خبرگزاری شبستان: طی یک سال اخیر، سیاست در عربستان سعودی علاوه بر درگیری در بحران های منطقه ای و بحران اعتراضات داخلی، با بحران جدی تری دست به گریبان بوده است که همان شایع شدن مرگ و میر در خاندان حاکم است. طی این مدت علاوه بر مرگ برخی از شاهزادگان، مرگ دو ولیعهد ملک عبدالله بسیار حائز اهمیت بوده است. اهمیت این موضوع هنگامی بیشتر می شود که بیماری بسیار شدید خود پادشاه و عمل های جراحی مکرر وی در سن هشتاد و نه سالگی در کنار آن قرار می گیرد. در واقع وخیم بودن حال ملک عبدالله، ضمن این که به مهم ترین سوژه خبری در عربستان تبدیل شده است، هرز چندگاهی با تجدید عمل های جراحی وی، برای رسانه های دیگر نقاط جهان نیز خبرساز می شود. این نکته از این جهت اهمیت دارد که تغییر و تحولات مورد پیش بینی در عربستان بعد از عبدالله، زمینه ساز تحولاتی بزرگ در منطقه نیز خواهد بود.
در ارتباط با دو ولیعهد متوفی اخیر عربستان یعنی سلطان و نایف باید گفت که نقش این دو را باید فراتر از عهده داری صرف مقام ولیعهدی در نظر گرفت. در واقع این دو شاهزاده سعودی نقش کنترلی موفقی را بر شاهزادگان سعودی ایفا می کردند و در این مسیر تا زنده بودن این دو علی رغم وجود برخی اعتشاشات داخلی، نظمی نسبی بر خاندان سعودی حکومت می کرد. امروز با مرگ سلطان و نایف، ملک عبدالله تقریبا به تنهایی این بار را به دوش می کشد و سلمان نیز از قدرت کافی در خاندان برای کنترل شاهزادگان برخوردار نیست. بر این اساس اخبار پشت پرده خاندان سعودی حکایت از صف بندی شاهزادگان برای بعد از مرگ ملک عبدالله دارد.
از سوی دیگر خبر ها حکایت از وخامت دوباره ملک عبدالله، در پی عمل جراحی اخیر وی دارد. عبدالله بن عبدالعزیز با مشکل نارسایی قلبی، کلیوی و ریوی حاد مواجه است. بر اساس اخبار غیر رسمی شاهزاده محمد بن نایف وزیر کشور عربستان نیروهای تحت امر خود را به حالت آماده باش درآورده است. ولی واقعیت این است که خود را برای غلبه بر رقبایش آماده می کند و این امر بیانگر بروز اختلافات شدید میان خاندان حاکم، در صورت مرگ شاه سعودی است. تحرکات بسیار زیاد سلمان بن عبدالعزیز در ملاقات با مقامات و علمای دینی نیز نشان از تغییر و تحولاتی قریب الوقوع دارد. از جنبه مسائل بین المللی و منطقه ای نیز سکوت مرموز چندین هفته ای عربستان در قبال مسائل منطقه ای حکایت از درگیری سران سعودی در داخل دارد. به طور مثال در موضوع پراهمیتی چون جنگ غزه، در حالی که کشورهایی چون مصر، قطر و ترکیه تمام قد وارد ماجرا می شوند، عربستان به یک بیانیه اکتفا می کند.
همچنین خبر عیادت اعضای خاندان سعودی که هیچ عکسی از لحظه ملاقات با ملک عبدالله منتشر نشد نیز اما اگر ها را افزایش داده است. عمل جراحی اخیر ملک عبدالله 11 ساعته و بسیار سنگین بوده است. و با توجه به عدم انتشار عکس از وی بعد از عمل حتی هنگام ملاقات خاندان سعودی، فرضیه مرگ عبدالله را نیز تقویت کرده است. خصوصا این که سلمان از حضور برخی از اعضای خاندان در این ملاقات ممانعت به عمل آورده است.
آنچه مرگ قریب الوقوع پادشاه عربستان را پر اهمیت می سازد، انتخاب ولیعهد برای شاه جدید یعنی سلمان بن عبدالعزیز است. سلمان را می توان آخرین فرزند عبدالعزیز دانست که در خاندان سلطنتی دارای نفوذ و قدرت است. دیگر فرزندان عبدالعزیز یا به طور کلی از سیاست کنار نشسته اند و یا از نفوذ کمتری نسبت به شاهزادگانی چون محمد بن نایف و یا بندر بن سلطان برخوردار هستند. در واقع احتمال این موضوع که شاهزادگانی از این دست برای احراز مقام ولیعهدی وارد رقابتی جدی شوند بسیار بالاست. این احتمال را سوابق پیشین این شاهزادگان برای کسب قدرت اثبات می کند. بر این اساس با مرگ عبدالله، خاندان سعودی به صحنه جنگ قدرت شاهزادگان سعودی تبدیل خواهد شد و به تبع آن ضعف قدرت خاندان حاکم و رخت بربستن ثبات سیاسی را به دنبال خواهد آورد.
