خبرگزاری شبستان: تولید علم رکن اصلی تمام برنامه ها برای نیل به توسعه پایدار است. حوزه ها همواره مهم ترین مراکز تولید علم در جوامع اسلامی و خصوصا کشور ما بوده اند. با ظهور دانشگاه ها شاید از این اهمیت کاسته شده اما هنوز حوزه نقش مهمی در کادرسازی نظام اسلامی و تولید علوم خصوصا علوم انسانی دارد. در گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا شاکرین، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و نویسنده کتاب های «مبانی و پیش انگاره های فهم دین» و «حجت همیشگی» به بررسی این موضوع پرداختیم که از نظر شما می گذرد.
چه نسبتی میان حوزه و تولید علم بومی وجود دارد؟
اولا حوزه یک نهاد علمی است. ثانیا حوزه نهادی است که بنیاد و ریشه های علمی آن کاملا درون زاد، بوده است، یعنی از یک طرف با معارف دین سروکار دارد و از طرف دیگر با دانش هایی که برای دسترسی برای معارف دینی نقش ابزاری دارند مثل علم اصول فقه و قواعد تفسیر و قواعد فقهیه و ... در ارتباط است. بنابراین حوزه، پایگاهی است که اصالتا برای تولید دانش بومی و دریافت معارف دینی در حوزه های مختلفی که به لحاظ معرفتی مورد نیاز جامعه ماست، تلاش می کند.
از طرف دیگر حوزه با توجه به درون مایه های قوی که اسلام در ابعاد مختلف دارد و حداقل در حوزه علوم انسانی و ... می تواند نقش بسیار قوی و مثبتی داشته باشد، به خصوص اینکه می تواند در تولید پیش فرض ها و زیرساخت های بنیادی و نظری علوم کار کند. بنابراین حوزه نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد که نخستین نقش آن در رابطه با تولید همین است که این بنیادها و زیرساخت های نظری را از منابع دینی بگیرد و بعد بر اساس آنها دانش دینی و بومی را تولید کند، لذا به عنوان یک نهاد تعلیمی که کاملا درون زاد و وابسته به مبانی فکری و علمی و جهان بینی درونی است. نقش برجسته ای را در این زمینه دارد.
آیا حوزه ها آنطور که باید برای تغذیه فکری علمی جامعه عمل کرده اند؟
در حوزه حرکت های خیلی وسیع و جدی بخصوص بعد از انقلاب اسلامی شروع شده است، ما اکنون هر ساله صدها اثر علمی جدید در حوزه های مختلف علوم انسانی می بینیم که در حوزه تولید می شود. بنابراین نمی توان حوزه را با حوزه 50 سال پیش یکی تلقی کرد، ولی سطح نیاز خیلی بیش از توانایی و تلاش ها و فعالیت هایی است که صورت می گیرد. این نسبت به سایر ابعاد دیگر نیازها و دیگر دستگاه های مؤثر و مفید هم همین گونه است. با توجه به انقلابی که در جامعه ما صورت گرفت و نیازی که به تولید دانش های بومی احساس شد طبیعتا دستگاه های ما آن طور که نیاز امروز بتواند به حد کفایت جواب دهد، طبیعتا آمادگی نداشتند. تلاش ها و زحمات خوبی در این مدت صورت گرفته اما باید بیشتر از این و جدی تر شود و نیازمحورتر پیش برود تا بتدریج بتواند یک به یک قله های دانش را فتح کند و اثر بنیادین خود را در جامعه بگذارد.
حوزه در ایجاد زمینه تحول علوم و آزاداندیشی چه رسالتی را برعهده دارند، آیا این رسالت تنها به دانشگاه ها محدود می شود؟
نه! مسلما این رسالت تنها به دانشگاه ها محدود نمی شود. حوزه هم در این زمینه رسالت بسیار سنگینی بر دوش دارد، چون به هر جهت رشد علمی جامع در هر زمینه ای بدون ایجاد فضای فکری و فرهنگی و آزاداندیشی ممکن نیست. به طور کلی یکی از نقش های مهم نهادهای علمی همین مسأله است، فرقی هم نمی کند که نهاد علمی دانشگاه باشد، حوزه باشد و یا جای دیگر.
حوزه در این زمینه چه کارهایی انجام داده است؟
طبیعتا در این زمینه فعالیت هایی صورت گرفته است، فعالیت های این زمینه را می توان به دو دسته تقسیم کرد: یک سری فعالیت هایی که نهادهای اداره کننده و مدیریتی حوزه دنبال می کنند، مثل کمیسیون آزاداندیشی و نظریه پردازی و ... که به لحاظ روش های قانونی تلاش هایی را انجام می دهد و باید زمینه های آن را در متن حوزه تسهیل، حمایت و کمک کند.
یک سری از فعالیت های دیگر هم وجود دارد که در صف صورت می گیرد، و این کارهایی است که مراکز علمی پژوهشی و آموزشی حوزه در این بخش فعالیت می کنند، جلسات نظریه پردازی، آزاداندیشی و ... برگزار می شود. نشست های علمی و تخصصی انجام می شود که اینها در سطح وسیع در انجمن های علمی حوزه و در مراکز پژوهشی اقماری حوزه و ... دنبال می شود و ادامه دارد.
آن تحولی را که رهبر معظم انقلاب برای حوزه های علمیه خواستار شدند تا چه حد از مجرای نظریه پردازی، بومی سازی علوم و پرشتاب ساختن چرخه تفکر امکانپذیر است؟
اصلا مجرای تحول مورد نظر مقام معظم رهبری همین راه هاست و از راه دیگر امکان پذیر نیست، تا این مسأله به حد کفایت تغذیه و تقویت و فعال نشود، تحولاتی که مقام معظم رهبری انتظار دارند عملی نمی شود، لذا برای اینکه مطالبات مقام معظم رهبری در این حوزه عملی شود تنها راه این است که هر چه بیشتر این ها تقویت شود و سرعت بگیرد و فرهنگ سازی در مورد آنها صورت گیرد تا شاهد درخشش خیلی جدی تر و بیشتر این امور باشیم.
پایان پیام/
نظر شما