خبرگزاری شبستان _ فرهنگ و ادب: زنان درطول زندگی تاریخی خود همیشه درجستجوی راهی برای حضوردرعرصه اجتماعی وفرهنگی بوده‌اند اما به دلایلی فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی همواره عقب نگاه داشته شده‌اند اما با گذرزمان بسیاری ازمحدودیت‌هایی که محیط و شرایط برای حضورزنان درعرصه‌های مختلف در نظرگرفته ازمیان برداشته شده است و زنان با بهره جویی ازفرصت‌ها نقش خود را به عنوان عنصری سازنده اجتماع و تاثیرگذاردر بخش‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی و... به اثبات رساند‌اند و اگر بخواهیم بدون تعصب نگاه کنیم، می‌بینیم که در برخی از زمینه‌ها حتی پیشتاز ترو پیشروترازمردان عمل کرده‌اند.
درحوزه شعر، اشعار ثبت شده‌ای از زنان از گذشته‌های دور وجود دارد، نمونه‌اش شعررابعه است زنی که ساختار و ستنهای اجتماعی وفرهنگی جامعه اشرافی کهن رادرهم می‌شکند دل در گروغلامی سیاه روی می‌نهد وعاشقانه برایش می‌سراید: عاشقی کردم ندانستم همی/ کزکشیدن تنگترآید کمند.
اما رابعه شاید زنی خوش شانس بوده که معدود اشعاری ازوی در تاریخ ادبیات فارسی به یادگارمانده است و شاید زنانی از نوع رابعه بسیار بوده‌اند که اشعارعاشقانه‌شان درهیچ صفحه‌ای جز در صفحه دلشان ثبت نشده و به دست ما نرسیده است و این حکایت شعرزنان درطول تاریخ است.
داستان هم حکایت خودش را دارد و شهرزاد قصه گو بانوی فرهیخته‌ای است که داستان گویی را برای گریز ازمرگ برمی گزیند وهزارویک شب برای پادشاه قصه می‌گوید، قصه‌هایی که هنوزهم شنیدنش دلچسب و خالی از لطف نیست.
اما داستان نویسی به معنی امروزی پدیده‌ای نواست که دراین عرصه مانند شعر بازهم مردان پیشگام بوده‌اند اما زنان پیشرویی هم دراین عرصه حضورداشته‌اند؛ زنانی که شاید به جدیت مردان کارشان تداوم نداشته اما حضورشان انکار ناپذیراست وشاید بیان این نکته جالب توجه باشد که نویسنده کتاب «امیرارسلان نامدار» یک زن است که به دلیل علاقه به داستان درپشت پرده به این داستان جذاب گوش فرامی دهد و آن مکتوب می‌نویسد و این زن کسی جز«فخرالدوله» دختر ناصرالدین شاه نیست که در پشت پرده به داستان «نقیب الممالک» که برای شاه قصه می‌گوید؛ گوش می‌دهد و شنیده‌ها را با ذوق می‌نویسد.
بعد‌ها نیزبا ایجاد فضای بهترووجود مدارس دخترانه و بالا رفتن سطح آگاهی برخی اززنان به داستان نویسی روی می‌آوردند، زنانی مانند زهرا خانلری کیا، ایراندخت تیمور تاش، ماه طلعت پسیان همسر حسینقلی مستعان و کمی بعد‌تر بانوی داستان نویسی ایران پا به عرصه می‌گذارد.
سیمین دانشور نخستین زن داستان نویس ایرانی است که داستان نویسی را به صورت جدی دنبال می‌کند و تداوم می‌بخشد و با خلق «سووشون» که بسیاری آن بهترین ومهم‌ترین اثراو می‌دانند، شگفتی می‌آفریند.
او همچنین دو رمان «جزیره سرگردانى» و «ساربان سرگردان» هرکدام به ترتیب در سالهاى 1372 و 1380 منتشرمی کند که داستان «ساربان سرگردان» او به نوعى ادامه رمان «جزیره سرگردانى» است.
دانشور آثار متعددى را نیز ترجمه کرده است که از جمله ترجمههاى معروف او مىتوان به «بئاتریس» از«آرتور شنیتسلر»، «سرباز شکلاتى» از «برنارد شاو»،«دشمنان» و«باغ آلبالو» از «چخوف»، «داغ نهنگ» از«هاثورن»، «دنبال وطن» از «آلن پیتون» و «کمدى انسانى» از «سارویان» اشاره کرد.
به تدریج حضور زنان درعرصه داستان نویسی جدی می‌شود و بعد انقلاب زنان به صورت جدی‌تر وارد فضای داستان و شعرمی شوند وهمدش مردان درعرصه‌های مختلف حضور می‌یابند. در این دوره برخی از زنان نخستین بار قلم به دست می‌گیرد واستعدادهای خود را عرصه حضور می‌گذارند آنها بعد از جنگ تحمیلی درباره حتی درباره جنگ و فضایی پشت جبهه داستان می‌نویسند وبرخی دیگر درحوزه شعر طبع آزمایی می‌کنند.