بر کسی پوشیده نیست که خصوصا طی سال های اخیر دامنه اعتراضات نسبت به خاندان سعودی بسیار گسترده بوده است. برای تحلیلگران سیاسی مسلم است که در صورت درگیری داخلی خاندان سعودی و از بین رفتن ثبات در این کشور قطعا بر دامنه این اعتراضات هم افزوده خواهد شد تا جائی که دومینوی بیداری اسلامی خاندان سعود را نیز از تخت سلطنت به زیر کشد.
اما نکته دیگر در ارتباط با تحولاتی است که در منطقه رخ خواهد داد. لازم به تذکر است که آمریکایی ها از سال ها قبل به سست بودن زمینی که شاهان سعودی بر روی آن قدم می گذارند واقف گشته و دست به طراحی طرحی زدند تا به مرور اتکای آمریکا در منطقه به عربستان کاهش یابد. بر این اساس به کشورهایی چون ترکیه و قطر میدان بیشتری داده می شود تا بتوانند در معادلات منطقه ای نقش آفرینی کنند. با شروع موج بیداری اسلامی نیز اختلافات بسیاری میان دیدگاه های سران کاخ سفید و ملوک سعودی پدید آمد که منجر به بیشتر شدن فاصله این دو کشور شد. در واقع آمریکائیها پی به عدم امکان حفظ دیکتاتورهایی چون مبارک و بن علی پی برده بودند، در حالی که عربستان بر حمایت از آنان تاکید ویژه داشت. بر این اساس باید اذعان کنیم که نقش مثبت قطر در راستای منافع غرب در جریان بیداری اسلامی بسیار بیشتر از عربستان بوده است. البته نقش سعودی ها در خلل ایجاد کردن در مسیر انقلاب بحرین و یمن را نباید نادیده گرفت.
البته درست همین دوکشور بحرین و یمن، اولین کشورهایی هستند که از ضعف دولت سعودی و اشتغال آن به امور داخلی سود خواهند برد. شاید به نتیجه رسیدن انقلاب در این دو کشور اولین نتیجه منطقه ای مرگ عبدالله باشد، زیرا شورای همکاری بدون عربستان توان اعمال نفوذ جدی را در این کشورها نخواهد داشت. البته پیش از آن عراق و سوریه را نیز نباید از یاد ببریم که تا حدود زیادی از فشار نیروهای وابسته به عربستان رها خواهند شد.
در مرحله بعدی کشورهایی چون پاکستان و افغانستان که از تحرکات تروریستی نیروهای وابسته به عربستان رنج می برند، نیز تا حدود زیادی رو به آرامش می روند. نباید فراموش کنیم که در ایران نیز حمایتهای عربستان از برخی از اقلیت ها، برقراری امنیت در برخی از نقاط کشور را با مشکل مواجه کرده است.
کشورهای عربی دیگر چون قطر نیز هرگز نمی توانند بازی کننده نقش عربستان در منطقه باشند چون علاوه بر نداشتن وجهه مناسب، مقدمات ژئوپلتیک این کار را نیز ندارند. ضمن این که پیشرفت انقلاب در بحرین و یمن و نیز پس از آن در عربستان، کشورهایی از این دست را نیز در داخل درگیر اعتراضات مردمی خواهد کرد.
به طور کلی باید اذعان کنیم که وجود یک دولت ضعیف و درگیر در عربستان از زوایای مختلفی منطقه را مورد تاثیر خود قرار خواهد داد. یکی از این محورها کمک های مالی و خوراک فکری این کشور در کشورهای اسلامی در راستای گسترش مذهب وهابیت و نفی شیعیان است که با این اتفاق ورق به نفع شیعه برمی گردد. نباید از یاد ببریم که فعالیت های عربستان حتی در کشورهای آسیای مرکزی نیز در این راستا بسیار وسیع بوده است. بر این اساس منتظران مرگ عبدالله در عربستان و خاورمیانه که عده کمی نیستند، در انتظارند تا با مرگ او تحولی شگرف در خاورمیانه را به نظاره بنشینند.
پایان پیام/
نظر شما