خبرگزاری شبستان//تهران
هر شهری در ایران یا در سایر نقاط جهان به شیوه ای مراسم عزاداری را در این ایام به پا می کند و فرهنگ و سنت خاصی برای اجرای این مراسم دارد. فرهنگ، سنت، آداب و رسوم مردم که در پی آمیختگی افکار و اعتقادات مردم با آیین های محلی و فرهنگ منطقه ای شکل گرفته، در اجرای این مراسم نقش عمده ای ایفا می کند.
بنابراین هر شهری بر اساس فرهنگ عزاداری بومی خود و کالبدی که زمینه ساز نمایش این فرهنگ است و در پی این فرهنگ بوجود آمده و ساختار خاصی به خود گرفته، در ایام محرم حال و هوای دیگری می گیرد و شکل و رنگ خاصی پیدا می کند.
عزاداری محرم در تهران نیز سابقه‌ای طولانی دارد و همه ساله بر شکوه و جلال آن افزوده شده است؛ از حدود دهم و پانزدهم ماه ذی حجه مساجد و تکایا برای مراسم ماه محرم آماده شده و چادرها و خیمه‌ها برای اجرای روضه‌خوانی و تعزیه برپا می‌شود؛ آشنایی با برخی آیین ها و رسومات محرم در تهران قدیم خالی از لطف نیست.
تاریخچه روضه خوانی در تهران
در کتاب طهران قدیم، تالیف جعفر شهری، تاریخچه روضه‌خوانی به این صورت نقل شده است:
"از ازمنه دور یعنی از رسیدن طایفه بنی اسد به دشت کربلا و شناختن اجساد شهدا و به خاک سپردن ایشان و مویه کردن بر مزارشان که روز سوم و به روایتی پنجم شهادت بوده، مردم شیعه مذهب پنهانی و در زمان دیلمیان و دودمان صفویه بطور آشکار همه ساله در دهه محرم و بیستم صفر که اربعین حسین نامیده می‌شود مجلس عزای آن بزرگوار را برپا می‌داشتند که تا سنه نهصد هجری قمری ادامه داشت.
تا زمانی که "ملا حسین کاشفی هراتی واعظ" با استفاده از مقاتل و کتب گذشته‌ها در مقتل کتابی به نام (روضة الشهدا) [روضه به معنای باغ] تدوین و تمام نموده، استفاده و استنساخ آنرا وقف عام نمود و چون جامعترین کتاب در این زمینه بود، در این ماه هرکس عقیده و سوادی داشت آنرا بر مردم می‌خواند و گریه می‌گرفت تا کم کم این کتاب اجتماع مذهبی را بر آن داشت تا در خانه و مسجد وقتی را به روضة الشهدا خوانی مخصوص گردانند و به خوش خوانها و بهتر خوانها اجرتی بپردازند"
به گفته ایشان، با اقبال مردم از این مراسم و شیوه برگزاری آن، تغییراتی در جهت جذابتر شدن این مجالس صورت گرفت تا اینکه این مجالس به روضه خوانی و کتاب خوان آن به روضه خوان شهرت یافت.
از روزهایی که مساجد و تکایا برای محرم آماده می‌شدند، کم کم رنگ سیاه بر پوشش مردم از زن و مرد و پیر و جوان غالب می‌شد تا جایی که در روز اول ماه محرم همه یک پارچه سیاه پوش بودند و این سنتی بود تغییر ناپذیر، تا جایی که فقیرترین مردم که از مال دنیا جز پیراهن و قبای تنشان چیزی نداشتند، همان را فروخته سیاه می‌خریدند یا با لباس کهنه سیاه معاوضه نموده یا حتی با جوهر رنگ می‌کردند.
یکی از نذرهای مردم نیز نذر پیراهن، دستمال و پارچه سیاه بود که بین فقرا و بی‌سیاه مانده‌ها تقسیم می‌شد. در این روز تمام مساجد، سقاخانه‌ها، حسینیه‌ها و تکیه‌ها سراپا سیاه می‌شد و آماده اجرای مراسم و پذیرایی از عزاداران می‌شد.
ایام محرم همواره به عنوان روزهای خیرات و روا شدن حاجات شهرت داشته و به همین دلیل هنوز هم در روزهای محرم هر کسی به وسع خود در اطعام عزاداران می‌کوشید و از دیگ‌های بیست منی گرفته تا کماجدان های کوچک، با شور و شعفی خاص بر سر اجاق می‌رفت و موجودی آن با خلوص نیت در بین مردم پخش می‌شد. حتی کسانی که توانایی اطعام نداشتند، با ریختن مشتی برنج در پلوی نذری یا تکه گوشتی در خورش، در نذر شریک می‌شدند.
اعتقاد به اینکه این شب‌ها، بهترین زمان طلب آمرزش برای رفتگان است، خرما، حلوا، شکر، پنیر، آش و سمنو نیز بر اقلام دیگر نذورات اضافه شد و تهران در این ایام شهری بود یکپارچه نعمت و کرم و بذل و بخشش.
نذرهایی که مردم در ماه های محرم و صفر برای خود و فرزندانشان و رفع گرفتاری‌ها انجام می‌دانند اینها بود: آب دادن، شربت دادن، سقایی، پختن آش امام زین العابدین و آش "ابودردا" که مصالح آن را گدایی می‌کردند و آنرا برای رفع هر بیماری مناسب می‌دانستند، اطعام با انواع غذاها، نذر شمع، نفت و روغن چراغ به امامزاده‌ها، گل مالیدن بر سر و صورت، سینه زدن، زنجیر زدن، زیر علم، کتل و علامت رفتن، سنگ زدن، تیغ زدن، قمه زدن، خواندن زیارت عاشورا، ختم قرآن، روزه گرفتن و....
علاوه بر اینها انجام خدماتی چون پذیرایی، کفش‌داری و اسفند دود کردن در مساجد و تکیه‌ها نیز با نذر و قصد قربت انجام می‌گرفت. تهیه مواد مورد نیاز دسته‌ها از سازهایشان گرفته تا زنجیر و علم و کتل و علامت، پرچم، دیگ، سینی، استکان و...نیز از جمله موارد نذر بوده و هست.
یکی از انواع نذورات، گرفتن روزه سکوت بود و فرد روزه گیر، در تمام دوازده روز عزا تا آخر محرم و گاهی صفر، یک کلام سخن نمی‌گفت.
انجام امور عام المنفعه مانند رسیدگی به وضع خیابانها، تامین روشنایی معابر تاریک، پوشاندن چاله‌ها و راه آب‌ها، کمک به نابینایان، پرداخت بدهی زندانیان یا تهیه غذا و پوشاک برای خانواده ایشان، غذا دادن به پرندگان، میانجیگری در اختلافات خانوادگی و دوستانه و...نیز با قصد قربت انجام می‌گرفت.
پایان پیام/
نظر شما