این گرروه از زنان داستان نویس کسانی مانند منیژه آرمین هستند که نخستین آثار داستانی خود را در این دوره می‌نویسند به عنوان مثال داستان «سفر به اروند» (1367) این نویسنده رمانى جنگى است و داستان آوارگى یک خانواده خرمشهرى را بازگو مىکند.
«راز لحظهها» (1372) «، «آن روز که عمه خورشید مرد» (1374)، «کیمیاگران نقش» (1377)، «بوى خاک»، «، «اى کاش گل سرخ نبود» (1381)، «شب و قلندر» (1381) و... از آثار داستانی این نویسنده درعصرانقلاب اسلامی است.
از نویسندگان شاخص دیگر دراین دوره می‌توان به راضیه تجار اشاره کرد او فعالیتهای ادبی خودش را پیش از انقلاب در حوزههاى داستاننویسى، شعرونثر آغازکرد. اولین مجموعه داستان او «نرگسها» (1368) به مسائل زندگى امروزى از دیدگاه زنان مىپردازد. «زن شیشهاى» دومین مجموعه تجار (1369) است که این مجموعه نیز به مسائل زنان مىپردازد. «سفر به ریشهها» (1372) مجموعه دیگرى از این نویسنده است.
همچنین «بندهاى روشنایى» (1375) مجموعه مقالات اجتماعى است که به سبک و سیاقى داستانى نوشته شده است. «هفت بند» (1375) مضمونى جنگى دارد. «ستاره من» (1376) زندگىنامه شهید حمید عربنژاد است. رمان «کوچه اقاقیا» (1376) از دسته رمانهاى اجتماعى این نویسنده است.
«صداى پاى آب» (1376)، «فرصت سبز» (1376)، «سنگ صبور» (1376) و چند اثر داستانی دیگر ازجمله فعالیتهایی است که تجاردرپرونده ادبی و فرهنگی خود به همراه دارد واین‌ها نشان می‌دهد که او نویسنده پرکاری بوده است که آثارش جای تقدیر دارند.
فرخنده آقایی نیز از نویسندگان همین دوره است نخستین اثراومجموعه داستان «تپههاى سبز» (1366) حال و هوایى وهمناک و سورآلیستى دارد. دومین مجموعه داستان او «راز کوچک» (1372) است که او را به عنوان یک نویسنده جدى در ادبیات معاصر معرفى می‌کند. مجموعه سوم این نویسنده «یک زن یک عشق» (1376) قصه آدمهایى است که با خاطراتشان زندگى مىکنند. «جنسیت گم شده» (1379) اولین رمان آقایى است که موضوعى جسورانه دارد مجموعه داستان «گربههاى گچى» (1382) فضایى تازه را پیش روى ما قرار مىده بنابراین آقایی را نیز می‌توان از نویسندگان فعال این عرصه و این دوره دانست.
سمیرا اصلان پور هم نویسنده موفقی است او داستاننویسى را از سال 1364 با نوشتن داستان در نشریات آغاز کرد. اولین اثر او «مبصربعدى» (1368) مجموعه داستانى است براى نوجوانان. او «کوههاى آسمان» (1368) را که شامل مجموعه داستانهایى در باره جنگ است براى بزرگسالان نوشت.
«نیلوفر وسپیدار» (1369) داستانى براى کودکان «و قلب نقرهاى شهر» (1373) اثری دیگر براى نوجوانان «چشم جبههها» (1376) شامل مجموعه خاطرات جنگ «پیراهن سفید» (1376) داستانى براى کودکان و «انارو آینه» (1376) زندگىنامه داستانى «تا ماه کامل شود» (1377) و... از جمله کارهای اصلان‌پور است.
همچنین باید گفت ما در دوره انقلاب اسلامی با کثرث نویسندگان زن روبه رو هستیم و حضور زنان کاملا جدی و انکار ناپذیراست، تعداد نویسندگان از نظر کمی بسیارزیاد کیفیت آثارهم خوب به نظر می‌رسد نویسندگانی مانند بلقیس سلیمانی، مریم صباغ‌زاده، زهرا زواریان، شهلا پروین روح، حبیبه جعفریان، مهشید امیرشاهی، عرفان نظرآهاری، مهین بهرامی، مریم جمشیدی، فرخنده حاجی‌زاده، راضیه تجار و بسیاری دیگر در این دوره می‌درخشند این‌ها کسانی هستند که به نویسندگی به عنوان حرفه‌ای جدی می‌نگرند.
در حوزه شعرهم زنان عرصه را خالی نکردند و هم دوش مردان از احساسات خود سرودند زنانی که نامشان را بر صفحه تاریخ ادبیات ثبت کردند شاعرانی طاهره صفارزاده، سیمین دوخت وحیدی و بسیار دیگر اثار زیبایی را از خود به یادگار گذاشتند تا بگویند که زنان اگر مجال حضوربیابیند درهمه زمینه‌ها حرفی برای گفتن دارند.
مریم یکرنگی
نظر شما