به گزارش خبرنگار شبستان، انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی در سال 1382 با اهداف فرهنگی تشکیل شد و به منظور انجام فعالیت‌های تبلیغی و فرهنگی اقدام به برقرای ارتباط با مراکز فرهنگی، علمی و پژوهشی و مطالعه پیرامون مسائل و معضلات تولید و چاپ کتاب، تسهیل و تقویت مبادلات فرهنگی در سطح داخلی و بین‌المللی کرد. در حال حاضر محمدرضا حاتمی، عهده دار مسئولیت مدیرعاملی این انجمن است که وی در عین حال مدیریت انتشارات دانش نگار را نیز بر عهده دارد. در زیر متن گفتگوی ما با او را درباره وضعیت نشر دانشگاهی می‌خوانید.
وضعیت نشر کتاب های دانشگاهی در حال حاضر چگونه است؟
وضعیت کتاب‌های دانشگاهی در حال حاضر، در حد نسبتاً مطلوبی قرار دارد؛ ناشران خصوصی و دولتی در زمینه های مختلف دانشگاهی در حال انتشار کتاب هستند. بر این اساس می‌توان آغاز فعالیت نشر دانشگاهی را به روی دادن انقلاب فرهنگی در سال های 1359 ربط داد که به ترجمه کتاب‌هایی از طرف مرکز نشر دانشگاهی مبادرت شد. این روند ادامه داشت و رفته رفته ناشران بخش خصوصی به آن اضافه شدند و در حال حاضر در تمام زمینه‌های دانشگاهی، کتاب‌هایی به صورت ترجمه از کتاب های بین المللی و همچنین به صورت تالیفی توسط اساتید بنام داریم.
از جمله رسالت های انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی این بوده است که کیفیت را به نشر را ارتقا دهد و به سطحی برساند که شایسته ی قشر فرهیخته و دانشگاهی باشد؛ یعنی در انتشار کتاب ها سعی براین است تا تمامی مراحل آماده سازی کتاب به بهترین نحو ممکن انجام پذیرد و در این راستا از کاغذ مرغوب و چاپخانه‌هایی بهره برده شود که بهترین کیفیت را ارائه می دهند. همچنین مفاهیم موجود در کتاب ها در آراسته ترین شکل ممکن با استفاده از نمودارها و تصاویر رنگی به چاپ می‌رسند. در حال حاضر تعداد کتاب‌هایی که به صورت رنگی چاپ می شود، کم نیست اما قطعاً تا نقطه مطلوب فاصله داریم.
* با توجه به صحبت‌های شما، چه زمانی به نقطه مطلوب نزدیک می شویم؟
اگر بتوان در داخل کشور کتاب‌هایی را به چاپ رساند که با گوشه چشمی به فرهنگ این آب و خاک و توسط اساتید بنام تألیف می‌شوند یا تالیف آنها زیر نظر تیم‌هایی متشکل از اساتید دانشگاه صورت پذیرد، و ضمن رعایت نکات فنی که پیش از اشاره، می‌توان پیش بینی کرد که بخش کتب دانشگاهی در وضعیت بسیار مطلوبی قرار گیرد. بدیهی است در حوزه‌ی علوم انسانی باید کار بیشتری صورت بگیرد، به ویژه در ارتباط با متون دانشگاهی که ناشران دولتی و خصوصی در این رابطه جلودار هستند و آثاری را به چاپ می‌رسانند.
* ارزیابی شما از وضعیت نشر دانشگاهی در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران چه بود؟
تمامی تلاش ناشر این است که کتاب هایش در زمان مناسب منتشر شود و حاوی مطالب علمی روز باشد، که به یاری خدواند، ناشران در این خصوص، سعی و تلاش خودشان را نشان داده‌اند و در برخی حوزه‌ها به ویژه در حوزه ترجمه، کتاب‌های به روزی دارند. به اعتقاد من وضعیت نشر دانشگاهی از لحاظ ارائه ی مباحث نوین علمی به جامعه دانشگاهی مطلوب است و ناشران توانسته اند کتاب های مورد نیاز دانشگاه‌ها را تامین کنند.
از طرفی در حال حاضر، مشکل ما به عنوان ناشر دانشگاهی، که از طریق انجمن نیز پیگیری‌هایی برای برطرف کردن آن انجام شده است، بالا رفتن بی رویه قیمت کاغذ است که فکر می‌کنم با کمک چهار وزاتخانه ارشاد، علوم، بهداشت و صنعت، حل خواهد شد؛ اگر امکانی فراهم شود که سهمیه‌های دولتی در حوزه سهمیه های ارزی استفاده شود، قیمت کاغذ تا حد زیادی پایین خواهد آمد، چرا که با رشدی بالغ بر 120 الی 130 درصد در قیمت کاغذ، ناشران توان چاپ کتاب را نخواهند داشت و حتی اگر هم داشته باشند، به ضرر خریداران کتاب، که همان دانشجویان هستند، خواهد بود زیرا با قیمت های تمام شده‌ی فعلی از عهده‌ی خرید کتاب برنخواهند آمد.
