طوق؛ تعزیه ای با حضور زنان دهلرانی

خبرگزاری شبستان/ ایلام

تعزیه خوانی در بین مردمان کرد، لر، لک و عرب زبان در نقاط مختلف استان به شیوه های محلی برگزار می شد و در آن همسرایان، اشعاری عرفانی در وصف ائمه اطهار(ع)، بزرگان منطقه و غیره می سرودند که این موضوع باعث استقبال مردم از مراسم دینی مذهبی می شده است.

از ویژگی های بارز تعزیه خوانی مردمان این دیار، زیبایی و جذابیت اشعاری است که در مراسم تعزیه به کار گرفته می شود که همراه با آهنگی سوزناک و به زیان کردی و یا لری بیان می شده است و اوج این مراسم اجرای تعزیه ای با نام" طوق" همزمان با ظهر عاشورا در مرکز شهر یا در محل صحن یکی از امامزاده های شهر دهلران از جمله سید اکبر(ع) یا سید یوسف(ع) بوده است.

ویژگی دیگر این نوع تعزیه در شهرستان دهلران، حضور زنان و مشارکت آنان در اجرای تعزیه و تعزیه خوانی بوده است که در نوع خود در کشور بی نظیر بوده و سابقه نداشته است، زنان دهلرانی در این نوع تعزیه با شعری های کردی و لری، مصائبی را که بر فرزندان و زنان کاروان امام حسین(ع) رفته، باز خوانی می کنند.

 طوق یا همان تعزیه در شهرستان دهلران از قدمتی 100 ساله برخوردار بوده که در ایام محرم و به ویژه در روز عاشورا با مشارکت 150 تا 200 نفر از مردم، نوحه خوانان و هنرمندان این شهرستان و با حضور دسته جات عزاداری در یک محل برگزار می شود.

در روز عاشورای حسینی، دسته جات عزاداری و هیئت های مذهبی از نقاط مختلف سطح شهر سینه زنان و زنجیر زنان در یک ساعت مشخص حرکت کرده و همگی بعد از طی خیابان های شهر و همراهی زنان، مردان، پیر و جوان هر محله راهی محل تجمع بزرگ دسته جات عزاداری و برگزاری مراسم طوق یا تعزیه می شوند و بعد از اجرای تعزیه نیز نماز ظهر عاشورا در همان محل خوانده می شود.

تعزیه در دهلران در مرداد سال 1390 به دلیل تعزیه خوانی بانوان دهلرانی و به سبب شرایط خاص در قالب پرونده تعزیه کشور در ذخیرگاه یونسکو مستندسازی و به ثبت جهانی رسیده است.

ثبت تعزیه دهلران در فهرست آثار ملی
مدیرکل میراث فرهنگی، ‌صنایع دستی و گردشگری استان ایلام، که خود نیز از اهالی دهلران است، با اشاره به ثبت مراسم تعزیه شهرستان دهلران در فهرست آثار ملی، گفت: آیین تعزیه و شبیه خوانی در روز عاشورا از ده ها سال پیش در شهرستان دهلران در جنوب استان ایلام برگزار می شده است.

علی قاسم پور، با بیان اینکه این مراسم از سال 1315 توسط مرحوم جمعه اسکندری اجرا شده و تاکنون نیز با همت بزرگان طوایف و هیئت های عزاداری امام حسین(ع) در این شهرستان ادامه یافته است، افزود: برای اجرای این مراسم از وسایلی مانند شمشیر، سپر، نیزه و خنجر و از حیواناتی مانند اسب و شتر استفاده می شود.

وی، تصریح کرد: مردم این شهرستان پیش از اجرای مراسم به صورت دسته های نوحه خوانی و زنجیر زنی از تمام شهر و حسینیه ها و هیات ها وارد میدان نینوا محل اجرای این شبیه خوانی می شوند.

مدیرکل میراث فرهنگی، ‌صنایع دستی و گردشگری استان ایلام، خاطرنشان کرد: این مراسم چنان در فکر و اندیشه مردم شهرستان دهلران به ویژه جوانان جا افتاده که شب پیش از روز عاشورا مردم با برپایی عزاداری و نخوابیدن تا صبح روز عاشورا یا به قول دهلرانی ها (شب حله) همه از نحوه شهادت امام حسین(ع) و یاران با وفایش صحبت می کنند.

وی، یادآور می شود: مردمان این دیار از سال های خیلی گذشته مراسم تعزیه خوانی سنتی برای بزرگان، امامان معصوم و غیره برگزار می کردند که این مراسم به شیوه های مختلفی در اقصی نقاط استان برگزار می شد ولی بدلیل عدم توجه به این مراسم هم اکنون در بین ایلات و طوایف استان کم رنگ شده و یا به فراموشی سپرده شده است.

