشیم بحث اهداف علوم است، بحثی مطرح است که می‌پرسد آیا هدف علم کشف حقیقت است یا به دست آوردن ابزارهای خاصی است اما بحث مهم‌تر این است که ما وقتی وارد یک علم می‌شویم کاری ارزشی می‌کنیم.
وی با دوگونه تعریف از علم که یکی به عنوان مجموع قضایا و دیگری فعالیت عالمان در نظر گرفته می‌شود، گفت: آیا درست است ما وارد یک علمی بشویم بدون آنکه در مورد اهداف آن علم تأملات حقیقی داشته باشیم.
وی ادامه داد: نمی‌توان گفت علم بی‌هدف است و امروز کمتر کسی است که در فلسفه علم معتقد باشد علوم بی‌طرف هستند، حتی ترجیح یک مدل بر مدل دیگر در علوم تجربی با یک نُرم خاصی صورت می‌گیرد. بسیاری از دانشمندان می‌گویند ما نمی‌توانیم علم را از ارزش جدا کنیم.
رییس قوه قضاییه اظهار داشت: در مورد اهداف علم نیز همین‌طور است، وقتی علوم از یک بستری به سمت جامعه دیگری می‌آیند محققان آن جامعه باید در مورد اهداف آن علم بازنگری داشته باشند.
وی به کتاب تعبیر خواب فروید در بحث روان‌شناسی و روانکاوی اشاره کرد و افزود: فروید در این کتاب نکته‌ای را که در تفسیر رؤیا برجسته می‌کند این است که رؤیاها ارضایی برای خود خواب‌‌بیننده هستند و این بحث کلی است.
وی ادامه داد: سؤال اینجاست که آیا واقعا این مبحث کلیت دارد، ما در اینجا در مورد صحت این صحبت بحث نمی‌کنیم اما باید گفت که ما در بستر فرهنگی خود برای رؤیاها در بعضی مواقع ارزش قایل‌ایم و علمای اهل سیر و سلوک ما می‌گویند رؤیاها کلید فهم هر آدمی است و به نظر آنها روح آدمی با تجردش می‌تواند اتصال‌هایی به واقعیت آینده داشته باشد. آیا درست است محقق ما بدون بازنگری پیش‌فرض‌ها این مباحث را بپذیرد؟
وی گفت: ما بر خودمان فرض می‌دانیم که به دنبال علم هر کجا که هست برویم و برخلاف غربی‌ها که تلاش چندان نمی‌کنند کتاب‌های فیلسوفان غربی را ترجمه می‌کنیم بی‌انصافی است که ما فعالیت‌های فیلسوفان غربی را بهتر از خودمان بدانیم در حالی که فیلسوفان ما بسیار آزاد می‌اندیشند و کاری که یونسکو کرد تأسف‌انگیز است.
آملی لاریجانی به اعلامیه حقوق بشر اشاره کرد و بیان داشت: به لحاظ تئوری تنظیم اعلامیه بشر بدون شناخت انسان ممکن نیست و ما نمی‌توانیم بدون تأمل در پیش‌فرض‌ها آن را تأیید کنیم. حقوق بشر در یک جامعه مدرنیته زاییده است و نگاه خاص خود را دارد. آیا درست است که به کشورهای دیگر تحمیل شود؟ تحقیق ما درباره حقوق بشر باید یک تحقیق مستقل برای خودمان باشد و تمام حرف در بازنگری علوم انسانی این است که وقتی وارد کشور ما می‌شوند غایت این علوم را ملحوظ بدانند.
پایان پیام/
نظر شما