در این خصوص علاوه بر حل مشکل کاغذ از سوی وزارتخانه‌ها، این امکان نیز هست که بن‌های خرید کتاب به دانشجویان ارائه شود تا از یک سو مشکل ناشران دانشگاهی و از سوی دیگر مشکل دانشجویان تا حدی حل شود.
* با توجه به شعار امسال که تولید ملی، حمایت از سرمایه و کار ایرانی نامگذاری شده، ناشران دانشگاهی چقدر می‌توانند در راستای تحقق این شعار و ارتقای بار علمی در جهت تولید ملی دانشگاه‌ها قدم بر دارند؟
ما در طی سال، عموماً دو نمایشگاه سراسری و بین المللی؛ یعنی نمایشگاه کتاب تهران و نمایشگاه تخصصی کتاب‌های دانشگاهی را با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داریم. البته طی نامه‌های مکرر از دو وزارت علوم و بهداشت، درخواست حمایت از نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی را داشتیم که تا به حال، این حمایت صورت نگرفته است. انتظار ما این است که با حضور این دو وزارت و برداشتن سهمی از این بار سنگین، در زمینه صنعت نشر از تولید ملی حمایت شود و ناشران قادر به ادامه حیات اقتصاد خود باشند.
همه اصحاب علم و معرفت می دانند که کتاب، جزء سرمایه‌ها و اندیشه‌های انسانی و علمی است و از آن به عنوان میراث مکتوب فرهنگی نسل‌های مختلف یاد می‌شود. در این راستا، در صورت حمایتهای دولتی از مولفان داخلی، فراتر از آن چه که در توان ناشران است، می‌توان امیدوار بود نگارش کتاب‌های ایرانی با اندیشه‌های ملی رونق گیرد. از طرف دیگر با بومی سازی کتاب‌های مولفان داخلی، قدمی در جهت ارتقای علوم داخلی و بومی برداشته می‌شود. بدیهی است نمی توان در مسائل علمی، دنیا را مرزبندی کرد و از حاصل تلاش تمامی افرادی که در دنیا، در حوزه‌های گوناگون علمی کار می‌کنند، استفاده شود.
* وزارتخانه‌های «علوم، تحقیقات و فناوری» و «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» در رویکرد ارتقای علمی دانشگاه‌ها چه نقشی می توانند داشته باشند؟
چند سالی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام به خرید کتاب‌های دانشگاهی و اهدای آنها به کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی نموده است که اقدامی ارزنده است و امیدوارم به صورت‌های گوناگون از جمله خرید کتاب برای مساجد توسعه پیدا کند. نهاد کتابخانه‌های عمومی نیز در این زمینه، خرید کتاب بر اساس سفارش افراد مراجعه کننده به کتابخانه‌ها را راه‌اندازی کرده است که به نظر من اگر بودجه کافی در اختیار این نهاد باشد، بسیار مورد استفاده مردم عادی قرار می‌گیرد.
وزاتخانه‌های علوم و بهداشت علاوه بر حمایتهای مادی نظیر اهدای کتاب به کتابخانه‌های دانشگاه‌ها، می‌توانند ناشران خوب را در بخش خصوصی شناسایی و حمایت کنند. در این ارتباط با توجه به اصل 44 قانون اساسی مبنی بر واگذاری امورات اجرایی به بخش خصوصی می‌توانند با ناشران خصوصی وارد گفتگو شوند و تیم‌های سرمایه گذاری مشترکی بین این دو بخش ایجاد شود. همچنین توصیه می شود نیازمندی‌های دانشگاه‌ها طبقه بندی شود و اطلاعات این تقسیم‌بندی بر اساس رشته یا موضوعات خاص، در اختیار ناشران دانشگاهی قرار بگیرد تا ناشران بتوانند کتاب‌هایی را به عنوان مرجع درسی دانشجویان معرفی کنند.
* به نظر شما مشکلات نشر دانشگاهی از کجا نشأت می‌گیرد؟
به نظر من برخی از مشکلات ناشران دانشگاهی در عدم هماهنگی بین وزارت علوم، و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، البته در سطوح کلان سیاست‌گذاری، ریشه دارد. همکاری این وزارتخانه‌ها می‌تواند در تسهیل برخی سیاست‌گذاری‌ها در زمینه نشر دانشگاهی موثر واقع شود؛ برای مثال، که با مهار افزایش نرخ کاغذ از طریق سازوکارهایی که ذکر شد، می‌توانند از این طریق و به طرق مشابه، به جامعه فرهنگی کشور کمک کنند. در این حوزه اگر کتاب را طوری قیمت گذاری کنیم که مردم به راحتی از عهده خرید آن برآیند، دیگر این کالای مهم فرهنگی از سبد خرید مردم خارج نمی‌شود.
گفت‌وگو: آزاده فضلی
نظر شما