تعزیه، ماندگار شدن آئین های عزاداری
بیان پیرانی، کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام، نیز با اشاره به اینکه تعزیه خوانی در دهلران به سبب مشارکت بانوان در این آیین دارای ویژگی های خاصی است، گفت: این مراسم در شهرستان دهلران در یک روز و مکانی خاص برگزار می شود که روز عاشوراست.

وی، با بیان اینکه تعزیه خوانی در شهرستان دهلران که با حضور بانوان برگزار می شود، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است، تصریح کرد: ثبت تعزیه خوانی بانوان دهلرانی در شناسایی و ماندگاری این آیین در بین مردم بسیار حایز اهمیت است.

این کارشناس میراث فرهنگی، افزود: طوق یا تعزیه، نمایشی است که در آن واقعه کربلا به دست افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود.

پیرانی، گفت: این آیین، نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی، شیعی و بیشتر درباره شهادت اباعبدالله الحسین(ع) و یارانش و مصائب اهل بیت است.

وی، خاطرنشان کرد: در زمان های گذشته ایلات و طوایف استان ایلام برای برگزاری مراسم همچون عاشورا و تاسوعا و یا در حین درگذشت بزرگان خود مراسمی به شیوه سنتی برگزار می کردند که هم اکنون برای نسل جوان امروزی ناشناخته مانده است.

پیرانی، خواستار توجه جدی به آیین ها و مراسم مذهبی گذشته در راستای ترویج فرهنگ بومی و محلی و آشنایی نسل جوان یا این نوع آیین ها و مراسم شد.

تعزیه، نمایش یک حماسه
عبدالحسین رحمتی، از شاعران و هنرمندان برجسته دهلران نیز با بیان اینکه تعزیه ما را با تاریخ پیوند مى زند، گفت: تعزیه، یک تراژدى ماندگار و نمایشى از حماسه بوده که با غم و اندوه عجین شده است.

وی، با اشاره به اینکه تعزیه، مردم را با حماسه سازان و اسطوره شناسان آشنا مى کند، افزود: اوج این تعزیه ریشه در قیام عاشورا و حماسه سید الشهدا (ع) دارد.

رحمتى، با بیان اینکه شعر تعزیه پر از احساس و عاطفه جانسوز است، اظهار کرد: شعر در تعزیه با زبانی ساده و صمیمى بیان مى شود و بر مخاطب و تماشاگران تعزیه تاثیر مى گذارد.

این شاعر دهلرانی، با اشاره به اینکه تعزیه از سال هاى دور در شهر دهلران برگزار شده است، تصریح کرد: مردم دهلران در روز عاشورا از همان اول صبح در قالب دسته هاى زنجیر زنى و سینه زنى حرکت مى کردند و خود را به محل برگزارى تعزیه مى رساندند تا اخلاص خود را به امام حسین(ع) نشان دهند.

وی، ابراز کرد: در این نوع تعزیه، جوانان خوشنام طوایف، نقش ها را برعهده گرفته و شب قبل از اجرای این آیین یعنی در روز عاشورا، تمهیدات اجرای این مراسم انجام و هماهنگی های لازم با برگزار کنندگان مراسم و حضور پرشور عزاداران برای تماشای این آیین صورت می گرفت.

رحمتی، گفت: بازی های جذاب و تاثیرگذار بازیگران نقش ها، دیالوگ های همراه با سوز و گداز، حضور زنان در اجرای تعزیه و همدردی و همراهی مردم در هنگام اجرای تعزیه(طوق) از نقاط قوت این نوع آئین در دهلران بوده است.

وی، افزود: یکى از مشکلات برگزارکنندگان تعزیه در شهرستان دهلران، محل برگزارى آن بوده که به یک محل استاندارد احتیاج دارد تا مردم به خوبی صحنه ها را ببینند و صداى تعزیه خوانان را بشوند.

این شاعر دهلرانی خاطرنشان کرد: براى اینکه این آیین هاى بومى و مذهبى بیشتر معرفى شوند به نظر مى رسد که باید با استفاده از متن دقیق و بهتر، تمرین و ممارست بیشتر و استفاده از فناوری هاى جدید باید این آئین ها را به دنیا معرفى کرد.

در حال حاضر تعزیه دهلران به همت هیئت شبیه خوانی انصارالحسین(ع) شهرستان دهلران در محل میدان نینوای این شهر در روز عاشورای حسینی و با حضور دسته جات و هیئت های عزاداری امام حسین(ع) برگزار می شود.

گفتنی است، مراسم تعزیه دهلران( طوق) با شماره 174 در فهرست آثار ناملموس کشور ثبت شده است.

شهرستان مرزی دهلران با جمعیت 55 هزار نفر در 228 کیلومتری ایلام قرار دارد.

پایان پیام/